Baskische Niños - Het katholieke verhaal

Tim Cassauwers Nicky Jenné
Persbericht

Baskische Niños - Het katholieke verhaal

Baskische Niños – Het katholieke verhaal

Door Tim Cassauwers en Nicky Jenné

30 juni 1937, Mechelen, Antwerpen en vele andere steden. De stationspleinen lopen over van bedrijvigheid, de ruimtes overvol. Iedereen wil de nieuwe stadsgenoten begroeten, of toch zien. Honderden Baskische kinderen staan te wachten, koffer in de hand, de haren geschoren. De veemarkt kan beginnen.

 

"We kwamen aan bij de paters, in een grote zaal," vertelt Basilia Aranceta, een van de kinderen. Daar moesten we allemaal gaan zitten, en zoals op een keuring kwamen de pleeggezinnen langs: 'Die wil ik wel, dat zou er één voor mij zijn.' Ik werd gekozen door een kinderloos koppel.

 

De kinderen hebben er net een lange reis opzitten. Gevlucht van het geweld, gevlucht voor hun leven. Spanje leeft sinds de coup van Generaal Franco en diens legers al meer dan een jaar in staat van oorlog met zichzelf. De verovering van Spanje ging vrijwel zonder problemen. Enkel Baskenland bleef lang tegenspartelen. "Toen het signaal van de bombardementen kwam, moesten we vluchten, onder een brug waar dan een trein over bulderde. Of we kropen weg in de ijzermijnen," vertelt Basilia. "Ik was toen 7 jaar oud, en nu - 70jaar later - zie ik het nog steeds voor me."

 

De eigenlijke vlucht van de Baskische Niños, zoals ze wel eens worden genoemd, komt pas op gang na de bombardementen op cultureel hart Gernika. Met hulp van het Duitse Condorlegioen wordt het einde van de strijd ingeluid. Hét signaal voor de Basken om een grootse exodus op touw te zetten.

 

Via -eerste veilige haven- Frankrijk worden de kinderen versluisd naar andere landen: Op vraag van Mgr. kardinaal Mugica van Baskenland, die vreest voor de vele Baskische katholieke zieltjes, wordt rekening gehouden met de religieuze of politieke voorkeur (katholiek, socialistisch, dan wel communistisch) van de ouders. Hoewel dat niet altijd goed verliep. "Ik ben een zus kwijtgespeeld," zegt Basilia. "We kwamen in Frankrijk aan met z'n vieren en vertrokken weer met drie. Dat was verschrikkelijk. We hebben ons in een kamer opgesloten om niet nog iemand te verliezen. De verloren zus hebben ze in communistisch Rusland teruggevonden."

 

In Vlaanderen wordt de katholieke opvang vooral geregeld via Mechels kardinaal Van Roey. Tijdens kerkdiensten wordt de oproep overgebracht aan het volk, tal van gezinnen stelt zich kandidaat. De verdeling van de kinderen onder gezinnen, verliep uiteraard niet overal zoals hierboven beschreven. In Mechelen bepaalde men vooraf welk gezin welk kind werd toegewezen.

 

De komst van de Niños was een evenement, net of de eerste aap arriveerde in de zoo. "Toen ik met mijn pleegouders aankwam in Herentals, werd ik in bad gezet. Heel de straat stond daar naar te kijken. Iedereen praatte tegen mij, één iemand had zelfs een pop bij voor me. Spijtig genoeg verstond ik er geen woord van," lacht Basilia. Het leven voor de opgevangen Niños in Vlaanderen liep niet van een leien dakje. Ze moesten zich aanpassen aan eten, drinken, taal, en veel meer. Daarnaast kon het gemis van ouders, broers en zussen na een tijdje erg doorwegen.

 

Ongeveer negentig procent van de bijna 6000 Niños keert na de burgeroorlog terug naar Baskenland. De reden? Franco riep zijn kinderen terug. Door de uittocht van zowel Spaanse als Baskische Niños kwam de toekomst van Spanje in gevaar. Vandaar dat het nieuwe regime alle kinderen verplichtte om terug te keren. Slechts in enkele gevallen werd een uitzondering gemaakt. Basilia was een van die uitzonderingen. Haar broer en zus zijn teruggekeerd, vertelt ze ons. "Mijn broer was rotbedeurven. Hij werd opgevangen bij een veearts en kreeg alle kansen om iets van zijn leven te maken. Maar langs de andere kant mocht hij ook alles en werd hij verwend. Daarom is hij ook nooit veearts kunnen worden, zoals zijn pleegvader had gehoopt. Het verstand had hij, maar het was een te grote deugniet. Van armoei hebben ze hem teruggestuurd. Mijn pleegouders hebben besloten mij hier te houden, in samenspraak met mijn ouders. Ze konden hun enige kindje niet loslaten. Pas toen ik 23 was, keerde ik voor het eerst terug. Het weerzien was erg emotioneel en gebeurde in een gebroken land."

 

Nog tot 1975 en Franco's dood bleef de burgeroorlog nazinderen in Spanje. De pesterijen tegenover Basken en discriminatie tegenover hen duurde voort tot het nieuwe regime vorm kreeg. Daarna kon het Baskenland zich samen met heel Spanje herstellen en de schade van het Franco-regime oplossen.

Bibliografie

Bibliografie

ALLIÈRES, Jacques, Les Basques, in de reeks ‘Que sais-je’, S.L., 1979
BELGISCHE MULTIPLE SCLEROSE LIGA, 147 ware verhalen van bekende
landgenoten, Brussel, Pierre H. Wouters,1985
CARBALLÉS, Jesús J. Alonso, 1937 Los Niños Vascos Evacuados a Francia
y Bélgica, Bilbao, Asociación de Niños Evacuados el 37, 1998.
CARO BAROJA, Julio, Sobre la lengua Vasca y el Vasco-Iberismo, S.L., 1982
CERVANTES, Miguel de, Don Quijote de la Mancha, Querido Uitgeverij, 1967
CHARPENTIER, Louis, Le Mystère Basque, Parijs, Éditions Robert Laffont
S.L., 1975
HARRIS, Robert, Pompeii, Amsterdam, De Boekerij, 2004
LEGARRETA, Dorothy, The Guernica Generation, Reno, Nevada (United States), University of Nevada Press, 1984
KURLANSKY, Mark, The Basque history of the world, S.L., 1999
SIFFER, Thomas, Land in zicht, Tielt, Uitgeverij Lannoo, 2005
THOMAS, Hugh, De Spaanse Burgeroorlog, Amsterdam, Ambo|Anthos Uitgevers, 2006

Kranten 1937

Aankomst van 70 Spaansche kinderen te Gent, De Standaard, 13 mei 1937, p.2
Bloedig Spanje, De Standaard, 20 juli 1937, p. 3
De burgeroorlog in Spanje, De Standaard, 2 mei 1937, p.3
De derde trein met Baskische kinderen te Antwerpen aangekomen, De Standaard,
14 augustus 1937
De heele omtrek van Bilbao door de nationalen bezet, De Standaard, 15 juni 1937
De nationale kruiser “Espana” werd door vliegtuigen van de regeering in den grond geboord, De Standaard, 1 mei 1937
De oproep van Z.E. Kardinaal Van Roey ten voordele van de Baskische kinderen, De Standaard, 28 mei 1937
De rooden hebben Guernica in brand gestoken en niet de nationalen, De Standaard, 4 mei 1937
De tragedie van de Basken, De Standaard, 17 april 1937
Een offensief der nationalen in de richting van Bilbao aan het Baskische front vordert goed, De Standaard, 2 april 1937
Groote verliezen geleden door de internationale brigade, De Standaard, 15 april 1937
Het Baskisch Kinderwerk van Z.Em. Kardinaal Van Roey, Na den eersten trein -- Indrukken, De Standaard, 2 juli 1937
Het Baskisch Kinderwerk van Z.Em. Kardinaal Van Roey, Tranen en Glimlachjes,
De Standaard, 3 juli 1937
Het Baskisch Kinderwerk van Z.Ex. Kardinaal Van Roey, Nog meer tranen en glimlachjes, De Standaard, 5 juli 1937
Het Baskisch Kinderwerk van Z.Em. Kard. Van Roey, In de Smis van den Vrede, De Standaard, 14 juli 1937
Het Baskisch Kinderwerk van Z.Em. Kardinaal Van Roey, Het Blauwe Lint van Montauban, De Standaard, 15 juli 1937
Het Baskisch Kinderwerk van Z.Em. Kardinaal Van Roey, Metamorphosen, De Standaard, 20 juli 1937
Het Baskisch Kinderwerk van Z.Em. Kardinaal Van Roey, Om der waarheid wille, De Standaard, 25 juli 1937
Het Baskisch Kinderwerk van Z.Em. Kardinaal Van Roey, Geen brood alleen,
De Standaard, 11 augustus 1937
Honderd vijftig duizend verlaten Spaansche kinderen, De Standaard, 1 april 1937, p.1
Hulp aan de Spaansche Kinderen, Het Laatste Nieuws, 1 april 1937, p.3
In Spanje: moord, brand, haat ... Waarom?, De Standaard, 26 juni 1937
Nieuwe vorderingen der nationalen aan het Baskische front, De Standaard, 4 april 1937
Op 18 juli e.k. duurt de gruwelijke burgeroorlog in Spanje reeds 1 jaar, De Standaard, 17 juli 1937, p.3
Stichting van een Bisschoppelijk Comité ten voordeele van de Spaansche kinderen, De Standaard, 27 mei 1937
Waarom de Katholieke Basken met de communisten en anarchisten een jammerlijk
en dwaas bondgenootschap sloten, De Standaard, 6 januari 1937, p.1

Websites

Batasuna (z.d.). In Wikipedia. Geraadpleegd 03 december 2006, http://en.wikipedia.org/wiki/Batasuna
CFR.org Staff (14 Juni 2006). Basque Fatherland and Liberty (ETA) (Spain, separatists). In CFR. Geraadpleegd 03 december 2006
Desmet, Ellen (z.d.). Vijftig jaar Verdrag van Genève betreffende de status van vluchtelingen: een kritisch balans. In Law.KULeuven. Geraadpleegd 07 december 2006, http://www.law.kuleuven.ac.be/jura/39n3/desmet.htm
El Presidente,Carlos Garaikoetxea Urriza (24 november 1982). Ley 10/1982, de 24 de noviembre, Básica de Normalización del Uso del Euskera. In Ulaval.
Geraadpleegd op 07 december 2006, http://www.tlfq.ulaval.ca/AXL/Europe/paybasque_loi1982.htm
Francisco Franco (z.d.). In Wikipedia. Geraadpleegd 1 maart 2007, http://www.wikipedia.org/Francisco Franco
Gonzalez, Manuel Mugíca (z.d.), Op Stapel: Los Niños de Guerra, Publieke oproep voor de herontmoeting van de kinderen van de Spaanse Burgeroorlog in Gent (België). In Trefpuntvzw. Geraadpleegd 08 december 2006, http://www.trefpuntvzw.be/trefpunt/04_project/01_stapel/stapel_frameset…
Het Erfgoedcentrum Lamot (2006). Geraadpleegd 08 december 2006, http://www.lamot-erfgoedcentrum.be/
Maurais, Jacques (z.d) Vertaling van ‘Estatuto de Autonomía del País Vasco’ OF ‘Ley Orgánica 3/1979, de 18 de diciembre’. In Ulaval. Geraadpleegd op 07 december 2006, http://www.tlfq.ulaval.ca/AXL/Europe/paybasque_statut1979.
htm
Niños de la Guerra, vzw (z.d.) Project 2007, Oorlogskinderen – Los Niños de la Guerra. In Trefpuntvzw. Geraadpleegd 08 december 2006, http://www.trefpuntvzw.be/trefpunt/04_project/01_stapel/ninos-nl.pdf
Spaanse Burgeroorlog (z.d.). In Wikipedia. Geraadpleegd 24 februari 2007, http://www.wikipedia.org/Spaanse Burgeroorlog

Foto’s

Lauburu (Basksich teken), p. 3, 5, 7, 19, 23, 37, 51, 65, 67, 69, 75, 81. Gevonden
op www.wikipedia.org/Lauburu.
Guernica, p.1, p.12. Gevonden in Aartsbisschoppelijk Archief Mechelen
Kaart Spanje, p.8, Gevonden op internet voor landsgrenzen, verder eigen bewerking
Kaart Baskenland, p. 10, Gevonden op www.wikipedia.org/Baskenland
Pasfoto’s, p.16, 17, Eigen foto’s
Guernica in puin, p. 20, Gevonden in Aartsbisschoppelijk Archief Mechelen,
De Oproep van Z.E. Kardinaal van Roey, p. 25, De Standaard, 28 mei 1937
Habana, p.26, Gevonden in The Guernica Generation, p. 203, Eigendom van Stephen Ellis
Eten in het kamp, p.27, Gevonden in 1937: Los Niños Vascos Evacuados a Francia y Belgica, p. 106
Het Baskisch Kinderwerk van Z.Em. Kardinaal Van Roey, Na den eersten trein -- Indrukken, p.29, De Standaard, 2 juli 1937
Spaansche Kinderen in ons land, p. 31, Het Laatste Nieuws, 24 april 1937, p.3
Pedro en Carmen, p.34, Eigendom van Imelda Backaert
De kleine Emiliano, p.39, Eigendom van Emiliano Ruiz
Brief Ramon, p. 40, Eigen foto, Brief eigendom van Ramon Saria
Kardinaal Van Roey en zijn Niños, p. 45, Eigendom van Basilia Aranceta
De kleine Bernardo, p.46, Eigendom van Adrienne Mollekens
Kleine Tomasi Cabrito, p. 48, Eigendom van Tomasi Cabrito
Geboorteakte Ramon, p. 49, Eigen foto, Akte Eigendom van Ramon Saria
Theresa’s man, p. 52, Eigendom van Theresa del Rincon
Niños bij hun aankomst in Rusland, p.57, Gevonden in The Guernica Generation,
p. 212, Eigendom van Piru Ajuria, Partido Nacionalista Vasco
De nazaten van Bernardo Ugalde, p.59, Eigendom van Carlos Ugalde
Iñaki, de zoon van Jan, met Baskische trui en pet, p.62, Eigendom van Jan Peeters
Bij ons nooit, p. 68, De Standaard, 26 juni 1937