Ervaringen van ex-OKAN-leerlingen in het secundair onderwijs.

Benedicte Vanblaere
Persbericht

Ervaringen van ex-OKAN-leerlingen in het secundair onderwijs.

 

Verhalen van nieuwkomers over hun schoolloopbaan in het Vlaams secundair onderwijs

Ik dacht eerste keer als ik in België kwam: “Oh my gosh, wa is da.”. Ik ga tegen mijzelf: “Ik ga da [Nederlands] echt nooit leren.” (Ali, 15 jaar, 2A).

Om nieuwkomers zoals Ali te helpen snel Nederlands te leren, kunnen jongeren terecht in OKAN voor een intensief taalbad. Nadien stromen ze door naar het gewone secundair onderwijs. De masterproef van Bénédicte Vanblaere zoomt in op de verhalen van negen jongeren die allen de OKAN-klas gevolgd hebben en nu reeds enkele jaren schoollopen in het gewoon secundair onderwijs. Dit onderzoek is opgebouwd rond drie kernvragen, namelijk (1) Wat helpt deze leerlingen tijdens het eerste jaar na OKAN en wat zorgt voor problemen?, (2) Hoe evolueert dit naarmate de jongeren de OKAN langere tijd hebben verlaten?, en (3) Wat had beter gekund in zowel het OKAN-onderwijs als het gewone onderwijs?

OKAN?

De term “OKAN” staat voor “Onthaalklas Anderstalige NieuwKomers” en wordt ook frequent aangeduid als kortweg “onthaalklas”. Deze onthaalklassen richten zich op anderstalige jongeren die nieuw zijn in België en onvoldoende Nederlands kunnen om onmiddellijk naar een gewone secundaire school te gaan. De afgelopen schooljaren volgden een 2500-tal leerlingen OKAN-onderwijs, verspreid in scholen over heel Vlaanderen. Men tracht de leerlingen gedurende ongeveer één schooljaar zoveel mogelijk Nederlands te leren. Na OKAN gaat de leerling door naar een studiejaar en –richting in het secundair onderwijs die op alle vlakken zoveel mogelijk bij hem of haar past.

Onderzoek naar de loopbaan na OKAN

In Vlaanderen is tot op heden nog maar weinig specifiek onderzoek verricht naar de verdere schoolloopbaan van deze ex-OKAN-leerlingen. Zowat alle beschikbare rapporten baseren zich op het cijfermateriaal uit een studie van Sterckx (2006), die een eerder pessimistisch beeld brengt. Zo zijn nieuwkomers tijdens hun schoolloopbaan ondervertegenwoordigd in het ASO en gaan ze veel vaker dan gemiddeld naar het BSO of het deeltijds en buitengewoon secundair onderwijs. Ook in de statistieken van zittenblijven en het verlaten van de schoolbanken zonder diploma zijn ex-OKAN-leerlingen vaker terug te vinden dan bij de gemiddelde Vlaamse leerling. Een ruime groep nationale en internationale onderzoekers zocht naar verklaringen voor dit, overigens zeker niet typisch Vlaams, fenomeen. Een breed veld aan invloeden wordt naar voren geschoven, onder andere kenmerken van de school, het gezin, vrienden en de leerling zelf. Één invalshoek wordt echter regelmatig onderbelicht in onderzoek: de mening van leerlingen over wat hun schoolloopbaan beïnvloedt. De belevenis van ex-OKAN-leerlingen werd het uitgangspunt van de masterproef van Bénédicte Vanblaere, vanuit het idee dat dit een interessante toevoeging vormt aan het bestaande onderzoek. Voor deze studie werden negen leerlingen die drie tot zes jaar geleden les volgden in een OKAN-school in Sint-Niklaas diepgaand geïnterviewd. De leerlingen werden bewust zeer divers gekozen, zowel naar land van herkomst als schoolloopbaan en schoolsucces.

Eerste jaar na OKAN

Wat blijkt uit de getuigenissen van de negen ex-OKAN-leerlingen? Algemeen zijn vier categorieën aan invloeden op schoolloopbanen terug te vinden, namelijk taalbeheersing, concrete ondersteuning, emotionele ondersteuning en kenmerken van de leerling. Hierop kunnen de school, het gezin, klasgenoten en de leerling telkens een positieve dan wel negatieve invloed hebben.

Tijdens het eerste jaar in het gewone onderwijs ervoer iedereen in mindere of meerdere mate problemen met de Nederlandse taal. Voor enkelen was nog alles moeilijk en overheersten deze problemen hun schooljaar, bij anderen was de impact minder fundamenteel.

Eerste jaar da was ni zo goe. Ik begrijp bijna niks, da was heel moeilijk [Mikael, 17, deeltijds onderwijs].

Bij alle ex-OKAN-leerlingen hield men op school rekening met deze taalproblematiek en met het gebrek aan voorkennis voor sommige vakken. Voor welke vakken en hoe intensief de leerling geholpen werd, bleek sterk te variëren, maar de meesten voelden zich voldoende gesteund door onder andere aangepaste evaluatie, het gebruik van een vertalend woordenboek, bijlessen, hulp van klasgenoten of bemoedigende woorden. Ook de huiswerkbegeleiding vanuit OKAN werd geapprecieerd. Enkele leerlingen gaven toe beschaamd te zijn wanneer ze hulp moesten vragen. De meeste leerlingen voelden zich ondanks het vaak aanwezige leeftijdsverschil goed in hun klas en Nederlands praten met medeleerlingen of thuis bleek te helpen om het verder onder de knie te krijgen. Hulp met huiswerk of studeren kregen de leerlingen vaak van oudere broers of zussen, eerder dan van ouders. Alle ouders bleken onderwijs heel belangrijk te vinden en meestal werd deze mening door de ex-OKAN-leerling overgenomen.

Ja, ze [ouders] zeggen dat da heel belangrijk is en als jij geen diploma hebt da gij nergens terecht kunt en zo van die dingskes. Dus ze vinden da heel belangrijk [Anisa, 19,  TSO].

Interesse hebben in de lesmaterie, alsook tijd investeren in schoolgerelateerd gedrag, bleek ook een positieve invloed te hebben op de schoolresultaten van de ex-onthaalklassers.

Latere jaren na OKAN

Alle ex-OKAN-leerlingen oordelen dat hun kennis van het Nederlands doorheen de jaren veel verbeterde. Alle leerlingen bereikten ergens tussen het tweede en het vierde jaar na OKAN een punt waarop ze vonden dat het Nederlands niet meer belemmerend was om mee te kunnen op school. Ze waren van oordeel dat vanaf dan geen speciale maatregelen meer dienden getroffen te worden en wilden gelijk aan hun klasgenoten behandeld worden. Bijgevolg was er een grote variatie merkbaar in de concrete ondersteuning die men nog kreeg en lukte het de leerkrachten niet steeds om de hulp af te stemmen op het individu.

Nee, nee, want nu is een beetje raar als zij da [hulp geven] doen, vind ik . Ja, ik weet ni. Nu is ‘t wa raar om speciaal te doen. Ik vind da, da ik nu zelf wa moe doen [Maria, 17, 4 TSO, heden].

De klasgenoten van ex-OKAN-leerlingen bleven een belangrijke hulpbron, maar niet frequenter dan leerlingen onderling dit waren. De concrete ondersteuning van broers of zussen vervaagde, terwijl de aanmoediging van de ouders meestal behouden bleef.

De leerlingen deden slechts zeer beperkte suggesties voor verbeteringen, waardoor er mag vanuit gegaan worden dat men in het onderzochte OKAN- en vervolgonderwijs op de goede weg is!

Bibliografie

Agentschap voor Onderwijsdiensten. (2010). Rapport Onthaalonderwijs Anderstalige Nieuwkomers (OKAN) 2008-2010. Retrieved February 10, 2011, from http://www.ond.vlaanderen.be/wegwijs/agodi/pdf/onthaalonderwijs/Rapport…

Baarda, D.B., de Goede, M.P.M., & Teunissen, J. (2005). Basisboek Kwalitatief onderzoek. Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff bv.

Bang, H. J., Suárez-Orozco, C., Pakes, J., & O'Connor, E. (2009). The importance of homework in determining immigrant students' grades in schools in the USA context. Educational Research, 51, 1-25.

Beijer, J. (2007). Mohamed en medestudenten op de lerarenopleiding. Opbrengsten uit het lectoraat, 11, 1-82.

Blommaert, J., & Verschueren, J. (1998). The ingredients of an ideology. Debating diversity. Analysing the discourse of tolerance. London/New York: Routledge.

Bronfenbrenner, U. (1977). Toward an experimental ecology of human development. American Psychologist, 32, 513-530.

CED-groep. (2009). Doorstroom ISK-VO. Inspirerende voorbeelden uit de praktijk. Rotterdam: CED-groep.

Collier, V. P., & Thomas, W. P. (1989). How quickly can immigrants become proficient in school English? Journal of Educational Issues of Language Minority Students, 5, 26-38.

Committee on the Rights of the Child. (1989). Convention on the Rights of the Child. Retrieved March 22, 2011, from http://www2.ohchr.org/english/law/crc.htm

Conchas, G. Q. (2001). Structuring Failure and Success: Understanding the Variability in Latino School Engagement. Harvard Educational Review, 71(3), 475-504.

Corbin, J., & Strauss, A.  (2008). Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory (3rd ed.). California: Sage Publications.

Crul, M. (2001). De sleutel tot succes. Succesvolle Turkse en Marokkaanse tweede generatie jongeren in het onderwijs. In W. Meijnen, J. Rupp, & T. Veld (Eds.), Succesvolle allochtone leerlingen (pp. 31-46). Leuven: Garant.

Cummins, J. (1991). Language development and academic learning. In L. M. Malavé, & G. Duquette (Eds.), Language, culture and cognition (pp. 161-175). Clevedon, England: Multilingual Matters.

De Winter, M. (1999). Intercultureel is toch normaal… Intercultureel onderwijs vanuit het perspectief van leerlingen. ‘s-Hertogenbosch: Drukkerij Projectgroep ICO.

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The 'what' and the 'why' of goal persuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11, 227-268.

DiPerna, J.C., & Elliott, S.N. (2002). Promoting academic enablers to improve student achievement: An introduction to the miniseries. School Psychology Review, 31, 293–297.

Drever, E. (1995). Using Semi-Structured Interviews in Small-Scale Research: A Teacher's Guide. Edinburgh: Scottish Council for Research in Education. 

Duquet, N., Glorieux, I., Laurijssen, I., & Van Dorsselaer, Y. (2006). Wit krijt schrijft beter. Schoolloopbanen van allochtone jongeren in beeld. Antwerpen - Apeldoorn: Garant.

EuropaNu. (n.d.). Schengen- en visabeleid. Retrieved March 22, 2011, from http://www.europa-nu.nl/id/vh1alz099lwi/schengen_en_visabeleid

Feinberg, R.C. (2000). Newcomer schools: Salvation or segregated oblivion for immigrant students. Theory into Practice, 39, 220-227.

Flament, R. (2005). Ze kunnen geen Nederlands, mijnheer. Vonk, 35(2), 59-69.

Flick, U. (2002). An Introduction to qualitative research (2nd ed.). Thousand Oaks, California: Sage Publications.

Flick, U. (2007). Designing qualitative research. Thousand Oaks, California: Sage Publications.

Fuligni, A. J. (1997). The academic achievement of adolescents for immigrant families: The roles of family background, attitudes, and behavior. Child Development, 68(2), 351-363.

Gibson, M. A., & Carrasco, S. (2009). The Educations of Immigrant Youth: Some Lessons From the U.S. and Spain. Theory Into Practice, 48(4), 249-257.

Glick, J. E., & White, M. J. (2003). The academic trajectories of immigrant youths: analysis within and across cohorts. Demography, 40, 759-783.

Green, G., Rhodes, J., Heitler Hirsch, A., Suárez-Orozco, C., & Camic, P. M. (2008). Supportive adult relationships and the academic engagement of Latin American immigrant youth. Journal of School Psychology, 39, 393-412.

Hagelskamp, C., Suárez-Orozco, C., & Hughes, D. (2010). Migrating to opportunities: How family migration motivations shape academic trajectories among newcomer immigrant youth. Journal of Social Issues, 66, 717-739.

Hayman, R, M., Taylor, B, J., Peart, N.S., Galland, B.C., & Sayers, R. M. (2001). Participation in research: Informed consent, motivation and influence. Journal of Paediatrics and Child Health, 37, 51-54.

Hood, L. (2003). Immigrant students, urban high schools: The challenge continues. New York: NY: Carnegie Corporation.

Johnson, M. K., Crosnoe, R., & Elder, G. H. (2001). Students' attachment and academic engagement: The role of race and ethnicity. Sociology of Education, 74, 318-340.

Kao, G., & Tienda, M. (1995). Optimism and achievement: The educational performance of immigrant youth. Social Science Quarterly, 76, 1-20.

Kelchermans, G. (1993). Getting the story, understanding the lives: From career stories to teachers’ professional development. Teaching and Teacher Education, 9(5-6), 443-456.

Kelchtermans, G. (1994). De professionele ontwikkeling van leerkrachten basisonderwijs vanuit het biografisch perspectief. Leuven: Universitaire Pers Leuven.

Koning Boudewijnstichting. (2007). Slaagkansen van allochtone jongeren in het Vlaamse onderwijs. Betrokkenen aan het woord. Brussel: Koning Bouderwijnstichting.

Kruispunt Migratie-Integratie. (2012a). Lexicon. Retrieved April, 15, 2012, from http://www.kruispuntmi.be/detail.aspx?id=10860

Kruispunt Migratie-Integratie. (2012b). Etnisch-culturele minderheden: definities. Retrieved April, 15, 2012, from http://www.kruispuntmi.be/thema.aspx?id=936

Maso, I., & Smaling, A. (1998). Kwalitatief onderzoek: praktijk en theorie. Amsterdam: Uitgeverij Boom.

Menken, K. (2008). English Learners Left Behind. Standardized Testing as Language Policy. Clevedon, England: Multilingual Matters.

Mertens, E. (2010). 'Omgaan met diversiteit' binnen het onderwijs: De doelmatigheidsbeleving van toekomstige leerkrachten secundair onderwijs omtrent het 'omgaan met diversiteit': een meervoudige benadering (Masterproef). Gent: Universiteit Gent.

Netoverschrijdende CLB-werkgroep Anderstalige Nieuwkomers & Pina-18. (2006). Na de onthaalklas. De opvang van gewezen anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs. Antwerpen: Stad Antwerpen.

OECD. (2010a). OECD Reviews of Migrant Education. Netherlands. Paris: OECD Publishing.

OECD. (2010b). PISA 2009 Results: Overcoming Social Background – Equity in Learning Opportunities and Outcomes (Volume II). Paris: OECD Publishing.

Ogbu, J.U. (1993).Differences in Cultural Frame of Reference. International Journal of Behavorial Development, 16, 483-506.

Pelleriaux, K. (2001). Demotie en burgerschap. De culturele constructie van ongelijkheid in de kennismaatschappij. Brussel: VUBPress.

Perreira, K. M., Harris, K. M., & Lee, D. (2006). Making It in America: High School Completion by Immigrant and Native Youth. Demography, 43, 511-536.

Plunkett, S. W., & Bámaca-Gómez, M. Y. (2003). The relationship between parenting, acculturation, and adolescent academics in Mexican-origin immigrant families in Los Angeles. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 25, 222-239.

Portes, A., & Rumbaut, R. G. (2001). Legacies: The story of the second generation. Berkeley: University of California Press.

Ramaut, G. (2002). Een aparte aanpak? De opvang van ex-nieuwkomers in het regulier secundair onderwijs. Vonk, 32(2), 3-21.

Ramaut, G., & Sterckx, M. (2003). Achtergronden en tips voor leerkrachten en directies in de vervolgschool bij de opvang van ex-onthaalklassers. In S. Gysen, G. Ramaut, & M. Sterckx (Eds.), Tasan. Taalvaardigheidstoets Aanvang Secundair onderwijs Anderstalige Nieuwkomers. Leuven: Steunpunt NT2.

Reynders, T., Nicaise, I., & Van Damme, J. (2005). Longitudinaal onderzoek in het basisonderwijs. De constructie van een SES-variabele voor het SiBO-onderzoek. Retrieved March 13, 2011, from http://www.steunpuntloopbanen.be/rapporten/LOA-rapport_31.pdf

Ruiz-de-Velasco, J., Fix, M. E., & Clewell, B. C. (2001). Overlooked and underserved: Immigrant students in the U.S. secondary schools. Washington DC: Urban Institute.

Schunk, D. H. (1991). Self-efficacy and academic motivation. Educational Psychologist, 26, 207-231.

Schwieter, J.W. (2011). Migrant hispanic students speak up: Linguistic and cultural perspectives on low academic attainment. Diaspora, Indigenous, and Minority Education, 5, 33-47.

Sidhu, R., & Taylor, S. (2012). Supporting Refugee Students in Schools: What Constitutes Inclusive Education? International Journal of Inclusive Education, 16, 39-56 .

Sierens, S., Van Houtte, M., Loobuyck, P., & Pelleriaux, K. (2006). Onderwijs onderweg in de immigratiesamenleving. Gent: Academia Press.

Silverman, D. (2000). Doing qualitative research: a practical handbook. London/ Thousand Oaks, California: Sage Publications.

Smith, L.C. (2001). Life History as a Key Factor in Understanding Teacher Collaboration and Classroom Practice. Teacher Education Quarterly, 28(3), 111-126.

Sterckx, M. (2002). Een nieuwkomer onder de toetsen. Scholka, 44, 30 - 34.

Sterckx, M. (2006). Wat is er nog van onze dromen? Eindrapport van een onderzoek naar de doorstroming van anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs in de eerste drie jaar na de onthaalklas in Vlaanderen (2003 - 2005). Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs.

Storme, M. (2009). Een kwalitatief onderzoek naar de verwachtingen van leerkrachten en ouders wat betreft onderlinge communicatie binnen het Gentse OKAN-onderwijs (Masterproef). Gent: Universiteit Gent.

Suárez-Orozco, C., & Suárez-Orozco, M. M. (2001). Children of Immigration. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Suárez-Orozco, C., Bang, H. J., O'Connor, E., Gaytan, F. X., Pakes, J., & Rhodes, J. (2010). Academic trajectories of newcomer immigrant youth. Developmental Psychology, 46, 602-618.

Suárez-Orozco, C., Pimentel, A., & Martin, M. (2009). The significance of relationships. Academic engagement and achievement among newcomer immigrant youth. Teachers College Record, 111, 712-749.

Technisch Berkenboom Instituut Sint-Niklaas. (2010). Onthaalklas anderstalige nieuwkomers: OKAN. Onthaalbrochure.

Timmerman, C., Hermans, P., & Hoornaert, J. (2002). Allochtone jongeren in het onderwijs. Een multidisciplinair perspectief. Leuven – Apeldoorn: Garant.

Toren van Babel Gent. (2011). Onthaalbrochure: onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers.

Tuk, B., & de la Rive Box, A. (2000). Welkom op school: Mentormethode voor nieuwkomers in het voortgezet onderwijs. Utrecht: Stichting Pharos.

Valcke, M. (2005). Onderwijskunde als ontwerpwetenschap. Gent: Academia Press.

Van der Veen, I. (2001). Succesvolle Turkse, Marokkaanse en autochtone leerlingen in het voortgezet onderwijs. In W. Meijnen, J. Rupp, & T. Veld (Eds.), Succesvolle allochtone leerlingen (pp. 31-46). Leuven: Garant.

Vansteenkiste, M., Lens, W., & Deci, E. L. (2006). Intrinsic versus extrinsic goals-contents in self-determination theory. Educational Psychologist, 41, 19-31.

Vansteenkiste, M., Sierens, E., Soenens, B., & Lens, W. (2007). Willen, moeten en structuur in de klas: over het stimuleren van een optimaal leerproces. Begeleid zelfstandig leren, 16, 37-57.

Verhaeghe, P-P. (2010). De discursieve kracht van het begrip ‘allochtoon’. Poliargus Paper, 2, 2-9.

Verhoeven, N. (2007). Wat is onderzoek? Praktijkboek methoden en technieken voor het hoger onderwijs. Amsterdam: Boom onderwijs.

Verkuyl H. (2002). Lesgeven in pedagogisch perspectief. Een werkboek voor leraren in opleiding. Soest: Uitgeverij Nelissen.

Verlot, M., & Sierens, S. (1997). Intercultureel onderwijs vanuit een pragmatisch perspectief. Cultuurstudie, 3, 130-173.

Vlaams Ministerie. (2009). Wet betreffende de leerplicht. Retrieved February 10, 2011, from http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, AgODi, AHOVOS & AOC (2008). Onderwijs in Vlaanderen. Een brede kijk op het Vlaamse onderwijslandschap. Retrieved April 28, 2011, from http://www.ond.vlaanderen.be/publicaties/eDocs/pdf/103.pdf

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2002). Decreet Gelijke Onderwijskansen. Retrieved February 10, 2011, from http://www.ond.vlaanderen.be/gok/

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2006). Omzendbrief SO 75. Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers in het gewoon voltijds secundair onderwijs. Retrieved December 14, 2010, from http://onderwijs.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?do…

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2007). Allochtonen in het hoger onderwijs. Factoren van studiekeuze en studiesucces bij allochtone eerstejaarsstudenten. Retrieved March 22, 2012, from http://www.ond.vlaanderen.be/publicaties/eDocs/pdf/278.pdf

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2010a). Onthaalonderwijs. Retrieved December 17, 2010, from http://www.ond.vlaanderen.be/onthaalonderwijs

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2010b). Vlaamse onderwijs in cijfers: 2009-2010. Retrieved  March 27, 2011, from http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsstatistieken

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2011). Omzendbrief SO 64. Structuur en organisatie van het voltijds secundair onderwijs.Retrieved March 25, 2011, from http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?doci…

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs. (2010). Ondersteunende maatregelen vanuit het VVKSO. Retrieved March 3, 2011, from studiedag.vvkso.be/download/sg3/V3b-ExOkan.doc

Walford, G. (2001). Doing Qualitative Educational Research. A Personal Guide to the Research Process. London/New York: Continuum.

White, M. J., & Kaufmann, G. (1997). Language Usage, Social Capital, and School Completion Among Immigrants and Native-born Ethnic Groups. Social Science Quarterly, 78, 385-398.

Universiteit of Hogeschool
Master of Science in de Pedagogische Wetenschappen
Publicatiejaar
2012
Share this on: