Maak kennis met Kawtar Bakir - genomineerd voor de Klasseprijs

De hoofddoek is meer dan een stukje textiel, het is voor veel meisjes een deel van hun identiteit.

Kawtar Bakir 
Bachelor in het sociaal werk – VIVES Hogeschool
Scriptie "De invloed van het hoofddoekenverbod op adolescente moslima's

Een hoofddoek dragen is op veel secundaire scholen niet toegestaan. In haar onderzoek geeft Kawtar Bakir een beeld van de invloeden van dit hoofddoekenverbod op psychologische en professionele facetten in het leven van hoofddoekdragende meisjes in het secundair onderwijs in Vlaanderen. Zo blijkt onder meer dat 84,8% van deze meisjes hun studiekeuze hoger onderwijs laat afhangen van de vraag of ze al dan niet hun hoofddoek mogen dragen. 

Jaar
Waarom koos je voor dat scriptieonderwerp?

Ik koos ervoor een onderzoek te doen naar de gevolgen van het hoofddoekenverbod op psychologisch en professioneel gebied bij meisjes in het secundair onderwijs. Er is hier eerder zeer weinig tot geen onderzoek naar gedaan. Dat vond ik vreemd, want er zijn zoveel meisjes in het middelbaar onderwijs die een hoofddoek dragen. Deze meisjes horen we nooit, wel horen we de politici er voortdurend over spreken.

Ik, als sociaal werkster, ben altijd zeer geïnteresseerd geweest in psychologie, meer bepaald de ontwikkelingspsychologie van kinderen en jongeren. Ik heb zelf ook mijn bekwamingsstage gedaan als leerlingenbegeleidster op een middelbare school. Dat wakkerde mijn interesse in de ontwikkelingspsychologie van adolescenten alleen maar aan. Ook merkte ik in mijn omgeving en tijdens mijn ervaringen als hulpverleenster vaak negatieve gevolgen van het hoofddoekenverbod bij moslimleerlingen op, zoals schooluitval of verdriet.

Ik kon het niet plaatsen dat daar niemand naar omkijkt. Deze meisjes zijn net als de rest van hun medeleerlingen adolescenten die in de bloei van hun leven zitten. De adolescentiefase is de fase waarin een persoon gevormd wordt tot wie hij/zij wordt. Jongeren moeten alle kansen krijgen om zich optimaal te ontplooien tot succesvolle volwassenen.

Op scholen worden er vormingen gegeven of projecten opgestart tegen pesten, tegen discriminatie, voor gelijkheid en samenhorigheid. Maar de signalen die ik ontving van veel moslimmeisjes was net dat ze het tegenovergestelde ervaren.

De hoofddoek is meer dan een stukje textiel, het is voor veel meisjes een deel van hun identiteit. Daarom koos ik ervoor om mijn bachelorproef te weiden aan dit onderwerp en te onderzoeken hoe het precies zit met de psychologische en de professionele effecten van dit hoofddoekenverbod.

Het was een zeer gewaagde keuze. Ik vond moeilijk een organisatie die me wou begeleiden in het project en ik kreeg veel negatieve kritiek van mensen om mij heen. Maar ik was vastberaden dat deze meisjes het verdienen om een stem te krijgen, hoe deze ook zou klinken. Mijn nieuwsgierigheid was te groot.

Wat was het mooiste moment tijdens het schrijven van je scriptie?

Het mooiste vond ik de erkenning voor mijn scriptie. Het is een zwaar onderwerp, een taboe zelfs. Want de hoofddoek wordt vaak geassocieerd met heel andere zaken dan de werkelijke betekenis ervan. Ik heb de meisjes ook bevraagd naar welke betekenis zij de hoofddoek gaven. Slechts 0,9 % gaf aan deze als een verplichting te dragen. 99,1% van de meisjes gaf er dus een andere betekenis aan. Zij spraken over 'identiteit', 'uit liefde voor Allah', 'persoonlijke keuze', 'zich goed of veilig voelen', 'voldoening' enzovoort.

Dit is niet wat de media laat zien over de hoofddoek. Dit is zeker niet waarom het hoofddoekenverbod is ingevoerd. Gedeeltelijk is het hoofddoekenverbod in het leven geroepen ter bescherming van de meisjes die deze onvrijwillig dragen, zodat zij er niet onder lijden. In praktijk is dit een zeer kleine minderheid, het is juist de overgrote meerderheid die lijdt omdat ze de hoofddoek niét mogen dragen.

Degenen die willen opkomen voor hun identiteit worden vaak negatief bekeken en niet erkend. Dit onderzoek gaf deze meisjes wél de kans om zich uit te spreken. Ditmaal kregen zij wel de vraag over 'hoe ze zich er eigenlijk bij voelen', 'hoe het gaat op school', 'waarom ze die hoofddoek dragen' enzovoort.

De erkenning die ik kreeg van deze meisjes vond ik zo hartverwarmend. Ik kreeg zeer lieve berichten met "Eindelijk is er eens iemand die naar ons omkijkt". Ook de erkenning die ik kreeg bij mijn bachelorproefverdediging vond ik een prachtig moment. Ik was er mij van bewust dat het over een zeer gevoelig onderwerp gaat en ik verwachtte bakken kritiek. In de plaats daarvan kreeg ik een onderscheiding en een kans om deel te nemen aan de Vlaamse Scriptieprijs!

Wat was het moeilijkste (moment) bij je scriptieonderzoek?

Het moeilijkste tijdens mijn onderzoek was zeker de data-analyse. Dit omwille van twee zaken. Enerzijds gaf ik de meisjes alle mogelijke ruimte om te vertellen wat ze wilden. Ik weigerde om het mezelf gemakkelijk te maken door middel van gesloten vragen. Ik stelde hen open vragen waarbij ze alles kwijt mochten. Dit heb ik gedaan omdat ik weet dat het dragen van de hoofddoek zeer persoonlijk is en door iedereen anders wordt ervaren.

Daarbij wou ik ook uitsluiten dat er sprake zou zijn van sociaal gewenste antwoorden op mijn vraag. Omdat ik al die teksten moest analyseren en sorteren heeft mij dat bloed, zweet en tranen gekost.

Anderzijds heeft het mij emotioneel ook soms moeite gekost. Veel meisjes waren zeer openhartig in het delen van hun getuigenissen en ervaringen. Deze waren soms zo aangrijpend dat ze me tot tranen bewogen.

Waarom zou iemand jouw thesis moeten lezen?

Ik vind het belangrijk dat adolescenten zich optimaal ontwikkelen. Ze dienen hulp te krijgen bij het leren studeren en het ontwikkelen van hun talenten. Dit kan alleen wanneer je je goed voelt in je vel, want het prestatievermogen hangt af van het psychologisch welzijn.

Dit geldt ook voor deze meisjes. Want ook zij zijn adolescenten die de kansen nodig hebben om zich te ontwikkelen. Mijn thesis zou je moeten lezen om een beeld te krijgen in het schoolleven van deze hoofddoekdragende moslimmeisjes. Want het is hun stem die weerspiegeld werd in die 70-tal pagina's. 

Hierbij heb ik theorieën binnen de ontwikkelingspsychologie toegepast en de nodige bestaande literatuur erbij betrokken. Mijn doel is dus ook om een beeld en besef te geven aan de burger, de media en vooral aan het beleid en politici.

Zo kunnen de toekomstige debatten over de hoofddoek ook een andere invalshoek krijgen, een invalshoek die voorheen onbekend was. Te beginnen bij de focus: we debatteren niet over 'de hoofddoek' maar over adolescente meisjes met emoties, keuzes, capaciteiten, gevoelens, moeilijkheden, verwachtingen, talenten en een eigen identiteit die toevallig door de hoofddoek gepresenteerd wordt. Het gaat niet over doeken, het gaat over mensen.

Wat doe je nu, in je leven na de scriptie en studies?

Ik ben nog steeds gepassioneerd door de ontwikkeling van jongeren. Ik ben bezig met het oprichten van mijn eigen onderneming als studiecoach voor alle soorten jongeren, ongeacht hun unieke eigenschappen die hen soms anders maakt dan anderen. Hierbij kan ik hopelijk leerlingen inspireren, motiveren en begeleiden, ondanks de mogelijke tegenslagen in hun jeugd.