Another Perspective on the Built Environment: Confronting Architects' View with the Experience of Persons with Disabilities

Caroline Van Doren
Persbericht

Another Perspective on the Built Environment: Confronting Architects' View with the Experience of Persons with Disabilities

Een ander perspectief op de gebouwde ruimte

Stel je het maar eens voor dat je leven plots helemaal verandert.  Een auto-ongeval op weg naar het werk waardoor je been verlamd raakt, te luide muziek op een gezellig feestje dat je trommelvlies beschadigt, een oogontsteking waarbij je nietsvermoedend blind wordt, een spierziekte die je plotseling treft,..   Niet enkel door een ongelukkig toeval kan je  te maken krijgen met een handicap.  Met de vergrijzende maatschappij in gedachte, worden we steeds meer en meer geconfronteerd met beperkingen van het menselijk lichaam.

In plaats van deze beperkingen te zien als een gebrek, is er in deze thesis getracht om te kijken naar wat men kan leren van de limitaties op het lichaam.  Mensen met een beperking kunnen kwaliteiten of obstakels van een gebouw aangeven waarvoor architecten vaak minder aandacht hebben, maar die iedereen wel onbewust ervaart.  Door middel van twee case studies wordt de uitvoering van het concept bedacht door de architect vergeleken met de ervaringen van mensen met een visuele of fysieke beperking.  Aan de hand van interviews en bezoeken ter plaatse met personen met een handicap worden zowel Museum M in Leuven als het Paviljoen van de Kennis in Lissabon geanalyseerd.

Literatuurstudie

Om de lezer vertrouwd te maken met het onderwerp worden eerst gepaste woordenschat en modellen aangereikt om met ervaringen van mensen met een beperking om te gaan.  In dit deel wordt er ook aangetoond dat er bij de ervaring van een omgeving niet enkel aandacht wordt geschonken aan de visuele perceptie, zoals men meestal veronderstelt, maar dat een ruimte in feite wordt ervaren door alle zintuigen.  Hierbij worden voorbeelden gegeven van hoe mensen met een fysieke of visuele beperking de gebouwde omgeving ervaren aan de hand van de zintuigen.  Een treffend voorbeeld hierbij is dat van de viskom: een blind kind dat gevraagd wordt om een foto te nemen van haar goudvis, steekt het fototoestel helemaal in de viskom.  Het effect van transparantie is niet duidelijk voor mensen die volledig blind zijn.  Door dergelijke voorbeelden wordt de lezer vertrouwd met zulke ervaringen om zich nadien beter te kunnen inleven in de twee case studies.

Case studies

Het belangrijkste deel van de thesis zijn uiteraard de twee case studies zelf.  In Lissabon wordt het Paviljoen van de Kennis (architect João Luís Carrilho da Graça), een wetenschapsmuseum met verschillende activiteiten gericht op kinderen tussen 9 en 14 jaar, onderzocht.  In Leuven analyseren we Museum M (architect Stéphane Beel), een museum voor oude en hedendaagse kunst.  Deze twee gebouwen zijn zeer bekende musea die bijgevolg een groot aantal bezoekers aantrekken.  De respectievelijke architecten besteedden reeds vanaf het begin van het ontwerpproces veel aandacht aan personen met een beperking. 

De case studies starten met algemene informatie betreffende de locatie, het architecturaal concept en de tentoonstellingsruimtes zelf.  Dit deel is vrij uitgebreid en behandelt elk museum ruimte per ruimte omdat de analyse zelf een kruisanalyse is.  In dit eerste deel van de case studies maakt de lezer kennis met het gebouw.  Tijdens het lezen van de analyse zelf kan hij/zij er makkelijk naar teruggrijpen als er iets niet helemaal duidelijk zou zijn.

Deze gebouwen bezoeken we telkens samen met iemand met een fysieke beperking en een persoon met een visuele beperking.  Ook de architect en een medewerker van het museum worden naar hun mening gevraagd.  Door middel van publicaties verkrijgen we nog meer informatie, zowel objectief als subjectief, over de twee musea.  Vertrekkend vanuit telkens acht intenties van het concept  van de architect vergelijken we hun ervaringen en meningen.  Op deze manier wordt duidelijk in welke mate de bedoelingen van de architect door de bezoekers ook zo ervaren worden of net niet opgemerkt worden.

In het Paviljoen van de Kennis lijken de ervaringen van de personen met een beperking niet altijd overeen te stemmen met het effect dat de architect voor ogen had.  Zo wilde de architect een moment van stilte creëren voor men het museum binnengaat.  De persoon in een rolstoel ondervindt echter veel problemen om de ingang te vinden.  In plaats van een moment van stilte ervaart zij eerder een moment van chaos.  De tentoonstellingsruimtes zijn ontworpen door de architect als ‘witte lakens’ waar allerlei dingen kunnen plaatsvinden.  Doordat de ruimtes onderling vaak verschillen in grootte, temperatuur, hoogte, .. worden de ruimtes zelf niet als ‘wit’ ervaren, maar kunnen ze net makkelijk onderscheiden worden.

De ervaringen van de bezoekers van Museum M zijn beduidend meer in overeenstemming met de intenties van de architect.  De hoofdingang wordt gemarkeerd door een originele portiek.  Omwille van de symboliek als museumingang wordt de ingang makkelijk herkend door de bezoekers.  Een speciaal kenmerk van het gebouw is dat de bezoeker doorheen het museum geleid wordt door van lichtpunt naar lichtpunt te gaan.  Onbewust worden de personen met een beperking steeds aangetrokken door de ramen.  Dit aspect van het concept blijkt dus zeker te kloppen.

Resultaten

Na de  analyses van de case studies is er een overkoepelende vergelijking van alle voorbeelden, zowel uit de literatuur als onze twee eigen case studies.  We benaderen deze vergelijking met aandacht voor de zintuiglijke ervaringen.  Op deze manier konden we zien dat er veel overeenkomsten zijn tussen de bestaande case studies uit de literatuur en de case studies die we zelf uitgewerkt hebben.  Architectuur wordt niet enkel gezien, maar wordt ervaren door alle zintuigen.  Door de voorbeelden te bestuderen, is het ook duidelijk dat het woord esthetiek een bredere betekenis heeft.  Zintuigen worden soms uitgeschakeld of versterkt door de natuur, bv.  blind zijn schakelt het zintuig ‘zien’ uit.  Door de museuminrichting en –handhaving kunnen de ervaringen van zintuigen eveneens bewust of onbewust uitgeschakeld of benadrukt worden.

Op het einde worden de bevindingen uit de voorgaande hoofdstukken samengevat.  We tonen aan hoe expliciet stilstaan bij de ervaring van de gebouwde omgeving tot interessante inzichten kan leiden.  Architectuur kan bijdragen tot een bepaalde ervaring, niet enkel een visueel effect.  De architect kan een bepaald doel voor ogen hebben, maar dit komt niet altijd zo over bij de gebruiker (met een beperking).  Aandacht hebben voor de ervaringen van mensen met een beperking biedt een andere kijk op een gebouw, waarvan iedereen veel kan leren.

Bibliografie

Written Sources

  • AMBROSE, Ivor, Accessibility Legislation in Europe.- Status Report on building regulations, standards, design guidelines and other measures for ensuring access to the built environment for persons with disabilities, Toegankelijkheidsbureau v.z.w. Hasselt, Hasselt, 2001.
  • BALLHAUSEN, Nils, “M für Museum Leuven”, in: Bauwelt, 2009 (100) nr 41, pp. 12-19.
  • BEEL, Stéphane, “M – museum Leuven”, presentatie op persconferentie, 26 juni 2009.
  • BLANCQUAERT, Lieve, Voorbij de grens,- De wonderlijke tocht van 10 mensen over hun handicap heen, Lannoo nv, Tielt, 2008.
  • BRAET, Jan, “Ik ben op zoek naar de evidentie”, in: Knack, 22 september 2010, pp.128-135.
  • BRECKENRIDGE, Carol Appadurai; VOGLER, Candace A., “The Critical Limits of Embodiment: Disability’s Criticism”, in: Public Culture, Fall 2001 (13) nr 3, pp. 349-357.
  • BRUMAGNE, Anne, “De metamorfose van een vervuild industriegebied”, in: De Morgen, 14 mei 1998.
  • BUTLER, Ruth; BOWLBY, Sophia, “Bodies and spaces: an exploration of disabled people’s experiences of public space”, in: Environment and Planning D: Society and Space, 1997 nr 15, pp.411-433.
  • BYRNE, Gonçales, Carrilho da Graça, Editorial Gustavo Gili, Barcelona, 1995.
  • CAMPBELL, Robert, “Experiencing Architecture with Seven Senses, not One”, in: Architectural Record, November 2007.
  • CHAPMAN, Val; JONES, Zena Morton; RUSSELL, Rachel, Understanding Disability.- A good practice guide, Ettad, Worcester, 2007.
  • COSEMANS, Anneleen, “Naamloos, niet roemloos: Leuvens museum omgebouwd tot Museumsite”, in: Kunst, juli 2005, pp. 44-47.
  • DAVIS, Cheryl, “Disability and the Experience of Architecture”, in: LIFCHEZ, Raymond, Rethinking architecture,- design students and physically disabled people, University of California Press, Berkeley, 1987, pp. 19-34.
  • DE HAAN, Watze, 2010. Motorische handicaps. [online] (Updated 24 August 2010) Available at: <http://www.watze.info/motorische.handicap.htm&gt; [Accessed 30 July 2011].
  • DE RYNCK, Patrick, M Leuven.- Het museum en de collectie, Lannoo, Tielt, 2009.
  • DEVLIEGER, Patrick; FROYEN, Hubert, “Blindness/city: a disability dialectic”, in: DEVLIEGER, Patrick et al., Blindness and the Multi-Sensorial City, Garant, Antwerpen, 2006, pp. 17-38.
  • DEVLIEGER, Patrick; RUSCH, Frank; PFEIFFER, David, “Rethinking disability as same and different! Towards a cultural model of disability”, in: DEVLIEGER, Patrick; RUSCH, Frank; PFEIFFER, David, Rethinking disability.– the emergence of new definitions, concepts and communities, Garant, Antwerpen, 2007, pp. 9-16.
  • DEWITTE, Jan; JACOBS, Rieke; MELLAERTS, David, OngeZIENe Rijkdom.- Blinde en slechtziende bezoekers openen de blik op kunst en erfgoed, Blindenzorg Licht en Liefde, Brussel, 2009.
  • DIAS, Manuel Graça, “Pavilhão do Conhecimento dos Mares”, in: Joao Luís Carrilho da Graça.- Candidaturas aos prémios UIA 2005.- Prémio Auguste Perret, Ordem dos Arquitectos, Lisboa, 2005, pp.32-35.
  • DISCHINGER, Marta, “The Non-Careful Sight”, in: DEVLIEGER, Patrick et al., Blindness and the Multi-Sensorial City, Garant, Antwerpen, 2006, pp. 143-176.
  • DUBOIS, Marc, “Twee museumsites transformeren het bestaande: Tongeren en Leuven”, in: Kunsttijdschrift Vlaanderen, 2009 (58) nr 327, pp. 232-234.
  • ECL, “Leuvens museum M opent volgend jaar”, in: Bouwkroniek, 26 september 2008, pp. 12-13.
  • ESCOLANA, Victor Perez, “Pavilhão do Conhecimento dos Mares”, in: Exposição mundial de Lisboa, Blau, Lisboa, 1998, pp.141-144.
  • FERNANDES, Fatima; CANNATA, Michele, “Pavilhão do Conhecimento dos Mares”, in : Arquitectura portuguesa contemporânea 1999-2001, Asa, Porto, 2001, pp.299-303.
  • FERREIRA, Mega et al., Lisbon World Expo ’98.- Projects, Blau, Lisboa, 1996.
  • FONSECA, João Carlos, “Remodelaçao do Pavilhão do Conhecimento/Ciência Viva”, in: Archinews, 2008 nr 10, pp.78-81.
  • FROYEN, Hubert; HERSSENS, Jasmien; HEYLIGHEN, Ann, “Buildings revis(it)ed”, in: A plus, 2008 nr 210, pp. 82-85.
  • GAMA, Ana Rita et al., Tânia Avaliação pós ocupação do conhecimento passado presente future, Lisbon, 2003.
  • HERSSENS, Jasmien; HEYLIGHEN, Ann, “A lens into the haptic world”, in: Include 5, Helen Hamlyn Centre, London, 5-8 April 2009.
  • HEYLIGHEN, Ann et al., “Challenging prevailing boundaries in design”, in: BORDERLINE, Pushing design over the limit, Cumulus, 2010a.
  • HEYLIGHEN, Ann et al., “Conservation Meets Inclusion. Model Meets Reality”, in: CLARKSON, P.; LANGDON, P.; ROBINSON, P., Proceedings on the 5th Cambridge Workshop on Universal Access and Assistive Technology, Cambridge Workshop on Universal Access and Assisted Technology, Cambridge University, Cambridge, 2010b, pp.206-218.
  • IMRIE, Rob, “Architects’ conceptions of the human body”, in: Environment and Planning D: Society and space, 2003 (21), pp. 47-65.
  • INGOLD, Tim, “Chapter Forteen: Stop, look and listen! .- Vision, hearing and human movement”, in: INGOLD, Tim, The Perception of the Environment.- Essays on livelihood, dwelling and skill, Routledge, London, 2008, pp. 243-287.
  • LANDMAN, P. et al., Many Voices Making Choices.- Museum Audiences with Disabilities, Australian Museum and The National Museum of Australia, Sydney and Canberra, 2005.
  • LIEFOOGHE, Maarten, “Scharnieren tussen kunst en stad”, in: A plus, 2010 nr 222, pp. 38 – 43.
  • M MUSEUM LEUVEN, 2009. M profilering. [online] Available at: <http://www.mleuven.be&gt; [Accessed at  September 2009]
  • MACE, Ronald L.; HARDIE, Greame J.; PLACE, Jaine P., Accessible Environments.- Towards Universal Design, The Center for Universal Design, North Carolina State University, 1991.
  • MACHADO, Aquilino, ”A Exposição Mundial de Lisboa – Expo ‘98”, in : Os espaços públicos de exposição do mundo português da Expo ’98, Parque Expo ’98, Lisboa, 2006, pp. 85-149.
  • MALIK, Seema, “More Than Meets the Eye”, in: DEVLIEGER, Patrick et al., Blindness and the Multi-Sensorial City, Garant, Antwerpen, 2006, pp. 177-201.
  • MARQUEZ, Fernando; LEVENE, Richard, Stéphane Beel 1992-2005 estranged familiarity, (El Croquis 125), El Croquis, Madrid, 2005.
  • McDERMOTT, Ray; VARENNE, Hervé, “Culture as disability”, in: Anthropology and Education Quarterly, 1995 nr 26, pp. 323-348.
  • MELLAERTS, David; WILDIERS, Kristel; DEVLIEGER, Patrick, Leuven Horen en Voelen, Peeters, Leuven, 2007.
  • OSTROFF, Elaine, “Mining our Natural Resources: The User as Expert”, in: IDSA, 1997 (16) nr 1, pp. 33.
  • OZER, Lynnie, “Hidden Disability”, in: NAGLER, Mark, Perspectives on Disability.- text and readings on disability, Palo Alto Health Markets Research, 1990, pp. 629-632.
  • PALLASMAA, Juhani, The Eyes of the Skin.- Architecture and the Senses, Wiley-Academy, Great-Britain, 2005.
  • PAVILHÃO DO CONHECIMENTO, 2011a. Amazona. [online] Available at: <http://www.pavconhecimento.pt&gt; [Accessed 18 May 2011].
  • PAVILHÃO DO CONHECIMENTO, 2011b. Brincar Ciência. [online] Available at: <http://www.pavconhecimento.pt&gt; [Accessed 30 July 2011].
  • PAVILHÃO DO CONHECIMENTO, 2011c. Explora. [online] Available at: <http://www.pavconhecimento.pt&gt; [Accessed 30 July 2011].
  • PAVILHÃO DO CONHECIMENTO, 2011d. Sexo… et então?!. [online] Available at: <http://www.pavconhecimento.pt&gt; [Accessed 30 July 2011].
  • PAVILHÃO DO CONHECIMENTO, 2011e. Vê, Faz, Aprende!. [online] Available at: <http://www.pavconhecimento.pt&gt; [Accessed 30 July 2011].
  • PAVILHÃO DO CONHECIMENTO, Pavilhão do Conhecimento.- Ciência Viva, Pavilhão do Conhecimento, Lisbon, 2010.
  • PELGRIMS, Wouter; WINNEN, Dany, De weg naar de nieuwe museumsite 2.- Van museum tot museumsite, Infohuis stadsvernieuwing, Leuven, 2005.
  • PELGRIMS, Wouter; WINNEN, Dany, De weg naar de nieuwe museumsite 3.- Van museum tot museumsite, Infohuis stadsvernieuwing, Leuven, 2006.
  • PELGRIMS, Wouter; WINNEN, Dany, De weg naar de nieuwe museumsite.- Van museum tot museumsite, Infohuis stadsvernieuwing, Leuven, 2004.
  • PEREIRA, Carlos Mourão, “Exhibition Spaces Tresholds: the equitable autonomy in touch tours”, in: In Touch with Art, St Dunstan’s and Europeon Blind Union, London, 2010.
  • PERRAULT, Dominique, “Pavilhão do Conhecimento dos Mares”, in: A tecnologia na arquitectura  contemporânea, 2000, pp.114-127.
  • PHEASANT, Stephen, “Human proportion : an historical perspective”, in: Bodyspace: anthropometry, ergonomics and the design of work, Taylor & Francis, London, 1988, pp. 8-14.
  • CHRISTOPHERSEN, Jon; DENIZOU, Karine, “Chapter 42 Guidepaths in Buildings”, in: PREISER, Wolfgang F.E.; SMITH, Korydon H. , Universal Design Handbook, McGraw-Hill, New York, 2011, pp.42.1-42.10.
  • PULLIN, Graham, “Identity meets Ability”, in: PULLIN, Graham, Design meets Disability, The MIT Press, Cambridge, 2009a, pp. 87-109.
  • PULLIN, Graham, “Introduction”, in: PULLIN, Graham, Design meets Disability, The MIT Press, Cambridge, 2009b, pp. 1-9.
  • RASMUSSEN, Steen Eiler, “Chapter IX Color in Architecture”, in: Experiencing Architecture, The MIT Press, Cambridge, 1962a, pp. 215-223.
  • RASMUSSEN, Steen Eiler, “Chapter V Scale and Proportion”, in: Experiencing Architecture, The MIT Press, Cambridge, 1962b, pp. 104-126.
  • RASMUSSEN, Steen Eiler, “Chapter VIII Daylight in Architecture”, in: Experiencing Architecture, The MIT Press, Cambridge, 1962c, pp. 186-214.
  • RASMUSSEN, Steen Eiler, “Chapter X Hearing Architecture”, in: Experiencing Architecture, The MIT Press, Cambridge, 1962c, pp. 224-237.
  • REIS, A. Estácio dos et al., Pavilhão do Conhecimento dos Mares.- Exposição Mundial de Lisboa 1998.- catálogo oficial, Parque Expo ‘98, Lisboa, 1998.
  • RENDERS, Frank A.; VIAENE, Harry, “Analysing Spaces in the City of Leuven: The Synergy between Designers and Users”, in: DEVLIEGER, Patrick et al., Blindness and the Multi-Sensorial City, Garant, Antwerpen, 2006, pp. 337-355.
  • RINCKHOUT, Eric, “Gerenoveerd M-museum slaat brug tussen oud en nieuw”, in: De Morgen, 12 september 2009.
  • SAFRAN, A.B., Visuele stoornissen.- van neurofysiologie tot revalidatiepraktijk, (Visio), Veenmandrukkers, Ede, 1998.
  • SAT, Claudio, “The Last World’s Fair of the 1900s”, in: Casabella, 1998 nr 654, pp. 66-69.
  • SLESSOR, Catherine, “M Museum”, in: The Architectural Review, 2010 nr 1355, pp. 53-59.
  • STAD EN ARCHITECTUUR, Tentoonstelling museumsite.- wandelgids, Stad en Architectuur vzw, Leuven, 2006.
  • STAD LEUVEN, 2009a. Een publiek gebouw. [online] (Updated 1 February 2010) Available at: < http://www.leuven.be/leven/stadsvernieuwing/m-van-museumleuven/publiek-…; [Accessed at 9 March 2011]
  • STAD LEUVEN, 2009b. Hedendaagse ingrepen zorgen voor een renaissance. [online] (Updated 1 February 2010) Available at: < http://www.leuven.be/leven/stadsvernieuwing/m-van-museum-leuven/hedenda…; [Accessed at 9 March 2011].
  • STAD LEUVEN, 2009c. Het gebouw in de stad...en omgekeerd. [online] (Updated 1 February 2010) Available at: <http://www.leuven.be/leven/stadsvernieuwing/m-van-museum-leuven/het-geb…; [Accessed at 9 March 2011].
  • STAD LEUVEN, 2009d. Het tentoonstellingsparcours. [online] (Updated 1 February 2010) Available at: <http://www.leuven.be/leven/stadsvernieuwing/m-van-museum-leuven/parcour…; [Accessed at 9 March 2011].
  • STAD LEUVEN, 2009e. Interview met Stéphane Beel, architect van M. [online] (Updated 1 February 2010) Available at: <http://www.leuven.be/leven/stadsvernieuwing/m-van museum-leuven/interview/index.jsp> [Accessed at 9 March 2011].
  • STEREOMATRIX, “Performance”, in: Prototypo, 13 August 2001.
  • STERKEN, Sven, “Omgaan met het bestaande: architectuur als maatwerk”, in: DELBEKE, Maarten et al., Hedendaagse architectuur in Leuven 2006/2010, Stad en Architectuur vzw, Leuven, 2010, pp.32-37.
  • STIKER, Henri-Jacques, “Can Disability Be Conceptualized in Terms of “Difference”?”, in: DEVLIEGER, Patrick; RUSCH, Frank; PFEIFFER, David, Rethinking disability.- the emergence of new definitions, concepts and communities, Garant, Antwerpen, 2007, pp. 79-93.
  • T’JONCK, Pieter, “Stéphane Beel, Museumsite Leuven”, in: A plus, 2005 nr 192, pp. 26-27.
  • T’JONCK, Pieter, “Tussen stedenbouwkundige dromen en architectural daden”, in: DELBEKE, Maarten et al., Hedendaagse architectuur in Leuven 2006/2010, Stad en Architectuur vzw, Leuven, 2010, pp.16-31.
  • TILMAN, Harm, “Tentoonstelling in beweging, Expo ‘98 succesvol geïntegreerd in Lissabon”, in: De Architect, 1998 (29) juli – augustus, pp. 34-45.
  • TOUSSAINT, Michel, “Expo ’98 has ended. What about the new Lisbon neighbourhood ?”, in: Annuaria Arquitectura 4, 1999, pp.298-315.
  • VAN BEEK, Jozefien, “Eindelijk heeft Leuven gebouw van internationale allure”, in: De Morgen, 21 september 2009.
  • VAN DER SPEETEN, Geert, “Leuvens museum omgedoopt tot ‘M’”, in: De Standaard, 13 en 14 oktober 2007.
  • VAN HERCK, Karina; DE CAUTER, Lieven, “Het lichaam van de architectuur: van antropomorfisme tot ergonomie”, in: HEYNEN, Hilde et al., Dat is architectuur: Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, Uitgevery 010, Rotterdam, 2004, pp. 736-746.
  • VAN STEENKISTE, Matthieu, “Leuven mikt op internationale uitstraling, Museumsite heet ‘M’”, in: Gazet Van Antwerpen, 13 en 14 oktober 2007.
  • VERMEERSCH, Peter-Willem; HEYLIGHEN, Ann, “Blindness and Multi-sensoriality in architecture: the case of Carlos Mourão Pereira”, in: Proceedings of the 2010 ARCC/EAAE, International Conference on Architectural Research, Washington DC, 23-26 June 2010 ARCC/EAAE (in print).
  • VREDENBURGH et al., “Evaluation of Wheelchair Users’ Perceived Kitchen and Bathroom Usability: Effort and Accessibility”, in: Journal of Architectural and Planning Research, 2010 (27) nr 3, pp.219-236.
  • WAES, Miet; WAEGEMANS, Maurits, Reisgids voor mensen met beperkingen.- Rollend door de Lage Landen, Globe, Roeselare, 1997.
  • WIJLE, Jan, “Dwars door de stad”, in: DELBEKE, Maarten et al., Hedendaagse architectuur in Leuven 2006/2010, Stad en Architectuur vzw, Leuven, 2010, pp.44-56.
  • WINANCE, Miriam, “Trying out the Wheelchair: The Mutual Shaping of People and Devices through Adjustment”, in: Science, Technology & Human Values, 2006 (31) nr 1, pp. 52-72.
  • WORLD HEALTH ORGANIZATION, International Classification of Functioning, Disability and Health: ICF, WHO, Geneva, 2001.
  • WORLD HEALTH ORGANIZATION, International statistical classification of  diseases, injuries and causes of death, tenth revision, WHO, Geneva,1993.
  • WVA, Ontwikkeling van de Leuvense museumsite.- eindrapport, WVA, Heverlee, 2003.
  • X., “EXPO ‘98”, in: Cadernos de design: anuário de design ’98, Centro Português de Design, Lisboa, 1998, pp. 75-111.
  • Ziller, Robert C.; Smith, Dale E., “A phenomenological utilization of photographs”, in: Journal of Phenomenological Psychology, 1977 (2) nr 7, pp. 172-182.

Personal Conversations

  • Interviews and visits with the accessibility employee of the Pavilion of Knowledge, Fátima Alves (06/10/2010, 16/10/2010, 17/11/2010, 10/01/2011)
  • Interview with the architect of the Pavilion of Knowledge, João Luís Carrilho da Graça (12/11/2010)
  • Visit  to the Pavilion of Knowledge in the company of a visually impaired user/expert (25/11/2010)
  • Visit  to the Pavilion of Knowledge in the company of a physically impaired user/expert (10/12/2010)
  • Interview with an architect of Museum M (office Stéphane Beel), Bert Bultereys (31/03/2011)
  • Mail from  office responsible for the climatization of Museum M, RCR studiebureau (04/04/2011)
  • Interview with an architecture guide of Museum M, Jeannine Vandessel (05/04/2011)
  • Visit  to Museum M in the company of a visually impaired user/expert (07/04/2011)
  • Visit  to Museum M in the company of a physically impaired user/expert (08/04/2011)

 

Universiteit of Hogeschool
Burgerlijk Ingenieur - Architect
Publicatiejaar
2011
Share this on: