De wetenschap van het geluk. Hoe het onderzoek naar het geluk kan leiden tot meer welzijn.

Joke Van de Putte
Persbericht

De wetenschap van het geluk. Hoe het onderzoek naar het geluk kan leiden tot meer welzijn.

De wetenschap van het geluk

 

In 1970 stelde Veenhoven, een autoriteit wat betreft het onderzoek naar geluk, dat een degelijk welzijnsbeleid zich moet baseren op wetenschappelijk onderzoek naar de determinanten van het geluk. Zoniet dreigt het welzijnsbeleid zich te beperken tot het bestrijden van symptomen van ongeluk. Zijn pleidooi was een poging om meer onderzoeksgeld vrij te kunnen maken voor de wetenschap van het geluk. Een blik op zijn ‚World Database of Happiness’ toont aan dat hij in zijn opzet geslaagd is. De wetenschap van het geluk is uitgegroeid tot een belangrijk onderzoeksgebied binnen de psychologie. Maar hoe krijgt het wetenschappelijk onderzoek naar geluk nu precies vorm? En hoe kan het bijdragen tot meer welzijn?

 

In de wetenschappelijke studie van het geluk kunnen globaal genomen twee benaderingen onderscheiden worden: de hedonistische en de eudaimonische. Beide benaderingen geven een verschillende definitie van geluk, en hebben bijgevolg verschillende methodes om geluk te meten. De hedonistische benadering dankt haar naam aan het Griekse ‚hèdonè’ of genot. Ze meet geluk volgens de mate waarin iemand veel positieve en weinig negatieve emoties ervaart, en volgens de totale tevredenheid over het leven. Onderzoekers refereren hiernaar met het begrip ‚subjectief welzijn’. Ze meten het subjectief welzijn aan de hand van zelfrapportatie.

 

Volgens de eudaimonische traditie is geluk iets wat volgt uit zelfactualisatie of de verwezenlijking van het potentieel dat in een individu aanwezig is. Het woord is afgeleid van het Griekse eudaimonia, dat oorspronkelijk ‚het hebben van een goede beschermgeest’ betekende. Onder Aristoteles kreeg de term een nieuwe invulling. Volgens hem betekende het hoogste geluk de filosofische reflectie. Enkel door filosofische reflectie kon de mens zijn ware aard ontwikkelen. Csikszentmihalyi geeft met het concept ‚flow’ een moderne invulling aan de eudaimonische benadering van het geluk. Wie in flow verkeert, gaat zodanig in een activiteit op dat hij of zij al de rest vergeet. Het voornaamste kenmerk van flow is dat de uitdaging die een activiteit biedt aangepast is aan de mogelijkheden van wie de activiteit uitvoert. Mensen die zich regelmatig in flow bevinden, zijn gelukkiger dan mensen die slechts moeilijk flow ervaren. De frequentie waarmee mensen flow ervaren wordt gemeten via de Experience Sampling Method, een methode waarbij onderzoekssubjecten meermaals per dag op onverwachte tijdstippen hun gemoedstoestand en de activiteit waar ze mee bezig zijn beschrijven.

 

Vooral de hedonistische benadering van geluk laat toe beleidsvoorstellen af te leiden uit de onderzoeksresultaten. Voorbeelden zijn subsidies voor sociaal engagement, aandacht voor welzijn en geluk in het onderwijs, het ontmoedigen van extreem consumptiegedrag, een goede bescherming tegen stresserende factoren zoals werkloosheid en ziekte, een goed vrijetijdsbeleid, progressieve belasting, ... Beleidsmensen die het geluk van de bevolking willen doen toenemen moeten zich er wel steeds bewust van zijn dat het onderzoek naar geluk geen rekening houdt met individuele verschillen. Een goed beleid brengt ook deze verschillen in kaart.

 

De voorstellen met betrekking tot zelfactualisatie binnen de eudaimonische traditie richten zich vooral op het individu. Het is bijgevolg niet evident uit dit onderzoek beleidsvoorstellen af te leiden. Wel levert het onderzoek naar flow een uitvalsbasis en methode op om onderzoek te doen naar betrokkenheid bij de activiteit waarmee iemand bezig is. Aan de hand van deze resultaten kunnen beleidsvoorstellen geformuleerd worden om de betrokkenheid bijvoorbeeld op de werkvloer te verhogen. Deze resultaten kunnen eveneens toegepast worden op andere domeinen. Van den Broeck (2002) pleit er bijvoorbeeld voor deze toe te passen in het onderwijs, om zo de betrokkenheid van de leerlingen bij de les te stimuleren. De precieze link tussen deze betrokkenheid en geluk is echter nog niet duidelijk.

 

In de jaren negentig ontstond een nieuwe benadering binnen de psychologie: de positieve psychologie. Binnen de positieve psychologie richten de onderzoekers zich op de positieve aspecten van de menselijke geest. Ze hebben aandacht voor positieve emoties, tevredenheid én zelfactualisatie. In die zin vormt de positieve psychologie een synthese tussen de hedonistische en de eudaimonische benadering van geluk. Het hedonistische staat dus niet los van het eudaimonische en omgekeerd. De meeste psychologen binnen de positieve psychologie gaan descriptief te werk. Seligman, als voornaamste initiatiefnemer achter de positieve psychologie, slaat echter een normatieve richting in door te stellen dat een leven waarin mensen hun deugden en competenties ontwikkelen waardevoller is dan een leven waarin mensen enkel op onmiddellijk genot uit zijn. Aristoteles is van mening dat mensen deze deugden door gewoonte verwerven, en dat de wetgever wetten die voorschrijven wat goed is met een dwingende kracht moet uitvaardigen. Alleen zo zullen mensen zich de noodzakelijke deugden eigen kunnen maken. Dit druist echter in tegen Mills opvatting dat niemand de waarheid volledig kan kennen. Aangezien niemand weet wat het precies is dat mensen gelukkig maakt, kan niemand een wet uitvaardigen die voorschrijft wat mensen moeten doen om gelukkig te zijn. Het enige wat bijgevolg mogelijk is om mensen bepaalde deugden en competenties aan te leren, zonder hen daarbij in hun vrijheid te beknotten, is hen vertrouwd te maken met deze deugden en competenties zonder aan het niet naleven ervan wettelijke sancties te verbinden. Dit kan bijvoorbeeld door het verwerven van deugden en het aanleren van competenties op te nemen in de eindtermen van het middelbaar onderwijs, zoals dat in Vlaanderen reeds gebeurt.

 

Geluk en zingeving staan in een wederkerige relatie tot elkaar. Geluk neemt een plaats in binnen iemands zingevingssysteem, en een zingevingssysteem draagt bij tot iemands geluk. Camus leert ons dat een zingevingssysteem persoonlijk is en niet van buitenaf opgelegd kan worden. Mensen moeten zelf zin binnen het absurde ontdekken. Csikszentmihalyi en de positieve psychologie tonen hetzelfde aan over geluk: het beleid kan weliswaar voorwaarden scheppen waarbinnen mensen hun geluk kunnen vinden, maar er bestaat geen absoluut paradigma dat ieder mens gelukkig zal maken. Mensen moeten actief handelen om zichzelf te verwerkelijken. Doordat de mate waarin iemand zich gelukkig voelt onder andere afhankelijk is van persoonlijkheidskenmerken, is zowel persoonlijk initiatief als een gedifferentieerd beleid noodzakelijk om tot het grootst mogelijk geluk voor een zo groot mogelijk aantal mensen te komen. Het komt er voor beleidsmensen bijgevolg op aan een goed evenwicht te vinden tussen de mate waarin ze het welzijn via beleidsmaatregelen willen realiseren, en mensen de vrije keuze laten om aan hun eigen geluk te werken.

Bibliografie

Bibliografie bij ‘De wetenschap van het geluk. Hoe het onderzoek naar geluk kan leiden tot meer welzijn’

 

Allison M. T., M. C. Duncan, Women, work, and flow. Optimal Experience. Psychological Studies of Flow in Consciousness. M. Csikszentmihalyi & I. S. Csikszentmihalyi. Cambridge University Press : 1988, pp. 118- 137.

 

Argyle, M., The Psychology of Happiness. Routledge : 2001.

 

Aristoteles, Ethica nicomacheia, vertaald en toegelicht door Hupperts Ch. en Poortman, B.. Amsterdam : 1997.

 

Baars, B., A cognitive theory of consciousness. New York, Cambridge University Press : 1988.

 

Bacon, S., Positive Psychology’s Two Cultures, Review of General Psychology. Vol. 9 (2), juni 2005, p. 181- 192.

 

Benedict, R., The chrysanthemum and the sword. Boston: 1946.

 

Blackler, F. en Shimmin, S., Applying psychology in organizations. London : 1984.

 

Bouchard, T. en Mc Gue, M. Genetic and rearing environmental influences on adult personality: An analysis of adopted twins reared apart. Journal of Personality, 68, 1990, 263- 282.

 

Braeckman, J, Darwins moordbekentenis, De ontwikkeling van het denken van Charles Darwin, Uitgeverij Nieuwezijds, Amsterdam : 2001.

 

Brickman, P. en Campbel, D.T. Hedonic relativism and planning the good society. In M.H. Appley (ed.), Adaptation level theory, pp. 287- 305. Academic Press, New York: 1971.

 

Brysbaert, M., Roediger, H.L., Capaldi, E.D., Paris, S.G., Polivy, J., Herman, C.P., Psychologie. Een inleiding. Academia Press, Gent : 2001.

 

Buchanan, G.M., & Seligman, M.E.P. (Eds.) Explanatory style. Hillsdale, NJ: Erlbaum, 1995.

 

Camus, A., Le mythe de Sisyphe, Editions Gallimard, 2001. (Origineel : 1942)

 

Caspi, A., Sugden, K, Moffitt, T., Taylor, A., Craig, I., Harrington, H., McClay, J., Mill, J., Martin, J., Braithwaite, A. en Poulton, R. Influence of life stress on depression: moderation by a polymorhism in the 5 HTT gene. In Science, 301, 2003, p. 386- 389.

 

Cosmides, L. & J. Tooby, Evolutionary Psychology : A Primer. 1997. http://www.psych.ucsb.edu/research/cep/primer.html, datum van raadpleging : 26/04/06.

 

Csikszenmithalyi, M. en I.S. Csikszentmihalyi, Optimal Experience. Psychological Studies of Flow in Consciousness. Cambridge University Press : 1988

 

Csikszentmihalyi, M., The flow experience and its significance for human psychology. Optimal Experience. Psychological Studies of Flow in Consciousness. Csikszentmihalyi M. en I.S. Csiskzentmihalyi. Cambridge University Press : 1988, p. 15- 35.

 

Csikszentmihalyi, M., The future of flow. Optimal Experience. Psychological Studies of Flow in Consciousness. Csikszentmihalyi M. en I. S. Csikszentmihalyi. Cambridge University Press : 1988, p. 364- 383.

 

Csikszentmihalyi, M., Flow. Psychologie van de optimale ervaring. Vertaald door H. Moerdijk. Amsterdam : 1999.

 

Csikszentmihalyi, M. en J. Hunter, Happiness in Everyday Life : the Uses of Experience Sampling, Journal of Happiness Studies, Vol. 4, nr. 1, 2003, p. 185 – 199.

 

Danner, D. en Snowdon, D. Positive emotion in early life and longevity: Findings from the nun study. Journal of Personality and Social Psychology, 80, 2001, p. 804- 813.

 

Delle Fave A. en F. Massimini, Modernization and the changing contexts of flow in work and leisure, Optimal Experience, Psychological Studies of Flow in Consciousness, Csikszentmihalyi en Csikszentmihalyi, Cambridge University Press : 1988, p. 193- 213.

 

De Prycker, ongepubliceerd manuscript, 2006.

 

De Visser, A., De Grieken, Uit de eerste hand, Uitgeverij Damon, Budel : 2004.

 

Diener, E. en C. Diener, Most People are Happy, American Psychological Society, Vol. 7, nr. 3, pp. 181-185. 1996.

 

Diener, E. & Suh, E. Measuring quality of life: economic, social and subjective indicators. Social Indicators Research, 1997, 40, 189- 216.

 

Diener, E., Suh, E., & Oishi, S. Recent Findings on Subjective Well- Being. Indian Journal of Clinical Psychology, March, 1997.

 

Diener, E., Suh, E., Lucas, R., Smith, H. Subjective well- being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125, 1999, 276- 302.

 

Ellegard, K., Restructuring the automobile industry in Sweden : the emergence of a reflective production system. European Planning Studies, 0965-4313, Vol.4, nr. 4., augustus 1, 1996.

 

Engström, T., Johansson, J.A., Jonsson, D, Medbo, L., Empirical evaluation of the reformed assembly work at the Volvo Uddevella plant : Psychosocial effects and performance aspects. International Journal of Industrial Ergonomics, 16, 1995. p. 293 – 308.

 

Evans, D. Emotion. The Science of Sentiment. Oxford University Press : 2001.

 

Fredrickson, B.L., What Good Are Positive Emotions ?, Review of General Psychology. Vol. 2 (3), september 1998, p. 300- 319.

 

Fredrickson, B.L., The Role of Positive Emotions in Positive Psychology : The Broaden- and- Build Theory of Positive Emotions. American Psychologist. Vol. 56 (3), maart 2001, pp. 218-226.

 

Fredrickson, B.L., M.M. Tugade, C.E., Waugh, & G.R. Larkin, What Good Are Positive Emotions in Crises ? A Prospective Study of Resilience and Emotions Following the Terrorist Attacks on the United States on Septemer 11th, 2001. Journal of Personality and Social Psychology. Vol. 84 (2), februari 2003, pp. 365- 376.

 

Frijda, N.H., The Emotions. Cambridge, England: Cambridge University Press: 1986.

 

Frijda, N.H., Kuipers, P., & Schure, E., Relations among emotion, appraisal, and emotional action readiness. Journal of Personality and SocialPsychology, 57, 1989, 212- 228.

 

Gable, S.L., & J. Haidt, What (and why) Is Positieve Psychology ? Review of General Psychology. Vol. 9, No.2, 2005, p. 103- 110.

 

Gardner, H., Csikszentmihalyi, M., Damon, W., Good Work. When excellence and ethics meet. New York, Basic Books : 2001.

 

Geldof, D., Niet meer maar beter, Over zelfbeperking in de risicomaatschappij. Leuven, Acco : 1999.

 

Greene, B., De ontrafeling van de kosmos, Over de zoektocht naar de theorie van alles, vertaald door K.M. Kerkhof, Utrecht, Het Spectrum : 2005.

 

Götz, I.L., Conceptions of Happiness. Lanham : 1995.

 

Han, S., The relationship between life satisfaction and flow in elderly Korean immigrants, Optimal Experience, Psychological Studies of Flow in Consciousness, Csikszentmihalyi en Cskikszentmihalyi, Cambridge University Press, 1988, p. 138- 149.

 

Harris, J., The Nurture Assumption, Why Children turn out the way they do, Londen, 1998.

 

Hom, H., en Arbuckle, B. Mood induction effects upon goal setting and performance in young children. Motivation and Emotion, 12, 1998, p.113- 122.

 

Hume, D., Enquiries concerning human understanding and concerning the principles of morals. Reprinted from the 1777 edition with Introduction and Analytical Index by L.A. Selby- Bigge. Derde editie. Oxford, 1975.

 

Huta, V., Pursuing Pleasure Versus Virtue: Links with Different Aspects of Well- Being, revised draft January 2006.

 

Huxley, A., Brave New World, New York : Harper Collins Perrenial Classics, 1998. (1932)

 

Kamen- Siegel, L., Rodin, J., Seligman, M.E.P., en Dwyer, C. Explanatory style and cell- mediated immunity. Health Psychology, 10, 1991, p. 229- 235.

 

Kant, I., Kritik der praktischen Vernunft, Suhrkamp, Frankfurt am Main : 1998. (Origineel : 1788)

 

Kant, I., Kritik der Urteilskraft, Verlag von Felix Meiner, Leipzig : 1948. (Origineel : 1790)

 

Kohlberg, L., Stages of Moral Development, 1971. www.xenodochy.org/ex/lists/moraldev.html, datum van raadpleging : 12/05/06.

 

Lamb, R.J. et al. The reinforcing and subjective effects of morphine in post- addicts: A dose- response study. Journal of Pharmacology and Experimental Therapies, 1991, 259, 1165- 73.

 

Laszlo, A., Evolutionary Development: Evolutionary Praxis in Service of Sustainable Societal Development, http://www.egade.itesm.mx/investigacion/documentos/documentos/1egade_al…., s.d., datum van raadpleging: 13/05/06

 

Layard, R, Happiness, The Penguin Press, New York : 2005.

 

Lazarus, R.S. Emotion and adaptation. New York: Oxford University Press: 1991.

 

LeFevre, J., Flow and the quality of experience during work and leisure. Optimal Experience. Psychological Studies of Flow in Consciousness. M. Csikszentmihalyi & I.S. Csikszentmihalyi. Cambridge University Press : 1988. pp. 307- 318.

 

Levenson, R.W. Autonomic nervous system differences among emotions. Psychological Science, 3, 1992, 23- 27.

 

Levenson, R.W. Human emotions: A functional view. In P. Ekman & R. Davidson (Eds.), The nature of emotion: Fundamental questions (pp. 123 126). New York: Oxford University Press: 1994.

 

Linville, P.W. Self-complexity and affective extremity: Don‘t put all your eggs in one basket. Social Cognition, 3, 1985, p. 94- 120.

 

Linville, P.W. Self- complexity as a cognitive buffer against stress- related illness and depression. Journal of Personality and Social Psychology, 1987, 52, 663- 76.

 

Llinas, R.R., I of the Vortex. From Neurons to Self. Massachusetts Institute of Technology : 2001.

 

Logan, R. D., Flow in solitary ordeals, Optimal Experience. Psychological Studies of Flow in Consciousness. M. Csikszentmihalyi & I. S. Csikszentmihalyi. Cambridge University Press : 1988, pp. 172- 180.

 

Lykken, D. en A. Tellegen, Happiness is a stochastic Phenomenon, American Psychological Society, Vol. 7, nr. 3, pp. 185-189. 1996.

 

Macbeth, J., Ocean cruising, Optimal Experience, Psychological Studies of Flow in Consciousness, M. Csikszentmihalyi & I.S. Csikszentmihalyi. Cambridge University Press : 1988, pp. 214- 231.

 

Madigan, T.J., What’s Faith Got To Do With It ?, Free Inquiry Magazine, 1998, Vol.18, nr.3. 

 

Maruta, T., Colligan, R., Malinchoc, M. en Offord, K. Optimists vs pessimists: Survival rate among medical patients over a 30- year period. Mayo Clinic Proceedings, 75, 2000, p. 140- 143.

 

Marx, K., The German Ideology, 1845, http://www.marxists.org/archive/marx/works/1845/german-ideology/ch01b.h…. Datum van raadpleging: 04/08/06.

 

Marx, K., De achttiende Brumaire van Louis Bonaparte. Uitgeverij Progres Moskou, 1987. (Origineel : 1852)

 

Maslow, A.H., Dominantie, Kerngeschriften over dominantie, eigenwaarde en zelfverwerkelijking, Lemniscaat, Rotterdam : 1977.

 

Massimini F. en M. Carli, The systematic assessment of flow in daily experience, Optimal Experience, Psychological Studies of Flow in Consciousness, Csikszentmihalyi en Csikszentmihalyi, Cambridge University Press : 1988, p. 266- 287.

 

Massimini F., M. Csikszentmihalyi en A. Delle Fave, Flow and biocultural evolution, Optimal Experience, Psychological Studies of Flow in Consciousness, Csikszentmihalyi en Csikszentmihalyi, Cambridge University Press : 1988, p. 60- 81.

 

Mastekaasa, A., Marital status, distress, and well- being. Journal of Comparative Family Studies, 25, 1994, p. 183- 206.

 

McGuire, A., Templeton positive about largest psychology award. Ground- breaking research in positive psychology will be handomly rewarded. APA Monitor Online, Vol. 30, nr. 5, 1999, www.apa.org/monitor/may99/research.htm/, datum van raadpleging : 20/05/06.

 

McMahon, D.M., Geluk, een geschiedenis, vertaling : Corrie van den Berg en Carola Kloos, De Bezige Bij, Amsterdam : 2005.

 

Mill, J.S., Over vrijheid, vertaling : Krul, W.E., Boom, Amsterdam : 2002. Originieel : 1859.

 

Mitchell, R.G., Sociological implications of the flow experience. Optimal Experience. Psychological Studies of Flow in Consciousness. M. Csikszentmihalyi & I.S. Csikszentmihalyi. Cambridge University Press : 1988, p. 36- 59.

 

Myers, D.G. en E. Diener, Who is happy ?, American Psychological Society, Vol.6, nr.1, pp. 10-19. 1995.

 

Nettle, D., Happiness, The science behind your smile. Oxford University Press : 2005.

 

Nozick, R. Anarchy, state and utopia. New York: Basic Books, 1974.

 

Peterson, C., The Future of Optimism, American Psychologist, Vol. 55 (1), januari 2000, pp. 44- 55.

 

Pinker, S., Het onbeschreven blad. Vertaald door Peter van Huizen. Uitgeverij Contact. Amsterdam/ Antwerpen : 2003.

 

Plomin, R., Bergeman, C., The nature of nurture: Genetic influence on environmental measures. Behavioral and Brain Sciences, 14, (1991) 373- 427.

 

Post, F. Creativity and psychopathology: a study of 291 world- famous men, British Journal of Psychiatry, 165, 1994, p. 22- 34.

 

Raes, K. & D. Vandendriessche, De staat van de polis. Onuitgegeven cursus. Universiteit Gent : 2005.

 

Raeymaekers, P. en K. Rondia, Mijn bijzonder brein. Koning Boudewijnstichting : 2004.

 

Rathunde, K., Optimal experience and the family context. Optimal Experience. Psychological Studies of Flow in Consciousness. M. Csikszentmihalyi & I.S. Csikszentmihalyi. Cambridge University Press : 1988, p. 342- 363.

 

Reich, J.W. & Zautra, A., Life events and personal causation. Journal of Personality and Social Psychology, 41, 1981, p. 1002 – 1012.

 

Ryan, R.M., Sheldon, K.M., Kasser, T., & Deci, E.L., All goals are not created equal : An organismic perspective on the nature of goals and their regulation. The psychology of action : Linking cognition and motivation to behavior. P.M. Gollwitzer & J.A. Bargh. New York : Guilford Press : 1996, p. 7 – 47.

 

Ryff, C., Singer, B., The contours of positive human health, Psychological Inquiry, Vol. 9, nr. 1, 1998, p. 1- 28.

 

Rosenkrantz, M.A. et al. Affective style and in vivo immune response: Neurobehavioral mechanisms. Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA, 2003, 100, 11148- 52.

 

Rudin, M., The Science of Happiness, http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/happiness_formula/4783836.stm, 30/04/06. Datum van raadpleging : 05/05/06.

 

Russell, B., Geschiedenis van de filosofie. Vanuit de politieke en sociale omstandigheden van de Griekse Oudheid tot in de twintigste eeuw. Vertaald door Rob Limburg en Vivian Franken, Utrecht : 1948. (Origineel : 1946)

 

Russell, B., Verover Geluk, vertaald door H.P.Keizer, Uitgeverij Contact N.V., Edegem/Antwerpen : 1998. (Origineel : 1930)

 

Ryan, R.M. & Deci, E.L., On happiness and human potentials : A review of research on hedonic and eudaimonic well- being, Annual review of Psychology, Vol. 52, p. 141- 166.

 

Scheier, M.F., & Carver, C.S. Effects of optimism on psychological and physical well- being: Theoretical overview and empirical update. Cognitive Therapy and Research, 16, 1992, 201- 228.

 

Scherer, K.R., Summerfield, A.B., & Walbott, H.G., Experiencing Emotion, Cambridge University Press : 1986.

 

Schwartz, B., The Tyranny of Choice, Scientific American, Vol. 290, nr. 4, pp. 43-47. 2004.

 

Segerstrom, S., Taylor, S., Kemeny, M. en Fahey, J. Optimism is associated with mood, coping, and immune change in response to stress. Journal of Personality and Social Psychology, 74, 1998, p. 1646- 1655;

 

Seligman, M. E. P., Gelukkig zijn kun je leren, Het Spectrum, Utrecht : 2002.

 

Seligman, M. E. P., & M. Csikszentmihalyi, Positive Psychology : An Introduction. American Psychologist, Vol. 55 (1), Januari 2000, p. 5- 14.

 

Shenk, J.W., America’s altered states, When does legal relief of pain become illegal pursuit of pleasure ?, Harper’s Magazine, 0017- Z89X, Vol. 298, nr. 1788, 1999.

 

Simonton, D. K., & R.F. Baumeister, Positive Psychology at the Summit, Review of General Psychology. Vol. 9 (2), juni 2005, pp. 99- 102.

 

Singer, P. The Expanding Circle, Ethics and Sociobiology, New York : Farrar, Straus & Giroux : 1981.

 

Snyder, C.R. & Lopez, S.J. (Eds.), Handbook of Positive Psychology. Oxford University Press, New York : 2005.

 

Stone, A., Neale, J., Cox, D., Napoli, A., et al. Daily events are associated with secretory immune responses to an oral antigen in men. Health Psychology, 13 (5), 1994, p. 440-446.

 

Tiger, L. Optimism: The biology of hope. New York: Simon & Schuster, 1979.

 

Tomkins, S.S. Affect, Imagery, Consciousness: Vol.1. The Positive Affects. New York: Springer, 1962.

 

Tooby, J., & Cosmides, L. The past explains the present: Emotional adaptations and the structure of ancestral environments. Ethology and Sociobiology, 11, 1990, 375- 424.

 

Van Craen, W., Lessen in levenskunst. De praktijk van het positief denken. Acco Leuven/ Amersfoort : 1999.

 

Van Loocke, Ph., Cursus Logica & Wetenschapsfilosofie, Ugent, academiejaar 2003- 2004.

 

Van Loocke, Ph., Cursus Logica & Wetenschapsfilosofie, Ugent, academiejaar 2005- 2006.

 

Van den Broeck, H., Opvoeden in de klas. Wegwijzer voor leerkrachten. Lannoo : 2002.

 

Veenhoven, R., Geluk als onderwerp van wetenschappelijk onderzoek, Sociologische Gids, vol. 17, p. 115- 122., 1970.

 

Veenhoven, R., Conditions of Happiness, Dordrecht, 1984.

 

Veenhoven, R., Correlates of Happines (3 Vols.), Rotterdam : 1994.

 

Verrips, G., Albert Camus. Een leven tegen de leugen. Uitgeverij Balans : 1997.

 

Vos, H., Filosofie van het geluk, de werkelijkheid van de geluksidee, Uitgeverij het Spectrum, Utrecht : 1996.

 

Waterman, A.S., Two Conceptions of Happiness : Contrasts of Personal Expressiveness (Eudaimonia) and Hedonic Enjoyment, Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 64, nr. 4, p. 678- 691.

 

Wellner, A. & D. Adox, Happy Days, https ://cms.psychologytoday.com/articles/pto-20000501- 000015.html. Datum van raadpleging : 21/12/04.

 

Universiteit of Hogeschool
Wijsbegeerte
Publicatiejaar
2006
Share this on: