De productieketen van de sportindustrie: een analyse van de sportgoederenbedrijven

Mario Van Dyck

Economische en toegepaste economische wetenschappen

Persbericht

De productieketen van de sportindustrie: een analyse van de sportgoederenbedrijven

Sinds haar ontstaan staat de sportindustrie gelijk aan big business. De pioniers onder de sportgoederenproducenten pasten reeds aan het einde van de 19e eeuw diverse marketingtechnieken toe om hun producten te verkopen, waaronder het onderschrijven van professionele atleten en het plaatsen van advertenties in kranten. Tot op vandaag spelen de producenten de consumenten uit. De creatie van life style brands en de transitie van sportkledij, dat steeds vaker gedragen wordt als vrijetijdskledij, heeft deze evolutie enkel maar versterkt.

Daarenboven is gebleken dat innovatie doorheen heel de geschiedenis een sleutel tot succes is geweest. Daarnaast bleek ook dat het erkennen van nieuwe trends binnen de maatschappij van cruciaal belang is. Het inpikken van Reebok op de aerobics-hype en het falen van Adidas en Nike dit niet te doen tijdens de jaren 80 zijn hier het ultieme bewijsvan . De opkomst van de tv, de toegenomen participatie en de opkomst van de consumentencultuur tijdens de tweede helft van de 20e eeuw hebben dit proces alleen maar versterkt. De huidige producenten onder wie Nike en Adidas zijn over het algemeen ‘ondernemers zonder ondernemingen’. Nike en Adidas hebben evenwel zelf nog enkele productiesites. Onderzoek heeft aangetoond dat het merendeel van de kleinere spelers binnen de industrie, waaronder: Puma, Fila, Kappa, Umbro en Lotto, niet langer beschikken over eigen productiefaciliteiten.

Vanuit het globale productieketenconcept kan deze evolutie verklaard worden. Dit concept bundelt alle schakels die betrokken zijn bij de productie van een goed: van de toeleveranciers van de grondstoffen, over de producenten, expediteurs en groothandelelaars tot de kleinhandelaars en de eindgebruikers. De kerncompetenties zoals: onderzoek en ontwikkeling, ontwerp, financiën, verkoop en marketing blijven behouden binnen de eigen onderneming. De productie en de bijhorende risico’s worden uitbesteed aan onderaannemers in lagelonenlanden. Deze bevinden zich hoofdzakelijk in de periferie en/of semi-periferie binnen het huidige wereldsysteem.

De toenemende globalisering van de wereldeconomie maakt de wereld alsmaar kleiner. Er kan gesproken worden van een global shopping mall, nichemarkten over de hele wereld zijn verweven met elkaar. Bovendien werken alsmaar meer onderaannemers op hun beurt met andere onderaannemers. De productie van bijvoorbeeld sportschoenen wordt tegenwoordig integraal uitbesteed aan landen als China, Indonesië, Thailand of Vietnam. Deze bedrijven staan evenwel onder direct toezicht van onderaannemers met hoofdzetels in Taiwan of Zuid-Korea. Dit alles maakt dat de productieketen alsmaar minder transparant wordt. De gevolgen voor de onderaannemers laten zich raden.

Nike was één van de eerste bedrijven binnen de industrie die deze uitbestedingstechniek op grote schaal ging toepassen. De economische ontwikkelingen en de intensifiëring van de internationale handel hebben ertoe geleid dat andere spelers deze strategie eveneens zijn gaan toepassen. Dit uitbestedingsproces werd bovendien nog versterkt door een dalende winstgevendheid van de industrie tijdens de jaren 90. De voornaamste reden waarom ze zijn overgegaan tot het uitbesteden van de productie kan gevonden worden in het kostenaspect van de productie. Besparingen werden gezocht én gevonden in lagenlonenlanden. Adidas was in 1993 genoodzaakt om deze stap te ondernemen nadat het tegen een nakend faillisement aankeek.

De schaaleconomieën die gecreëerd worden, zorgen ervoor dat de productiekosten wereldwijd drastisch dalen. Bovendien worden de fondsen die hierdoor vrijkomen, geïnvesteerd in voornoemde kerncompetenties. Verder heeft de huidige economische context tot een verzadigde westerse sportgoederenmarkt geleid. De groei van de Amerikaanse en Europese sportindustrie is de laatste jaren getemperd. Deze daling heeft zich in de jaren 90 reeds ingezet. Om hun marktaandeel te versterken heerst hierdoor de laatste jaren een overnamegolf binnen de industrie. Via deze strategische overnames willen de ondernemingen ook hun merkenportfolio uitbreiden en nieuwe markten penetreren. De meest spraakmakende overname van de jongste jaren is deze van Reebok door Adidas. Uit onderzoek is gebleken dat de grootste drijfveer achter deze overnames de waarde van het overgenomen merk is. Niettegenstaande blijkt uit ditzelfde onderzoek dat de grootte van de onderneming de belangrijkste waardeverschaffer is. Binnen de sportindustrie betekent big echt beautiful. De schaaleconomieën die deze grote ondernemingen genereren, kunnen onmogelijk door de kleine ondernemingen worden geëvenaard. Dit verklaart meteen de successen van Nike en Adidas. Bovendien geeft dit ook een verklaring waarom kleinere merken zich zijn gaan specialiseren in een bepaald niche van de markt. Dat grootte de belangrijkste value driver is, zal in de toekomst misschien nog meer duidelijk worden wanneer de eerste resultaten van de Adidasgroep bekend gemaakt worden.

Naast deze overnamestrategie zoeken westerse bedrijven toegang tot de groeimarkten in onder andere Rusland & China. De huidige Europese en Amerikaanse groeicijfers verdwijnen in het niets met deze van deze twee landen. De sportindustrie in deze landen bevindt zich in volle staat van ontwikkeling. De toename van het beschikbaar inkomen en de levenskwaliteit zijn hierbij bepalende factoren. Vandaag komen reeds Chinese producenten sterk opzetten met eigen merken. In Rusland doet zich hetzelfde voor. Daarenboven breidt het distributienetwerk zich in sneltempo uit. Hierbij moet echter opgemerkt worden dat deze ontwikkelingen zich voornamelijk in de grootsteden voordoen. De bevolking wil niettemin nog steeds de bekende internationale merken om zich te onderscheiden. Deze merken zijn dan ook alom vertegenwoordigd op deze markten.

Bibliografie

ABBOT H. (2005)

Michael Jordan, Circa 1984: "I've never worn Nike. I'll probably sign with Adidas.", True Hoop, 7 december 2005, http://www.truehoop.com/basketball-history-8611-michael-jordan-circa-19…, 26/03/2006

ADIDAS (2004a)

Annual Report, Adidas, http://www.Adidas-group.com/en/investor/_downloads/
pdf/annual_reports/2004/GB04_Englisch_Boerse.pdf, 180 p., 01/04/2006

ADIDAS (2004b)

Social and environmental report 2004, Adidas, http://www.Adidasgroup.com/
en/investor/_downloads/pdf/SOE/SOE_2004_e.pdf, 60 p., 01/04/2006

ADIDAS (2005)

Social and environmental report 2005, Adidas, http://www.Adidas-group.com/en/
sustainability/_downloads/social_and_environmental_reports/connected_by_football_social_and_environmental_report_2005.pdf, 37 p., 01/04/2006

ADIDAS (2006)

At a glance the Adidas story, Herzogenaurach, Adidas, http://www.Adidas-group. com/en/overview/history/History-e.pdf, 22 p., 01/04/2006

ADIDAS PRESS RELEASE (2005)

Adidas sold Salomon to Amer Sports, Adidas Press Release, 2 mei 2005, http://www.skatelog.com/skates/salomon/Adidas-sold-salomon.htm, 01/04/2005

ADVERTISING AGE (2006)

Adidas Signs 11-Year, $400 Million Deal With NBA, 11 april 2006, www.adage.com/article?article_id=108575, 01/04/2006

ANCIAUX B. (2004)

Beleidsnota 2004-2009, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Administratie Kanselarij en Voorlichting, Brussel, http://www2.vlaanderen.be/ned/sites/regering
/beleidsnotas2004/Anciaux/sport.pdf, 70 p., 01/04/2006

ARRIGHI G. & DRANGEL J. (1986)

The stratification of the world-economy: an exploration of the semipherical zone, Review (Fernand Braudel Center), 10, p. 9-74

ASTAKHOVA E. (2003)

Sporting Goods Market: Moscow – St.-Petersburg, Foreign Commercial Service, American Embassy, St. Petersburg, juli 2003, 3 p.

BABONES S.J. (2005)

The country-level income structure of the world-economy, Journal of World-Systems Research, vol. 11, nr. 1, juli 2005, p. 29-55

BALZA M. & RADOJICIC D. (2004)

Corporate Social Responsibility & Non Governmental Organizations, licentiaatsverhandeling Economie, Linköping University, 89 p.

BARNET R.J. & CAVANAGH J. (1994)

Global dreams. Imperial corporations and the New World Order, New York,

Simon & Schuster, 480 p.

BBC NEWS (1998)

Ladies win less at Wimbledon, BBC News, 23 juni 1998,

http://news.bbc.co.uk/1/hi/events/wimbledon_98/behind_the_scenes/114947…, 01/05/2006

BEGG D., FISCHER S. & DORNBUSCH R. (2005)

Economics 8th edition, New York, McGraw-Hill, 8e editie, 674 p.

BERLAGE L. & DECOSTER A. (2000)

Inleiding tot de economie, Leuven, Universitaire Pers Leuven, 751 p.

BISSCHOPS C. (2005)

De ontwikkeling van de sportindustrie in Vlaanderen, eindverhandeling Handelsingenieur, Universiteit Antwerpen, 2005, 110 p.

BLOSO (2004)

Evolutie van het aantal leden van de Vlaamse sportfederaties (1996-2003),

Bloso http://www.bloso.be/public/infotheek/Docs/onderzoek/sportfederaties
.pdf, 26/04/2006

BOGERT J. (2006)

Antwoord via e-mail, Sporting Goods Intelligence, 03/02/2006, jbogert@sginews.com

BOUCHARD N. (2005)

Think Small, Sporting Goods Business, vol. 38, nr. 12, december 2005, p. 26, 2 p.

BOWRING F. (2002)

Post-Fordism and the end of work, Futures, vol. 34, nr. 2, mart 2002, p. 159-172

BREALY R.A & MYERS S.C. (2003)

The principles of corporate finance, New York, McGraw-Hill Irwin, 7e editie, 1071 p.

BROUGHTON D., LEE J. & NETHERY R. (1999)

The question: How big is the sports industry?, Sport Business Journal, 2, 36, 20-26 december 1999, p. 23-30

BURK R.F. (1994)

Never Just a game: Players, Owners, and American Baseball to 1920, Chapel Hill, The University of North Carolina Press, 284 p.

BURKE M. (2003)

Entrepreneurs: Carry a Big Stick, http://www.forbes.com/forbes/2003/0414/220
_print.html, 22/03/2006

BUSINESS WEEK (2001)

The best global brands, Business Week, 6 augustus 2001, p. 50-64

BUSINESS WEEK (2002)

The best global brands, Business Week, 5 augustus 2002, p. 92-99

BUSINESS WEEK (2003)

The 100 Top Brands, Business Week, 4 augustus 2003, p. 72-78

BUSINESS WEEK (2005)

Global Brands, Business Week, 1 augustus 2005, p. 86-97

BUSINESSWIRE (2006)

Adidas-Salomon AG and Reebok Close Acquisition, BusinessWire, 31 januari 2006, http://news.moneycentral.msn.com/ticker/article.asp?Feed=BW&Date=
20060131&ID=5461928&Symbol=US:ADDYY, 01/04/2006

BYLEN R. (2006)

De strijd om uw gezondheid: fitnesscentra in het offensief, Trends,

19 januari 2006, p.54

CARR B. (2003)

Acquisition Fever Hits Converse, Soffe, Top-Flite Golf and Nautica ,

Sporting Goods Business, augustus 2003, vol. 36, nr. 8, z. p.

CARR B. (2005)

Adidas and Reebok Join Forces, Sporting Goods Business, vol. 38, nr. 9,

september 2005, p. 19, 1 p.

CBC SPORTS (2006)

Gold first, babes second for White, CBC Sports, 12 februari 2006, http://www.cbc.ca/olympics/stories/newsmaker.shtml?/story/olympics/nati…, 27/04/2006

CHARLTON J. (2006)

http://www.baseballlibrary.com/baseballlibrary/chronology/, 22/03/2006

CHELLADURAI P (1994)

Sport management: defining the field, European Journal for Sport Management,

vol. 1, nr. 1, p. 7-21

CHINA DAILY (2005)

Euro clubs head east to make money, China Dailey, 21/07/2005, p. 14, http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-07/21/content_462090.htm, 01/04/2006

CINCINNATI REDS, http://cincinnati.reds.mlb.com, 22/03/2006

CLIFFORD M.L (1997)

The Swoosh index for emerging markets, Business Week, 15 juni 1997, http://www.businessweek.com/1997/18/b352523.htm, 01/04/2004

COMEXT DATABASE, http://fd.comext.eurostat.cec.eu.int/xtweb/

CONNER T. (2001)

Still waiting for Nike to do it: Nike’s Labor Practices in the Three Years Since CEO Phil Knight’s Speech to the National Press Club, San Francisco, Global Exchange,

21 mei 2001, 115 p.

CONRAD M. (2000)

Mark's View: Free Agency at 25: A historic arbitration ruling creates the $1 billion payroll, http://www.sportslawnews.com/archive/Mark's%20View2001
/Freeagency25.htm, 22/03/2006

COSTIN K. (2006)

Antwoord via e-mail, membership & marketing manager van The Federation of Sports and Play Associations, 03/03/2006, kate@sportsandplay.com

D’MELLO (2003)

The “low road” in a buyer-driven global commodity chain: Capital-Labour Relations in a Hidden Abode of Footwear Production in India, European Association of Development Institutes. Workshop on: “Working in (clusters of) small enterprises: job quality and labor conditions in a globalizing world”, Vrije Universiteit Amsterdam en Universtiteit van Utrecht, 17-18 January 2003, 30 p.

DAEMS H. & DOUMA S. (1989)

Samson, 311 p.

DATAMONITOR (2003a)

oktober 2003, 15 p.

Sports Equipment in the United States: Industry Profile, Londen, Datamonitor, december 2005, 17 p.

DATAMONITOR (2005b)

december 2005, 17 p.

DAVID N. (ed.) (2004)

Behind the brand names: working conditions and labour rights in Export Processing Zones, ICFTU, december 2004, 53 p.

DEBRUYNE V. (2005)

Het merk met de zes strepen, De Morgen, 4 augustus 2005, p. 14

DEJONGE T. (2004a)

Academia Press, 220 p.

DEJONGE T. (2004b)

Arko sports media, 400 p.

DEJONGHE T. (2004c)

Economische leerstelsel, cursus 1e lic., Antwerpen, Lessius Hogeschool, 145 p.

DELOITTE & TOUCHE (2004)

Haalbaarheidsstudie Olympische Spelen 2016: Eindrapport, Diegem, Deloitte & Touche Management Solutions, http://www.trends.be/attachments/2004/18
/Rapport%20OS2016.pdf, 335 p., 30/04/2006

DELOITTE & TOUCHE (2005)

Sports Business Group Deloitte, februari 2005, 26 p.

DELOITTE & TOUCHE (2006)

Football Money League: changing of the guard, Sports Business Group Deloitte, februari 2006, 28 p.

DEXIA (2006)

Economische vooruitzichten, Dexia Bank, april 2006, http://www.dexiainvestor.be
/docs/economie/economic_forecast_nl.pdf, 24 p., 29/04/2006

DE LEUR T. (2006)

Golf een sport voor iedereen, Het Volk, Life-katern, 5 april 2006, 3 p.

DE SAEGER A. (2004)

Eigen beheer of uitbesteding van niet-kernactiviteiten in multinationale ondernemingen: gevalstudie bij Nike, eindverhandeling Toegepaste Economische Wetenschappen, Universiteit Antwerpen, 2004, 121 p.

DE STANDAARD (2004)

De Standaard, 27 mei 2004.

DE STANDAARD (2005)

Fijne bijverdienste voor Arnold Schwarzenegger, De Standaard, 16 juli 2005, http://www.standaard.be/nieuws/uitsmijter/index.asp?articleID=GKKGEARS, 26/04/2006

DE STANDAARD (2006)

Trappen, lopen en trekken op uw gezondheid, De Standaard, 30 januari 2006, p.22

DE TELEGRAAF (2005)

Arnold Schwarzenegger in opspraak, De Telegraaf, 14 juli 2005, http://www.telegraaf.nl/common/jsp/print/printTemplate.jsp?artId=227997…, 27/04/2006

DE TIJD (1991)

Toename vrije tijd maakt van sport "beschavingsverschijnsel, De Morgen, 6 juli 1991

DE TIJD (1997)

14 maart 1997

DE TIJD (2004)

3 januari 2004, p. 5

DE VEENE C. & HERENG J. (1984)

Olympische Spelen, Brussel, Artis Historia, 152 p.

DE VYLDER G. (2004a)

Lessius Hogeschool, 75 p.

DE VYLDER G. (2004b)

Lessius Hogeschool, 44 p.

DENZIN N.K. (2001)

Representing Micheal, in: Michael Jordan Inc. Andrews D.L. (ed.), New York,

State University Press, p. 3-13

DI GEORGIO C. (2005)

The sports shoes market in the new EU member states, eMarket Services,

december 2005, 19 p.

DICKEN P. (1999)

Global shift: transforming the world economy, Londen, Paul Chapman Publishing,

3e editie, 496 p.

DICKEN P. (2003)

DONNELY J. (2006)

Antwoord via e-mail, Membership Coordinator at Sporting Goods Manufacturers Association, 27/02/2006, JDonnelly@sgma.com

DUFFY J. & ESPOSTO R. (2005) The scorecard: news and analysis for sports and lifestyle investors, San Francisco, Thomas Weisel Partners LCC, 2 mei 2005, 21 p.

DUPONT P. (2005)

Loopschoen Adidas 1 kondigt stortvloed van slimme sportkleding aan,

De Morgen, 4 maart 2005, p. 12

EHRMANN J. (2002)

Mohammed Ali vs. Joe Frazier, http://www.float-like-a-butterfly.de/fra1e.htm, 12/02/2006

EUROPESE COMMISSIE (2003)

Voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende betreffende de maatregelen en procedures om de handhaving van intellectuele-eigendomsrechten te waarborgen, Brussel, Commissie van de Europese Gemeenschappen, 30 januari 2003, 58 p.

FAIR OLYMPICS (2006)

Fair Play op de Spelen. Wie krijgt wat: de prijsopbouw van een T-shirt,

Fair Olympics, http://www.fairolympics.nl/campagne.aspx, 01/04/2006

FARRELLY F. & QUESTER P. (2005)

Investigating large-scale sponsorship relationships as co-marketing alliances,

Business Horizons, 48, p. 55-62

FASHION UNITED (2003)

Overname Converse door Nike Inc., Fashion United, 11 juli 2003, http://www.fashionunited.nl/nieuws/, 01/04/2006

FERGUSON, P.R. & FERGUSON G.J. (1994)

Industrial economics. Issues and perspectives, Londen,

The Macmillan Press Ltd., p. 38-59; 83-107

FESI (2006a)

Press release on the outcome of the Anti-Dumping committee meeting of 12th January 2006. Denying Chinese and Vietnamese companies Market Economy Status is denying market reality, FESI, Brussel, 12 januari 2006, 2 p.

FESI (2006b)

Press release on the preliminary duties decision in the anti-dumping investigation on leather footwear from China and Vietnam, FESI, Brussel, 23 februari 2006, 2 p.

FIELDING L.W. & PITTS B.G. (2003)

Historical Sketches: The Development of the Sport Business Industry, in Parks J.B. & Quarterman J (eds.): Contemporary sport management, Campaign, Human Kinetics, 2e editie, p. 41-78

FIFA (2005)

FIFA financial report, http://images.fifa.com/events/congress/2003/FIFA_
Financial_Report_E_2002.pdf, 22/03/2006

FIGLER S.K. & WHITHAKER G. (1991)

Sport and play in American life, Dubuque,

Brown & Benchmark Publishing, 384 p.

FINOULST M. (2006)

Oma en opa in de fitness, Knack, 8 maart 2006, p. 58

FLUSTY S. (2004)

De-coca-colonizationI: making the globe from the inside out, New York,

Routledge, 235 p.

FOOTLOCKER (2004)

Annual Report, Footlocker, http://www.footlocker-inc.com/Website2003/IR/
Financials/Annuals/2004AnnualReport.pdf, 63 p., 01/04/2006

FOX SPORTS (2006)

Man of the 'House: Shaun White, Fox Sports, 14 februari 2006, http://msn.foxsports.com/olympics/story/5329744, 27/04/2006

FRENKEL S. (2001)

Globalization, Athletic Footwear Commodity Chains and Employment Relations in China, Organization Studies, vol. 22, nr. 4, p. 531-562

GAZET VAN ANTWERPEN (2004)

Slechts helft van Vlamingen sport, Gazet van Antwerpen, 27 mei 2004, p. 11

GEREFFI G. (1999)

A commodity chain framework for analyzing the global industries, Durham (NC), Duke University, 12 augustus 1999, 9 p.

GEREFFI G. (2000)

Beyond the producer-driven/buyer-driven dichotomy: an expand typology of Global Value Chains, with special reference to the internet, Durham (NC),

Duke University, september 2000, 14 p.

GEREFFI G. (2002)

Outsourcing and changing patterns of international competition in the apparel commodity chain, Durham (NC), Duke University, april 2002, 45 p.

GEREFFI G. & KORZENIEWICH M (eds.) (1994)

Commodity chains and global capitalism, Westport (Conn.), Praeger, 334 p.

GEZINSBOND (2005)

Thuiswonende en werkende kinderen: hoeveel kostgeld?, in: Mijn kind, duur kind?!, Brussel, Studiedienst Gezinsbond, 33e jg., nr. 4, december, januari en februari 2005, p. 46-48

GRANT THORNTON (2005)

Mergers & Acquisitions. Sporting goods & apparel: Recent transactions highlight the drive towards acquiring brand-name sports apparel players, Grant Thornton Corporate Finance Mergers & Acquisitions Retail and Consumer Group, oktober 2005, http://www.grantthornton.com/staticfiles/GTCom/files/services/Investment
Banking/sporting_goods_electronic.pdf, 4 p., 01/04/2006

GUTTMAN A. (1991)

Women’s sport: a history, New York, Comumbia University Press, 339 p.

HAIXU Q. (2005)

In China, Sports Take Flight, Wallstreet Journal Eastern Edition, 8 november 2005, vol. 246, p. B1-B3, 2 p.

HARGRAVE-SILK A. (2006)

Li Ning draws on oriental flavour, Media Asia, 27 januari 2006, p. 8

HET BELANG VAN LIMBURG (2005)

Label moet kwaliteit van fitnesscentra garanderen, Het Belang Van Limburg,

4 mei 2005, p. 2

HET NIEUWSBLAD (2005)

We bewegen weer, Het Nieuwsblad, 31 december 2005, p. 5

HERREMANS W. (2005)

Uitgerust op rustpensioen. Eindeloopbaan en pensioenvorming in Vlaanderen, Leuven, Steunpunt WAV, maart 2005, 14 p.

Social Aspects of sport: Sport and economics, http://waukesha.uwc.edu/ped/
jhervert/ped217/chap11.html, 01/04/2006

The Significance of Establishing Statistics for the Sports Industry, 10 februari 2004, http://www.rieti.go.jp/en/columns/a01_0116.html, 01/04/2006

http://www.oudefiets.nl/fietsgeschiedenis.html, 22/03/2006

HOLMES S. (2004)

The New Nike: No longer the brat of sports marketing, it has a higher level of discipline and performance, Business Week Online, 20 september 2004, http://www.businessweek.com/magazine/content/04_38/b3900001_mz001.htm, 01/04/2006

HOLMES S. (2006)

Adidas' World Cup Shutout, Business Week, 3 april 2006, http://www.businessweek.com/magazine/content/06_14/b3978079.htm, 24/04/2006

HULT J. (1989)

HUSSAIN-KHALIQ S. (2004)

Eliminating Child Labour from the Sialkot Soccer Ball Industry: two industry-led approaches, Pakistan, LEAD-Pakistan, 7 p.

INTERBRAND (2004)

Brand Valuation, New York, Interbrand, april 2004, 12 p.

Intersport to open 40-50 new stores in Russia, CIS in 2006, Interfax, 22 maart 2006, http://www.interfax.com/3/141119/news.aspx, 01/04/2006

IOC (2006)

International Olympic Committee: 2006 marketing fact file, http://multimedia.olympic.org/pdf/en_report_344.pdf, 81 p., 22/03/2006

IRISH O. (2003)

Six superstars of board and bike, The Observer, 06/04/2003, http://observer.guardian.co.uk/osm/story/0,6903,928681,00.html, 31/03/2004

ISPO CHINA (2005)

The Chinese Market for Sporting Goods and Fashion, ISPO CHINA, 3 p., http://download.messe-muenchen.de/media_pub/mediacenter/ispochina.com
/documents/pdfs/facts_figures.pdf, 01/04/2006

JACOBS H. (1998)

Eén op tien WK-ballen gestikt door kinderen, De Morgen, 29 mei 1998, p. 3

JIAN L. (2005)

Economic musle, Shanghai Star, 26 mei 2005, http://app1.chinadaily.com.cn/star/2005/0526/fo6-1.html, 30/04/2006

KAFKA P. (2005)

Tennis starlet Maria Sharapova's overnight fame was years in the making.

How to make it last?, Forbes, 4 juli 2005, http://www.forbes.com/free_forbes
/2005/0704/116_2.html, 25/04/2006

KANAAL Z (2005)

Journaal van 1 maart 2005, Kanaal Z, 1 maart 2006, 0u3’

KENTUCKY SPORTS AUTHORITY (2006)

Olympic Gold Medalist Shaun White Scheduled to Compete At The Panasonic Open In Kentucky, Kentucky Sports Authority, 10 april 2006, http://kysportsauthority.com/sports-news-events/news-announcements.asp?…
251, 27/04/2006

KESENNE S. & TAKS M. (2000)

The economic impact of the sport in Flanders, Journal of Sport Management,

vol. 14, nr. 4, p. 342-365

KEULENEER L. (2006)

Nota’s + uitgedeelde teksten bijzondere aspecten ondernemingsfinanciering,

2e lic. Lessius Hogeschool, Antwerpen

KILEY D. (2004)

The New Golden Girl of Tennis, BusinessWeek online, 2 september 2004, http://www.businessweek.com/bwdaily/dnflash/sep2004/nf2004092_4642_db01…, 26/04/2005

KING A. (1999)

Legitimating Post-Fordism: A Critique of Anthony Giddens' Later Works,

Telos, 1999, nr. 115, p. 61, 17 p.

KLEIN N. (2002)

No Logo: de strijd tegen de dwang van de wereldmerken, Rotterdam,

Lemniscaat, 554 p.

KNOX P., AGNEW J. & MCCARTHY L. (2003)

The geography of the world economy, Londen, Arnold Hodder, 4e editie, 437 p.

KRISHNA K. & TAN L. (1997)

The Multifibre arrangement in practice: challenging the competitive framework, In: East Asian trade after the Uruguay Round edited by David Robertson, Cambridge, Cambridge University Press, 1997: p. 59-77

KROESEN M. (2004)

Nike Fair Partner? De ontwikkeling en implementatie van gedragscodes in de sportschoenenindustrie, Doctoraatsthesis Internationale Betrekkingen, Universiteit van Amsterdam, juli 2002, http://www.schonekleren.nl/ftp/uva_
codes.PDF, 22/03/2006

KROUT J.A. (1929)

Annals of American sport, New Haven (Conn.), Yale University Press, 295 p.

KRUGMAN P. & OBSTFELD M. (2003)

International economics: theory and policy, Boston (Mass.), Pearson Education, Addison-Wesley, 6e editie, 754p.

KUNER H. (2004)

Ontwikkeling van een bedrijfstak, 29 maart 2004, 2p., http://www.rijwiel.net/indust1n.htm, 01/05/2006

KURT SALMON ASSOCIATES (2001)

Sports brands’ loyal fans: brand loyalty through quality, fit, innovation, Perspective, Kurt Salmon Associates, 1 maart, 2001, 8 p.

LAGAE W. (2003)

Marketingcommunicatie in de sport, Amsterdam, Pearson Education, 310 p.

LEEDS M.A. & VON ALLMEN P. (2002)

The economics of sports, Boston (Mass.), Pearson Education, Addison-Wesley, 446 p.

LEVINE P. (1985)

A.G. Spalding and the Rise of Baseball, New York,

Oxford University Press, 199 p.

LEVINSON D. & CHRISTENSON K. (eds.)

Encyclopedia of world sport: from ancient times to the present,

Santa Barbara (Calif.), ABC-CLIO, 3 delen, 1317 p.

LI M., HOFARCE S. & MAHONY D. (2001)

Economics of sport, Morgantown (West Virginia),

Fitness Information Technology, 242 p.

LOCKE R.M. & SITEMAN A.J. (z.j.)

The Promise and Perils of Globalization: The Case of Nike, MIT, http://web.mit.edu/polisci/research/locke/NikepaperFINAL.pdf, 36 p., 01/04/2006

LOUWS K. (2006)

MANAGING21 (2005)

China wordt de gootste sportmarkt, http://managing21.skynetblogs.be/?date=2005
0522&number=7&unit=days, 01/04/2006

MARKMAN J.D. (2006)

Snowbum stocks that really shred, MSN Money Central, 15 februari 2006, http://moneycentral.msn.com/content/P144405.asp, 27/04/2006

MEEK A. (1997)

An estimate of the size of the sports industry in the U.S.: The Gross Domestic Sports Product (GDSP), Sport Marketing Quarterly, 1997, Vol. 6, Nr. 4, p. 15-21

MEEK (2006)

MERIDITH R. (2006)

Commercial Crossroads, Forbes, 9 januari 2006, 3 p. http://www.forbes.com/home_asia/global/2006/0109/036A.html, 01/05/2006

MEYHI J. (2006)

Antwoord via e-mail, medewerker statistiek en economische informatie bij het Nationaal Instituut voor de Statistiek, 30/03/2006 Info.Antwerpen@statbel.mineco.fgov.be

MILBERG (2004)

The changing structure of trade linked to global production systems: What are the policy implications?, International Labour Review, vol. 43, nr. 1-2, p. 44-90, 46 p.

MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN (2003)

Nieuw in de strijd tegen namaak : De Ministerraad heeft een voorontwerp van wet betreffende de burgerrechtelijke aspecten van de bescherming van bepaalde intellectuele rechten goedgekeurd, Brussel, Ministerie van Economische Zaken, maart 2006 3 p.

MINISTERIE VAN FINANCIËN (2006)

Recordhoeveelheid nepkleding onderschept in 2005, Ministerie van Financiën 13 april 2006, http://www.minfin.nl/nl/actueel/nieuwsberichten,2006/04/Recordhoe
veelheid-nepkleding-onderschept-in-2005.html, 27/04/2006

MINISTRY OF COMMERCE OF THE PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA (2005) Adidas offers $3.8bn to acquire Reebok, http://gb2.mofcom.gov.cn/
aarticle/chinanews/200508/20050800228540.html, 22/03/2006

MITCHEL (2005)

Is fashion design a team sport, Brandchannel, 9 mei 2005, http://www.brandchannel.com/featureseffect.asp?pf_id=262, 03/05/2006

MIZUNO (2005)

2005 Fact Book, Mizuno, http://www.mizuno.com/financial/fact_book/2005FACTBOOK.pdf, 01/05/2006

MIZUNO (2006)

Mizuno History, Mizuno, http://www.mizuno.com/history/his_main.html, 03/05/2006

MOORE P. (2004)

Sports retail giants' merger changed industry, The Denver Business Journal, 2 april 2004, http://www.bizjournals.com/denver/stories/2004/04/05/focus2.html, 25/04/2006

MOORE M. (2006)

Update 4: Adidas signs 11-year deal with the NBA, Forbes, 11 april 2006, http://www.forbes.com/feeds/ap/2006/04/11/ap2664010.html, 14/04/2006

MUELENAER G. (1999)

Arbeid/vergrijzing: het grijze zwarte gat, Millennium 21 – Knack/Trends, 9 november, p. 157

MULLEN L. & KAPLAN D. (2006)

Adidas close to snaring (big) one in bush, SportsBusiness Journal, vol. 8, nr. 47, 3-9 april 2006, p. 1 & p. 35

MURPHY D. & MATHEW F. (2001)

Nike and global labour practices, januari 2001, http://www.new-academy.ac.uk/publications/keypublications/documents/Nik…, 32 p., 01/04/2006

NATIONALE BANK VAN BELGIË, http://www.nbb.be, 01/04/2006

NATIONALE BANK VAN BELGIË (2006)

Jaarboek van de statistieken van de buitenlandse handel, NBB, http://www.nbb.be/sdb/ReportFolders/ReportFolders.aspx?IF_ActivePathNam…, 27/04/2006

NATIONAAL INSTITUUT VOOR DE STATISTIEK (2004)

Nacebel Activiteitennomen-clatuur 2003, Brussel, NIS

NATIONAL TECHNICAL INFORMATION SERVICE,

NELISSEN J. & LINNEMANN M. (2001)

De Tour de France in beeld, Naarden, Strengholt, 191 p.

NIKE (2001)

Corporate Responsibility Report: labor practices, Nike, http://www.Nike.com/Nikebiz/gc/r/pdf/laborpractices.pdf, 12 p., 01/04/2006

NIKE (2005a)

Corporate Responsibility Report, Nike, http://www.Nike.com/Nikebiz/gc/r/fy04/docs/FY04_Nike_CR_report_full.pdf,

96 p., 01/04/2006

NIKE (2005b)

Annual Report, Nike, http://www.Nike.com/Nikebiz/investors/annual_report/ar_05/docs/2005_10k…,

71 p., 01/04/2006

NOON C. (2005)

Vodafone Hangs Up On Beckham, Forbes, 27 juli 2005, http://www.forbes.com/facesinthenews/2005/07/27/beckham-endorsements-fo…, 25/04/2006

O’LOUGHLIN (2006)

Speedo, Adidas, Nike buy into fashion magazines, Brandweek, 20 maart 2006,

vol. 47, nr. 12, p. 8, 1 p.

OXFAM, SCHONE KLEREN KAMPAGNE, e.a. (2004)

Fair play at the Olympics, Schone Kleren Kampagne, FNV en Oxfam Nederland, http://www.schonekleren.nl/ftp/OlympischRapportNL.pdf, 78 p., 01/04/2006

OZANIAN M.K. (ed.) (2005)

Special report: The business of baseball, Forbes, 7 april 2005, http://www.forbes.com/2005/04/06/05mlbland.html, 22/03/2006

PALLEY T.I. (2002)

Export-Led Growth: Evidence of Developing Country Crowding-out,

Washington D.C., Open Society Institute herzien mei 2002, 28 p., http://www.thomaspalley.com/docs/articles/economic_development/
crowding_out.pdf, 29/04/2006

PARKS J.B. & QUARTERMAN J. (eds.) (2003)

Contemporary sport management, Human Kinetics, 2e editie, 435 p.

PEETERS C. (2006)

Gent in beweging. Sportbeleidsnota 2003 – 2006, Gent, 53 p. http://www.gent.be/sport/publicaties/BeleidsnotaSport.pdf, 27/04/2006

PEOPLE’S DAILY ONLINE (2004)

PEOPLE’S DAILY ONLINE (2005)

China's sports industry draws worldwide attention, People’s Daily Online, 17 mei 2005, http://english.people.com.cn/200505/17/eng20050517_185469.html, 30/04/2006

PINE J.B. & GILMORE G.H. (1999)

The experience economy, Boston (Mass.), Harvard Business School Press, 254 p.

PITTS B.G. & STOTLAR D.K. (2002)

Fundamentals of sport marketing, Morgantown (West Virginia),

Fitness Information Technology, 2e editie, 405 p.

PLEUS J. (2005)

Uit- en aangekleed door China, NRC Handelsblad, 3 januari 2005, http://www.nrc.nl/krant/article88150.ece, 01/04/2006

PLUNKET RESEARCH (2006)

Antwoord via e-mail, Customer Service Plunkett Research Ltd., 30/03/2006, customersupport@plunkettresearch.com

PORTER J., HARRIS M. & YEUNG G. (2002)

Nike, 11 December 2002, http://www.cs.ucla.edu/~gavin/pub/IntlBusMgmtnike.pdf, 23 p.

PUMA (2006)

Complete corporate financials, Puma, http://about.puma.com/downloads/5emzwnzotry9jntz.pdf, 1p., 01/04/2006

RACQUET E. (2004)

Zakenpionier Adi Dassler, De Tijd, 15 maart 2004, p. 20

RAIKES M., FRIIS J. & PONTE S. (z.j.)

Global Commodity Chain Analysis and theFrench Filière Approach: Comparison and Critique, Kopenhagen, Globalisation and Economic Restructuring in Africa, 30 p.

RASCHER D. (2005)

What is the size of the sports industry, Sportseconomics Perspectives, 1, 1, http://www.sportseconomics.com/Images/PDF/SE_Perspectivevol1.pdf, 31/03/2006

RAYMOND J. (2002)

Going to extremes, American Demographics, juni 2002, p. 28-30

REEBOK (2004)

Annual Report, Reebok, http://www.reebok.com/NR/rdonlyres/eoikict34q5sjstvaq
7hp2rmpb7dwxomgotgnmzjztk3mgnywdim2bgnyoie47h6wvgo3uik5zd4zc/FinalShareholdersReport.pdf, 94 p., 01/04/2006

RODRIGUE J.P. (2005)

The geograpy of transport systems: International and regional transportation concepts, powerpointpresentatie, http://people.hofstra.edu/geotrans/eng/gallery
/TGchapter5_Concepts.ppt, 01/04/2006

ROBERTS D & HOLMES S. (2005)

China's Real Sports Contest: As the 2008 Olympics approach, sneaker makers are jockeying for supremacy in China, Business Week, 14 maart 2005, http://www.businessweek.com/magazine/content/05 _11/b3924072.htm, 01/04/2006

ROVELL D. (2004)

http://sports.espn.go.com/espn/sportsbusiness/news/story?id=1918375

ROVELL D. (2006)

Sharapova to endorse Land Rover line, ESPN.com, 3 april 2006,

http://sports.espn.go.com/sports/tennis/news/story?id=2395519, 25/04/2006

Annual report 2003, http://www.corporate-ir.net/ireye/ir_site.zhtml?ticker=
RML&script=700, 22/03/2006

Amer Group Acquires Salomon, Sporting Goods Business, vol. 39, nr.6, juni 2005,

p. 11, 1 p.

Brand power rating, Sporting Goods Business, vol. 38, nr.7, juli 2005, p. 30, 1 p.

RYAN T.J. (2005c)

Sporting goods retailers gain greater mall access thanks to department store mergers and relocations, Sporting Goods Business, 1 mei 2005, http://www.sportinggoodsbusiness.com/sportinggoodsbusiness/search/artic…, 25/04/2006

RYAN T.J. (2006)

p. 10, 2 p.

RYAN J.C. & DURNING A.T. (1998)

The story of a shoe, World Match, maart/april, 1998, p. 29-32

SAMPSON G. (1997)

What the Urugay Round means for East Asia, In: Robertson D. (ed.) East Asian trade after the Uruguay Round, Cambridge University Press 1997: p. 159-177.

SANDOMIR R. (1987)

GNSP: The gross national sports product, Sports Inc., 16 november 1987,

p. 14-18, 5 p.

SANDOMIR R. (1988)

The $50-Billion Sports Industry, Sports Inc., 14 november 1988, p. 11-23, 13 p.

SANDY R., SLOANE P.J. & ROSENTRAUB M.S. (2004)

Economics of sport: an international perspective, New York,

Palgrave Macmillan, 347 p.

SARGENT J. & MATTHEWS L. (2004)

What Happens When Relative Costs Increase in Export Processing Zones? Technology, Regional Production Networks, and Mexico’s Maquiladoras, World Development, vol. 32, nr. 12, p. 2015-2030

SCHALLER M. (1996)

The Nixon `Shocks' And U.S. - Japan Strategic Relations,

1969-74, Working Paper No. 2, University of Arizona, 1996, http://www.freerepublic.com/forum/a39677bb00270.htm, 01/04/2006

SCHONE KLEREN KAMPAGNE (2004)

Sportswear Industry Data and Company Profiles Background information for the Play Fair at the Olympics Campaign, Schone Kleren Kampagne, 1 maart 2004, http://www.cleanclothes.org/ftp/Background%20Company%20Profiles%20Olymp…, 164 p., 01/04/2006

SCHONE KLEREN KAMPAGNE (2006)

Wat is de prijsopbouw van een sportschoen, SKK, http://www.schonekleren.nl
/campagne/prijsopbouw.htm, 01/04/2006

SHAEFER J.M (2006a)

Counterfits: one of theseven plagues of the 21st century, in Official International Handbook 2006 for the Sporting Goods Industry, Lausanne, WFSGI, p. 35-39

SCHAEFER (2006b)

The 2005 action plan of the European Commission: to fight counterfits and other useful information, in Official International Handbook 2006 for the Sporting Goods Industry, Lausanne, WFSGI, p. 35-39

SCHWARTZ H. (2000)

States versus markets: the emergence of a global economy, New York,

Macmillan Press, 361 p.

SGB (2005a)

OB Retail News, Sporting Goods Business, 26 augustus 2005, http://www.sportinggoodsbusiness.com/sportinggoodsbusiness/search/artic…, 25/04/2006

SGB (2005b)

Wholesale Sporting Goods Sales Topped $52 Billion In '04, Sporting Goods Business, 4 oktober 2005, http://www.sportinggoodsbusiness.com/sportinggoods
business/search/article_display.jsp?vnu_content_id=1001221204, 26/04/2005

SHAN J. (2003)

Leisure sports industry: once neglected, now booming, China and the world cultural exchange, vol 79., nr. 5, http://www.zwwhjl.com.cn/news/e7.asp?
articleid=955, 25/04/2006

SHEN Y. (2003)

Sporting goods industry in China, http://strategis.ic.gc.ca/epic/internet/inimr-ri.nsf/en/gr113688e.html, 01/04/2006

SINNAEVE I., VAN NUFFEL K. & SCHILLEMANS L. (2004)

Jeugd en vrije tijd. Thuis tv-kijken, voetballen of naar de jeugdbeweging? In: D. Burssens, S. De Groof, H. Huysmans, I. Sinnaeve, F. Stevens, K. Van Nuffel, N. Vettenburg, M. Elchardus, L. Walgrave & M. De Bie (Eds.), Jeugdonderzoek belicht.Voorlopig syntheserapport van wetenschappelijk onderzoek naar Vlaamse kinderen en jongeren (2000-2004), Onuitgegeven onderzoeksrapport, K.U. Leuven, VUB & UGent, p. 59-80

SPORTING GOODS INTELLIGENCE (2005a)

International branded athletic footwear market, SGI, 2005, 5 p.

SPORTING GOODS INTELLIGENCE (2005b)

International sports apparel market, SGI, 2005, 4 p.

SPORTING GOODS INTELLIGENCE (2005c)

International branded equipment market, SGI, 2005, 2 p.

SPORTING GOODS MANUFACTURING ORGANIZATION (2002)

A study of financial performance in the sporting goods industry: the 2002 edition, North Palm Beach, SGMA International, juni 2002, 58 p.

SPORTING GOODS MANUFACTURING ORGANIZATION (2004)

The state of the industry 2004: a report from SGMA International, North Palm Beach, SGMA International, 2004, 35 p.

SPORTING GOODS MANUFACTURING ORGANIZATION (2005)

The state of the industry 2005: a report from SGMA International, North Palm Beach, SGMA International, 2005, 38 p.

SPORTS ILLUSTRATED.COM (2003)

Money pours in. James agrees to $90 million endorsement deal with Nike, Sports Illustrateded.com, 21 mei 2004 http://sportsillustrated.cnn.com/basketball/news/
2003/05/21/lebron_upperdeck_ap/, 26/04/2006

STEUNPUNT (2005)

Fitheid van de Vlaming bedenkelijk. Meer bewegen met SPARK, Steunpunt Sport, Beweging & Gezondheid, persconferentie Minister van Sport Bert Anciaux, Leuven, 19 januari 2005

STOTLAR D.K. (2002)

A decade of evolution: the sports industry, Sport Marketing Quarterly, vol. 11, nr. 1, p. 55-58, 4 p.

STOUT F., VAN DIJK C. (2005)

Sport en televisie: de techniek van het geld verdienen. Een vergelijking tussen de Verenigde Staten en Europa, Meesterproef Media & Journalistiek, Erasmus Universiteit, Rotterdam, 169 p.

STRANGE R. & NEWTON J. (2006)

Stephen Hymer and the externalization of production, International Business Review, 2006, nr. 15, p. 180-193, 13 p.

STRASSER J.B. & BECKLUND L. (1993)

Swoosh: The unauthorised story of Nike and the men who played there, New York, Harper Business, 682 p.

SUETENS J. (2006)

Antwoord via e-mail, Commercial Advisor Foreign Commercial Service American Embassy Brussels, 27/03/2006, jill.suetens@mail.doc.gov

SUETENS J. & PEETERS C.L. (2004a)

Sporting goods: a slam dunk sector in Belgium, Foreign Commercial Service, American Embassy, Brussel, 28 juni 2004, 3 p.

SUETENS J. & PEETERS C.L. (2004b)

Golf sport boom in Belgium, Foreign Commercial Service, American Embassy, Brussel, 17 juni 2004, 6 p.

SZYMANSKI S. & ZIMBALIST A. (2005)

National Pastime. How Americans play baseball and the rest of the world plays soccer, Washinton D.C., Brookings Institution Press, 263 p.

TAKS M. (2000)

Sport en tewerkstelling, Brussel, Koning Boudewijnstichting, augustus 2000,

108 p.

TALLMAN S. & FLADMOE-LINDQUEST K. (2002)

Internationalization, Globalization, and Capability-Based Strategy, California Management Review, 2002, vol. 45, nr. 1, p116-135, 20 p.

TELEFACTS (2006)

Hotel mama, reportage uitgezonden op VTM op 3 maart 2006, 0u45’

TEXTILE INTELLIGENCE (2006)

Snow sports market set to soar in China (Press Release), Wilmslow,

Textile Intelligence, februari 2006, 3 p.

THE SPORTS INDUSTRIES FEDERATION (2001)

Belgium Profile, Sports goods a survey of the United Kingdom, The EU and 7 selected EU markets, Warwickshire, TSIF, januari 2001, p. 7-13 & p.180-196

TODARO M.P. & SMITH S.C. (2006)

Economic development, Harlow, Pearson education, 9e editie, 851 p.

TRACHTENBERG A. (1982)

The Incorporation of America, New York, Hill and Wang, p. 130-131

TRANSWORLD BUSINESS (2006)

Shaun White Signs Video Game Deal With Ubisoft, Transworld Business, 15 februari 2006, http://www.twsbiz.com/twbiz/industrynews/article/0,21214,11599
11,00.html, 27/04/2006

TRENDS (2006)

Sector vraagt sportcheques en lagere btw, Trends, 19 januari 2006, p. 57

U.S. CENSUS BUREAU (1889)