Geschiedenis van maritiem onderwijs in Antwerpen: van 1421 tot 1814

Michael De Bruycker
Persbericht

Geschiedenis van maritiem onderwijs in Antwerpen: van 1421 tot 1814

 

Geschiedenis van maritiem onderwijs in Antwerpen 

Was er sprake van enig zeevaartonderricht in Antwerpen sinds eind 14de eeuw? Hoe zat dit onderricht in elkaar? Bestond er een zeevaartkundig instituut aan wal? Michael De Bruycker, student nautische wetenschappen aan de Hogere Zeevaartschool van Antwerpen, probeerde met zijn onderzoek enig inzicht te krijgen in verband met maritiem onderwijs in de periode vóór 1814. Dit onderzoek gebeurde op vraag van huidig directeur van de Hogere Zeevaartschool Kpt. Blondé. Hoewel Michael zelf geen historicus is, heeft hij toch enigszins duidelijkheid kunnen scheppen in verband met zeevaartkundig onderwijs in Antwerpen tussen 1421 en 1814.

Voormalig directeur Kpt. Smet vermeldde reeds de aanwezigheid van sporen van zeevaartonderricht in het stadsarchief van Antwerpen. Kpt. Smet had het bij het juiste eind, de Antwerpse schippers leerden inderdaad het vak alvorens zelf het bevel te mogen voeren over een schip. Binnen de schippersgilde werd in 1421 een redelijke opleiding verplicht. Deze opleiding gebeurde aan boord, de praktische kennis werd mondeling overgedragen van meester op leerling of van vader op zoon. In de tweede helft van de 16de eeuw was er tijdelijk sprake van enig maritiem privéonderwijs aan wal. Dit gebeurde eerder sporadisch en na de val van Antwerpen in 1585 kwam alles gedeeltelijk stil te liggen. Op 9 december 1596 werd de leertijd aan boord vastgelegd op twee jaar en later verlengd naar 4 jaar. Onder Frans bewind was er voor het eerst georganiseerd zeevaartonderwijs aan wal in Antwerpen. In 1800 werd een zeevaartschool gesticht in de oude St-Michielsabdij. In 1809 kwam daar een school bij voor scheepswerktuigkundigen, maar beide scholen verdwenen in 1814. Samengevat was er dus vóór 1800 bijna uitsluitend sprake van praktische opleiding aan boord.

 

Bibliografie

Arblaster, P., A history of the Low Countries. New York: Palgrave Macmillan, 2006.

Asaert, G., De Antwerpse scheepvaart in de 15de eeuw (1394 – 1480) Bijdrage tot de ekonomische geschiedenis van de stad Antwerpen. Brussel: Paleis der Academiën, 1973.

Asaert, G., Antwerpens scheepsmacht tijdens het Parmabeleg, 1584-1585. In Van blauwe stoep tot citadel. Noordbrabants Genootschap. 's Hertogenbosch: Stichting Brabants Regionale Geschiedbeoefening, 1988. Bibliografie

Asaert, G., Antwerpen en de zee. In Antwerpen verhaal van een metropool 16de-17de eeuw. Jan Van der Stock. Antwerpen: Hessenhuis, 1993.

Asaert, G., Een tijd van vallen en opstaan (1320-1430). In Het grote geschiedenisboek van Antwerpen. Asaert, G., Grieten, S. en Grobet, T., Zwolle: Waanders, 2010.

Asaert, G., Antwerpen, “eigen interview”, 2 april 2012.

Brussé, L., Olifant in de porceleinkast, Pieter Nuyts (1598-1655) en zijn avonturen in het Verre Oosten. In Noord-Zuid in Oost-Indische perspectief. Zutphen: Walburg Pers, 2005.

Crone, E., Cornelis Douwes, 1712-1773: zijn leven en zijn werk, met inleidende hoofdstukken over de navigatie en zeevaart-onderwijs in de 17de en 18de eeuw. Haarlem: Tjeenk Willink, 1941.

de Burbure de Wesembeek, A., Une anthologie de la marine belge. Anvers: Lloyd Anversois, 1963.

de Groote, H., Onderwijs en geestelijke stromingen. In Antwerpen in de XVIIIde eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis. Antwerpen: Omega, 1952.

de Groote, H. L. V., De zestiende-eeuwse Antwerpse schoolmeesters. In Bijdragen tot de geschiedenis inzonderheid van het oud Hertogdom Brabant. Antwerpen: 1957-1968.

Degryse, K., Zuid-Nederlands kapitaal in de VOC en de voorcompagniën. In Noord-Zuid in Oost-Indische perspectief. Zutphen: Walburg Pers, 2005.

Degryse, K. en Everaert, J., De handel. In Antwerpen in de 17de eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis. Wetteren: Erasmus, 1989.

De Medina, P. en Coignet, M. De zeevaert, oft: Conste van ter zee te varen ... Inde welcke ... practijcken ... instrumenten ... ende ... fondementen der astronomijen ... Met noch een ander ... onderwijsinghe, op de principaelste puncten der navigatien. Antwerpen: Hendrick Hendricksen, 1580.

Den Heijer, P., Zuid-Nederlanders en het ontstaan van de Noord-Nederlandse handel buiten Europa. In Noord-Zuid in Oost-Indische perspectief. Zutphen: Walburg Pers, 2005.

De Kesel, L., Structurele ontwikkeling van de haven. In Antwerpen in de XIXde eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis, Antwerpen: Lloyd Anversois, 1964.

Denucé, J. en Gernez, D., Het zeeboek. Antwerpen: Stedelijke Boekerij, 1936.

De Ridder-Symoens, H., Het onderwijs te Antwerpen in de zeventiende eeuw. In Antwerpen in de 17de eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis. Wetteren: Erasmus, 1989.

De Schuyter, J., Het volksleven. In Antwerpen in de XVIIIde eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis. Antwerpen: Omega, 1952.

Enthoven, V., Dan maar oorlog! De reactie van de republiek op de Oostendse Compagnie, 1715-1732. In Noord-Zuid in Oost-Indische perspectief. Zutphen: Walburg Pers, 2005.

Frison, E., Onderwijs en beoefening der natuurwetenschappen (1795 – 1909). In Antwerpen in de XIXde eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis, Antwerpen: Lloyd Anversois, 1964.

Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis. Antwerpen in de 16de eeuw. Antwerpen: Mercurius, 1989.

Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis. Antwerpen in de XVIIIde eeuw. Antwerpen: Omega, 1952.

Het zeeboek. Nr B.29166, Fac Simile. Antwerpen: Stedelijke Boekerij, 1936.

Heylen, S., De Nil, B. en D'hondt, B., Geschiedenis van de provincie Antwerpen. Een politieke biografie. Antwerpen: Roels, 2005.

Heyning, K., Vriend en vijand. De Zuid-Nederlanders en de VOC tijdens de achttiende eeuw. In Noord-Zuid in Oost-Indische perspectief. Zutphen: Walburg Pers, 2005.

Israel, J.I., Olivares, the cardinal-infante and Spain's strategy in the Low Countries (1635 – 1643): the road to Rocroi. In Spain, Europe and the Atlantic world. Cambridge: Cambridge University Press, 1995.

Jeuninckx, K., De havenbeweging in de Franse en Hollandse periode. In Antwerpen in de XIXde eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis, Antwerpen: Lloyd Anversois, 1964.

Lampo, J., De ambachten krijgen invloed (1430-1470). In Het grote geschiedenisboek van Antwerpen. Asaert, G., Grieten, S. en Grobet, T., Zwolle: Waanders, 2010.

Lombarde, P., De Fransen willen vernieuwen. In Het grote geschiedenisboek van Antwerpen. Zwolle: Waanders, 2010.

Marnef, G., Centrum van opstand en reformatie. In Het grote geschiedenisboek van Antwerpen. Asaert, G., Grieten, S. en Grobet, T., Zwolle: Waanders, 2010.

Meskens, A., Michiel Coignet's contribution tot the development of the sector. In Annals of science. London: Taylor & Francis, 1997.

Meskens, A., Wiskunde tussen Renaissance en Barok; aspecten van de wiskunde-beoefening te Antwerpen tussen 1550 en 1620. Antwerpen: Rondeel, 2009.

Olson, J.S., Historical dictionary of the Spanish Empire. Westport: Greenwood Press, 1992.

Parmentier, J., Antwerpen, “eigen interview”, 21 mei 2012.

Parmentier, J., Oostende & Co. Gent: Ludion, 2002.

Poffe, E., De gilde der Antwerpsche schoolmeesters van bij haar ontstaan tot aan hare afschaffing. Antwerpen: Kennes, 1895.

Pollentier, F., De admiraliteit en de oorlog ter zee onder de aartshertogen. Brussel: Centrum voor Militaire Geschiedenis. 1972.

Prak, M., The Dutch Republic in the seventeenth century. Cambridge: Cambridge University Press, 2005.

Prevenier, W. en Blockmans, W., De Bourgondische Nederlanden. Antwerpen: Mercatorfonds, 1983.

Prims, F., Het historisch gebeuren. In Antwerpen in de XVIIIde eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis. Antwerpen: Omega, 1952.

Prims, F., Geschiedenis van Antwerpen. Brussel: Kultuur en Beschaving, 1984.

Schöffer, I., van der Wee, H. en Bornewasser, J.A., De Lage Landen van 1500 tot 1780. Brussel: Elsevier, 1983.

Smet, R., De evolutie van het zeevaartonderwijs in België, Ruimschoots 10e jg. 2010, Nr. 3, pp. 10 – 13.

Snauwaert, M., De geschiedenis van het maritiem onderwijs in België. Antwerpen: Hogere Zeevaartschool, 2005, niet-gepubliceerde licentiaatsverhandeling.

Spaanse Nederlanden. 24 april 2012, http://nl.wikipedia.org/wiki/Spaanse_Nederlanden, laatste raadpleging 20 mei 2012.

Stabel, P., Eerst stout, dan braaf (1470-1500). In Het grote geschiedenisboek van Antwerpen. Asaert, G., Grieten, S. en Grobet, T., Zwolle: Waanders, 2010.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4006 Gebonden stukken ingekomen ingevolge het onderzoek omtrent de ambachten bevolen door de Regering: 1738.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4301 Schippers. Ordonnantie- en vonnisboek: 14 april 1567.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4301 Schippers. Ordonnantie- en vonnisboek: 9 december 1596.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4301 Schippers. Ordonnantie- en vonnisboek: augustus 1543.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4301 Schippers. Ordonnantie- en vonnisboek: mei 1594.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4302 Schippers. Vonnis- en Resolutieboek: 11 februari 1760.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4302 Schippers. Vonnis- en Resolutieboek: 25 januari 1718.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4302 Schippers. Vonnis- en Resolutieboek: 21 mei 1718.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4302 Schippers. Vonnis- en Resolutieboek: 21 mei 1722.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4302 Schippers. Vonnis- en Resolutieboek: 27 januari 1741.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4302 Schippers. Vonnis- en Resolutieboek: 29 maart 1751.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4302 Schippers. Vonnis- en Resolutieboek: 8 oktober 1770.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4303 Schippers: 6 september 1421.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4303 Schippers: 25 juli 1664.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4303 Schippers: 6 september 1710.

Stadsarchief Antwerpen: GA 4303 Schippers: 29 januari 1757.

Stadsarchief Antwerpen: MA-GR-K#3 Notulen van gemeenteraadzittingen 1797 – 1799: 10 oktober 1798.

Stadsarchief Antwerpen: MA-GR-K#4 Notulen van gemeenteraadzittingen 1799 – 1800: 6 maart 1800

Stadsarchief Antwerpen: MA-GR-K#4 Notulen van gemeenteraadzittingen 1799 – 1800: 26 juni 1800.

Suykens, F., Asaert, G., De Vos, A., Thijs, A. en Veraghtert, K., Antwerp a port for all seasons. Deurne: MIM N.V., 1986.

Symoens, H., Het onderwijs te Antwerpen in de zeventiende eeuw. In Antwerpen in de 17de eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis, Wetteren: Erasmus, 1989.

Symoens, H., Gent, “eigen interview”, 27 april 2012.

Thijs, A. K. L., De Nijverheid. In Antwerpen in de 17de eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis. Wetteren: Erasmus, 1989.

Van de Vyver, O., De Wetenschappen. In Antwerpen in de 17de eeuw. Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis. Wetteren: Erasmus, 1989.

Universiteit of Hogeschool
Master Nautische Wetenschappen
Publicatiejaar
2012
Share this on: