De stimulus van persoonlijke videoscreening op doubleloop leren bij starters en lio's op hun werkplek

Philip Lambrechts
Persbericht

De stimulus van persoonlijke videoscreening op doubleloop leren bij starters en lio's op hun werkplek

 BEGINNENDE LEERKRACHTEN GAAN CONFRONTATIE MET ZICHZELF AAN

“Een videoscreening drukt je onverbloemd met de neus op de feiten. Kijk, zo sta je daar écht vooraan. Iedere beginner zou zichzelf eigenlijk moeten bezig zien. Nu let ik tijdens mijn lessen vooral op mijn bewegingen en hoe leerlingen daarop reageren.” (leerkracht in opleiding)

Het beroepsprofiel van de leraar schrijft vanaf 2008 voor dat hij[1] zichzelf op de werkvloer kritisch moet beoordelen. Indien het om een startende leraar of leraar in opleiding gaat, wordt hij hiervoor doorgaans bijgestaan door een jobcoach, een mentor. Die moet de beginnende leerkracht helpen bij het verwoorden van zijn reflecties op de lespraktijk, hem bewuster maken van zijn handelingen en hem inzicht helpen verschaffen in de onderliggende denkpatronen die zijn lespraktijk ondersteunen.

Om deze kritische reflectie op de lespraktijk effectief te kunnen omzetten in duurzame veranderingen met betrekking tot didactieken of lesstrategieën, is de expertise van een mentor of een ervaren collega een noodzaak. Anderzijds spelen ook contextuele voorwaarden, zoals tijd en ruimte op de werkvloer, een cruciale rol bij het op gang trekken van mogelijke veranderingsprocessen in de wijze van denken en handelen bij leerkrachten.

Sinds de Vlaamse regering besparingen heeft doorgevoerd op het aantal mentoruren in het onderwijs en vermits de maatschappelijke verwachtingen tegenover de competenties van de leraar almaar zijn toegenomen, komt wetenschappelijk onderzoek meer op de voorgrond in het bijstaan van leerkrachten bij het verwerven van noodzakelijke bekwaamheden.

Vier startende leerkrachten en vier leerkrachten in opleiding speelden samen met hun mentoren een hoofdrol in een verkennend wetenschappelijk onderzoek, dat werd uitgevoerd door een masterstudent aan het instituut ‘Opleidings- en onderwijswetenschappen’ aan de UA. In dat onderzoek werden de beginnende leerkrachten door middel van diepgaande interviews bevraagd over hun kritische houding en zelfanalyse met betrekking tot hun lespraktijk. In een tweede fase van het onderzoek moesten de proefpersonen zichzelf analyseren aan de hand van een lesopname die werd gemaakt met een digitale camera. Hierbij bekeken ze zowel beelden van zichzelf als beelden van hun leerlingen en stelden ze zichzelf vragen over hun handelingen en denkpatronen met behulp van een kijkwijzer. De proefpersonen schreven vervolgens hun waarnemingen volledig uit en vergeleken deze met de observaties van hun mentor, aan de hand van een analytische lesbespreking. In een laatste fase namen de startende leerkrachten en mentoren deel aan een focusgesprek, waarop zij hun bevindingen uitvoerig konden uitwisselen.

Het onderzoek leert dat dit soort van persoonlijke videoscreening de beginnende leerkrachten sterk met zichzelf confronteert. Zij worden bewuster gemaakt van hun houding voor de klas. Indien ze al enige vorm van kritische ingesteldheid in zich droegen, versterkte de screening duidelijk hun kritisch-analytisch vermogen met betrekking tot hun lespraktijk. Een opmerkelijk feit, dat nergens terugkomt in rapporten van eerder uitgevoerde onderzoeken rond dit onderwerp.

Het onderzoek bracht ook aan het licht dat mentoren verstikken in de werkdruk en doorgaans weinig tijd en ruimte vinden om hun startende leerkrachten effectief te begeleiden in diepgaande kritische reflectie. Bovendien blijken de mentoren niet altijd over de nodige expertise en kwaliteitsvolle instrumenten te beschikken om hun jonge collega’s daadwerkelijk te ondersteunen. Hun begeleiding blijft te vaak beperkt tot het verstrekken van tips en concrete adviezen die de startende leerkracht wel op weg helpen, maar geen verdere diepgang tot stand brengen. Hierdoor blijven de vaststellingen en conclusies voor de beginnende lesgever veeleer oppervlakkig en wordt hij niet aangespoord tot een autonome en zelfsturende analytische houding om zodoende duurzame veranderingsprocessen tot stand te brengen.

De Angelsaksische landen zijn momenteel koploper in het onderzoek naar de relatie tussen cameragebruik en reflectie in een schoolcontext. Tot dusver hinkt Vlaanderen hierbij achterop. De resultaten van dit onderzoek zouden een stimulerende aanzet kunnen betekenen om dit terrein verder te exploreren. Het gebruik van video kan voor (startende) leerkrachten, mentoren en schoolleiding een aanzet zijn om de kwaliteit van de lespraktijk te verhogen. Diepgaande zelfanalyse vergroot sterk de kansen om effectieve veranderingen op de werkvloer te verwezenlijken.

[1] In deze perstekst wordt de hij-vorm gebruikt voor de leerkracht. Hiermee hebben we niet de bedoeling afbreuk te doen aan het andere geslacht.

 

Bibliografie

 Referenties

Aelterman, A., Meysman, H., Troch, F., Vanlaer, O., & Verkens, A. (2008). Een nieuw profiel     voor de leraar secundair onderwijs. Hoe worden leraren daartoe gevormd? Informatiebrochure bij de invoering van het nieuwe beroepsprofiel en de basiscompetenties voor leraren. Brussel: Departement Onderwijs en Vorming

Argyris, C. (1977). Double loop learning in organizations. Harvard Business Review. In webdocument. Opgehaald op juni 19, 2011, van http://www.degedrevenorganisatie.nl/tg.htm?ch=def&id=1308

Argyris, C. (1999). On organizational learning second edition. Malden, Massachusetts: Blackwell Publishers

Argyris, C. (2002). Double-loop learning, teaching, and research. Academy of Management, Learning and Education, 1(2), pp. 206-218

Bayat, M. (2010). Use of Dialogue Journals and Video-Recording in Early Childhood Teacher Education. Journal of Early Childhood Teacher Education, 3, pp. 159-172

Bergen, T., & Vermunt, J. (2008). Het leren van leraren op de werkplek. Tijdschrift voor lerarenopleiders, 29(4), pp. 45-53

Boeije, H. (2005). Analyseren in kwalitatief onderzoek. Denken en doen. Boomonderwijs

Bosman, L., Detrez, C., & Gombeir, D. (1999). Coach zijn van beginnende en andere leraren.  Diegem: Kluwer

Boumans, L. (2009). Leren veranderen, durven bewegen! Methoden, technieken en analyses, 97, pp. 1701-1731

Brantley L., & Calandra B. (s.d.). Implementing a framework for reflective instructional design with preservice teachers. Opgehaald op oktober 3, 2010, van http://msit.gsu.edu/IT/Dias/Reflection%20ID%20and%20Video%20Paper%20v1…

Bright, B. (1996). Reflecting on ‘Reflective practice’. Studies in the Education of Adults, v28(2), pp. 162-184

Calandra, B., Brantley-Dias, L., Lee, J.K., & Fox, D.L. (2009). Using Video Editing to Cultivate Novice Teachers Practice. Journal of Research on Technology in Education, 42(1), pp. 73-94

Cautreels, P. (2009). Met beginnende leraren op weg naar professionaliteit. Mechelen: Plantyn

Cautreels, P., Deneire, A., & Van Petegem, P. (2008). Leraren leren van leerlingen: instrument voor zelfevaluatie door leraren. Mechelen: Plantyn

Cohen, L. et al. (2007). Research Methods in Education. NY: Routledge

Cowan, J., & Vos, H. (s.d.). Reflecteren en onderwijs: een taxonomie. Opgehaald op juni 4, 2011, van http://doc.utwente.nl/67981/1/Vos09reflecteren.pdf

Debats, P., & Rikhof-van Eijck, M. (2010). Werkplekleren onder voorwaarden zinvol. O&O, 23(1), pp. 21-24

Deketelaere, A., Kelchtermans, G., Robben, D., & Sondvorst, R. (2004). Samen voor de spiegel. Een werkboek over de begeleiding van beginnende leraren. Mechelen: Wolters Plantyn

De Maeyer, S., & Donche, V. (2010). Het semi-gestructureerde interview: een open leerpakket. Antwerpen: Universiteit Antwerpen

Denis, J., & Van Damme, J. (2010). De leraar: professioneel leren en ontwikkelen. Leuven:  Acco

Downey, J. (2008). It’s not as easy as it looks: preservice teachers insights about teaching emerging from an innovative assignment in educational psychology. Teaching Educational Psychology, 3(1), pp. 1-13

Ebbens, S., & Ettekoven, S. (2000). Actief leren. Bevorderen van verantwoordelijkheid van leerlingen voor hun eigen leerproces. Groningen: Wolters-Noordhoff

Eley,R., & Hess, C. A. (1992) . Effects of videotaping on Pre-Service Teacher Performance. Opgehaald op september 22, 2010, van  http://eric.ed.gov:80/ERICWebPortal/search/detailmini.jsp?_nfpb=true&_&…

Fadde, P.J., Aud, S., & Gilbert S. (2009). Incorporating a Video Editing Activity into a Reflective Teaching Course for Pre-Service Teachers. Action in Teacher Education, 31(1), pp. 75-86

Frieling, M.A. (2004). Sociocratie als lerende organisatie. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen

Geldens, J.J.M. (2007). Leren onderwijzen in een werkplekleeromgeving. Proefschrift Radbouduniversiteit Nijmegen. Helmond: Kempellectoraat Hogeschool De kempel

Gimenez, T. (1999). Reflective teaching and teacher education contributions from teacher training. Linguagem & Ensino, 2(2), pp. 129-143

Girod, M., Bell, J., & Mishra, P. (2007). Using digital video to re-think teaching practices. Journal of Computing in Teacher Education, 24(1), pp. 23-29

Goegebeur, W., & Van Looy, L. (2004). De lio en de leraar als onderzoeker: de utopie voorbij? VELON Tijdschrift voor Lerarenopleiders, 25(3), pp. 45-54

Grossman, P. (2005). Research on Pedagogical Approaches in Teacher Education. In M. Cochran-Smith & K.M. Zeichner, Studying teacher education. The report of the AERA Panel on Research and Teacher Education (pp. 425-437). London: Lawrence Erlbaum Associates

Güthe, K. (1997). Indicatoren van schoolontwikkeling. Enschede: Universtiteit Twente, Faculteit der Toegepaste Onderwijskunde, Vakgroep Onderwijsorganisatie en –management

Harford, J., & MacRuairc, G. (2008). Engaging student teachers in meaningful reflective practice.  Teaching and teacher education, 24, pp. 1884-1892

Heath, C., Hindmarsh, J., & Luff, P. (2010). Video in qualitative research. Analysing social interaction in everyday life. London: Sage

Hei, Y., & van Groenewoud, P. (2008). Mac OSX 10.5 Leopard. De handleiding. Amsterdam: Pearson Education Benelux

Kelchtermans, G. (2001). Reflectief ervaringsleren voor leerkrachten. Een werkboek voor opleiders, nascholers en stagebegeleiders. Deurne: Wolters Plantyn

Kelchtermans, G., Ballet, K., & Peeters, E. (2010). Worstelen met werkplekleren. Een empirische verkenning van de mogelijkheden en spanningen. Plantyn, Human Resources Management, afl. 23, pp. 25-60

Kerckhoven, D. (2009). De reflectieve kwetsbaarheid van de leraar, innoverend onderwijs begint bij de leraar die zichzelf innoveert. IVO, 114, pp. 43-49

Kinkhorst, G.F. (2010). Didactische ontwerpregels voor reflectie-onderwijs. Praktisch artikel. Onderwijsinnovatie, 12(1), pp. 17-25

Kong, S.C. (2010). Using a web-enabled video system to support student-teachers self-reflection in teaching practice. Computers&Education, 55, pp. 1772-1782

Korthagen, F., Koster, B., Melief, K., & Tigchelaar, A. (2003). Docenten leren reflecteren. Soest: Nelissen

Korthagen, F., & Lagerwerf, B. (2009). Leren van binnenuit. Onderwijsontwikkeling in een nieuwe tijd. Soest: Nelissen

Koster, B., & Onstenk, J. (2009). Ontwikkeling door werkplekleren. Een handreiking voor leraren. Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff

Krueger, R.A. (1994). Focusgroups second edition. A practical guide for applied research. London: Sage

Kuijpers, M. (2010), lector pedagogiek, De Haagse Hogeschool, UA-leerstoel: lezing Loopbaandialoog: over leren kiezen (en) leren praten, 17 oktober

Kwakman, K. (2003). Anders leren, beter werken. Lectorale rede. Opgehaald op april 26, 2011, van http://www.informallearning.net/Portals/0/kwakman-lectoralerede-Anders%…

Lazarus, E., & Olivero, F. (2009). Videopapers as a tool for reflection on practice in initial teacher education. Technology, Pedagogy and Education, 18(3), pp. 255-267

McAvoy, J., & Butler, T. (2007). The impact of the Abilene Paradox on double-loop learning in an agile team. Information and Software Technology, 49, pp. 552-563

Meijer, P.C., Zanting, A., & Verloop, N. (2002). How can student teachers elicit experienced teachers’ practical knowledge? Tools, suggestions and significance. Journal of teacher education, 53(5), pp. 406-419

Mercer, N. (2010), professor University of Cambridge Faculty of education, UA-leerstoel: lezing Language and education: improving pupils skills in communicating, learning and reasoning, 25 november

Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden, een beknopte geschiedenis van het kwalitatief onderzoek. Leuven: Acco

Mortelmans, D., & Van Looy, D. (2010). Nvivo (versie 8): een inleiding. Antwerpen: Universiteit Antwerpen

Nabben, E.H. (2009). Vernieuwing in het onderwijs. Hoe kunnen we scholen ondersteunen hun innovatie kracht te vergroten. Opgehaald op juni 4, 2011, van  http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/rapporten/2010/06…

Onstenk, J., & Koster, B. (2009). Ontwikkeling door werkplekleren. Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff

Remmelts, C. (2009). i Movie 09. Amsterdam: Pearson Education Benelux

Rich, P., & Hannafin, M. (2008). Capturing and assessing evidence of student teacher inquiry: A case study. Teaching and teacher education, doi:10.1016/j.tate.2007.11.016

Rich, P., & Hannafin, M. (2009). Video Annotation Tools: Technologies to Scaffold, Structure, and Transform Teacher Reflection. Journal of Teacher Education, 60(1), pp. 52-67

Riteco, A. (2006). Docentcompetenties bij taalontwikkelend beroepsonderwijs. Utrecht: Hogeschool Utrecht, Afdeling Lectoraat Lesgeven in de Multiculturele School

Ros, H. (s.d.). Hoe goed doe ik het als leraar? PDCA als kwaliteitsmaatje. Mechelen : Plantyn

Rosaen, C.L. et al. (2008). How does investigation of Video Records change how teachers reflect on their experiences? Journal of Teacher Education, 59(4), pp. 347-360

Santagata, R. (2010). From teacher noticing to a framework for analyzing and improving classroom lessons. University of California

Santagata, R., & Angelici, G. (2010). Studying the Impact of the Lesson Analysis Framework on Preservice Teachers Abilities to Reflect in Videos of Classroom Teaching. Journal of Teacher Education, 61(4), pp. 339-349

Santagata, R., & Guarino, J. (2010). Using video to teach future teachers to learn from teaching. Mathematics Education, DOI 10.1007/s11858-010-0292-3

Schön, D. (1987). Educating the reflective practitioner. California: Jossey-Bass Inc.

Senge, P., Kleiner, A., Roberts, C., Ross, R., & Smith, B. (2000). Het vijfde discipline praktkijkboek. Schoonhoven: Academic Service

Sewall, M. (2009). Transforming supervision: using video elicitation to support pre-service teacher-directed reflective conversations. Issues in Teacher Education, 18(2), pp. 11-30

Smit, C. (s.d.). Stages of concern. De vijf fasen in het leren van een vak. Opgehaald van Leren op de werkplek UA

Smith, M.K. (2001). Chris Argyris: theories of action, double loop learning an organizational learning. Opgehaald op oktober 3, 2010, van http://www.infed.org/thinkers/argyris.htm#_Single-loop_and_double-loop

s.n. (s.d.). Double loop learning. Opgehaald op juni 19, 2011 van http://www.groepsdynamiek.nl/double_loop_learning.html

s.n. (2005). Becoming a reflective teacher. Opgehaald op januari 9, 2011, van http://www.sagepub.com/upm-data/6681_taggart_ch_1.pdf

s.n. (2009). Handleiding bij het schrijven van een thesis. Opgehaald op november 20, 2009, van www.wetenschapswinkel.be

s.n. (2009). Kwaliteitsdecreet onderwijs 1 september 2009. Opgehaald op augustus 20, 2011, van http://www.ond.vlaanderen.be/inspectie/decreet/default.htm

s.n. (2011). Enkelloops en dubbelloops leren. Opgehaald op juni 28, 2011, van http://cop.rdmc.ou.nl/WikiRdMC/Wikipagina's/Enkelloops%20en%20dubbelloo…

s.n. (2011). Ontwerp van decreet betreffende de scholengemeenschappen in het basis- en secundair onderwijs. Stuk 1083, nr.1. Opgehaald op mei 22, 2011, van http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2010-2011/g1083-1.pdf

Snoeyink, R. (2010). Using video self-analysis to improve the ‘withitness’ of student teachers. Journal of digital learning in teacher education, 26(3), pp. 101-110

Spurgeon, S., & Bowen, J.L. (2002). Digital Video/Multimedia Portfolios as a Tool to Develop Reflective Teacher Candidates. Opgehaald op september 22, 2010, van http://confreg.uoregon.edu/necc2002/

Straus, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: grounded theory procedures and techniques. Thousand Oaks: Sage

Teune, P. (2004). Op weg naar competentiegericht opleiden. Antwerpen: Fontys OSO & Garant uitgevers

Tschannen-Moran, M., & Woolfolk Hoy, A. (2001). Teacher efficacy: Capturing and elusive construct. Teaching and Teacher education, 17, pp. 783-805

Van der Molen, H., & Gramsbergen-Hoogland, Y. (2005). Communication in organizations. Basic skills and conversation models. East-Sussex: Psychology Press

Van Kammen, S. (2007). Wij redden ons wel…Een verkennend onderzoek naar de verbeteringen in de voorbereiding op rampen in de gemeente Opsterland en Ferwerderadiel na de rampen in Enschede en Volendam. Opgehaald op juni 19, 2011, van http://essay.utwente.nl/788/1/scriptie_van_Kammen.pdf

Van Riessen, M. (1999). Werken en leren: een kwetsbaar evenwicht. Lio’s en de praktijkschok. Didaktief en school, 1-2, pp. 4-8

Van Thienen, J. (2011). Partnerschap tussen leraren en leerlingen in Dene Magna School: it’s all about learning. IVO, 122, pp. 4-8

Verbiest, E. (2009). De ontwikkeling van scholen tot professionele leergemeenschappen. Plantyn, Personeel en organisatie, Human Resources Management, afl. 20, pp. 63-102

Wijnalda, M. (2006). Organizational Learning of Lerende Organisatie: een vergelijkende literatuurstudie. Doctoraalscriptie. Tilburg: Beleids- en organisatiewetenschappen, Faculteit der Sociale Wetenschappen, Universiteit Tilburg

Yee Kong, P.C. (2003). A qualitative study of teachers cognitive activities when interacting with video ethnography. Brigham Young University

Zeichner, K.M, Liston, D.P. (2010). Reflective teaching. An introduction. Reprinted edition. New York: Routledge

Universiteit of Hogeschool
Opleidings- en onderwijswetenschappen
Publicatiejaar
2011
Share this on: