Zijn secundaire scholen klaar voor de onderwijshervormingen?

Esther Gheyssens
Persbericht

Zijn secundaire scholen klaar voor de onderwijshervormingen?

Secundair onderwijs wil grotere hervormingen

Een multiple case study naar de draagkracht binnen vier secundaire scholen om de hervormingen van minister Smet door te voeren.

Het akkoord van de Vlaamse overheid over onderwijshervormingen strookt niet met de wensen van de secundaire scholen. Het is te weinig omvattend, blijkt uit de masterproef ‘Onderwijshervormingen’ van Esther Gheyssens aan de Vrije Universiteit Brussel; onder begeleiding van professor Educatiewetenschappen, Katrien Struyven. Dit onderzoek pleit voor vernieuwing van het secundair onderwijs om tegemoet te komen aan de huidige knelpunten. “Grote problemen vragen grote oplossingen”, zegt één van de directies in dit onderzoek. 

Het huidige regeerakkoord is een zogenaamd masterplan, maar omvat slechts enkele verschuivingen die voor de scholen vrijblijvend zijn. Vanuit het perspectief van de scholen is het jammer dat de regering besluit weinig concrete acties te ondernemen tot 2016. Dit onderzoek toont dat de knelpunten in het onderwijs omvangrijker zijn dan gedacht. Iedere dag belanden jongeren in het watervalsysteem en gaan er talenten verloren. Op sommige scholen loopt het aantal leerlingen met schoolvertraging op tot de helft van de leerlingen. Dit cijfermateriaal toont aan dat het onderwijs niet vandaag of morgen, maar gisteren reeds hervormd moest zijn.

De draagkracht binnen secundaire scholen de oorspronkelijke hervormingsplannen van minister Smet te realiseren was desalniettemin miniem, blijkt uit het onderzoek. Niemand van de bevraagde leerkrachten en directies zei volmondig “‘ja” tegen deze plannen voor het onderwijs, zoals deze geschetst zijn in de oriëntatienota van Smet. Leerkrachten, voor of tegen de hervormingen, kampen met praktische en organisatorische bekommernissen. Desondanks de bekommernissen wil het merendeel van de leraren oplossingen zien voor de huidige knelpunten.

Voor het afschaffen van de huidige onderwijsvormen is er volgens de resultaten van dit onderzoek weliswaar draagkracht. Vele leraren geven namelijk aan dat de huidige onderwijsvormen en hun reputatie de grootste knelpunten zijn binnen het huidige systeem. Hier ligt volgens hen de oorzaak van het watervalsysteem.

Niettemin, voor een vernieuwing geïmplementeerd kan worden dient de draagkracht ervoor binnen de scholen vergroot te worden. Leerkrachten kunnen niet van vandaag op morgen leren hoe zij dienen te differentiëren, het probleem mag niet louter verschoven worden naar een tweede graad, scholen dienen ingelicht te worden, leerkrachten en scholen moeten samenwerken en een tweede fiasco zoals het VSO moet absoluut vermeden worden.

De masterproef

De masterproef onderzoekt de draagkracht binnen secundaire scholen om de onderwijshervorming van Smet door te voeren. Het is een diepte onderzoek met aandacht voor alle aspecten van een secundaire school. Hiervoor hanteert dit onderzoek multiple case study als onderzoeksmethode. Concreet worden vier secundaire scholen in kaart gebracht. In totaal worden 4 directies, 42 leerkrachten, 11 leerlingbegeleiders en 11 vakgroepvoorzitters mondeling bevraagd. Daarnaast nemen 672 leerlingen een vragenlijst af.

 

Onderzoeksresultaten

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat het huidige onderwijssysteem heel wat knelpunten met zich meebrengt. Amper 10% van de bevraagde leerlingen in het ASO zou spontaan voor technisch- of beroepsonderwijs kiezen. De cijfers van de vragenlijsten bij de leerlingen bevestigen tevens eerder onderzoek naar zittenblijven en het watervalsysteem. Ongeveer 55% van de leerlingen in het KSO, TSO of BSO zijn pas daar beland na het verkrijgen van een B- en/of C-attest. Jongeren kiezen pas voor kunstsecundair onderwijs of technisch- en beroepssecundair onderwijs wanneer het elders niet lukt.

 

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat de voornaamste voordelen voor de hervormingsplannen van Smet zijn: meer kansen voor zwakke leerlingen, het afschaffen van de huidige onderwijsvormen en het wegwerken van de huidige perceptie ervan, de invoering van de belangstellingsgebieden wat het watervalsysteem zal tegengaan en het uitstellen van de studiekeuze. De voornaamste bekommernissen omtrent dit hervormingsverhaal zijn: nivellering en vervlakking van het onderwijs, onvoldoende communicatie naar het werkveld toe, uitstellen van de studiekeuze en verschuiving van het probleem. Merkwaardig hierbij is dat het uitstellen van de studiekeuze volgens de ASO-scholen een belangrijke bekommernis is. In het KSO heerst daar verdeeldheid over, maar in het TSO en BSO zien de meesten dit als een positief argument.

Wat de toekomst van het onderwijs betreft zijn er tussen de gevalstudies duidelijke verschillen waarneembaar. In alle scholen wordt het watervalsysteem erkent als een knelpunt. Terwijl de helft van de leraren uit het KSO, TSO of BSO te vinden zijn voor vernieuwing om het watervalsysteem op te lossen; is er bij de leerkrachten van uit het ASO minder drang om daarvoor het onderwijs te hervormen. Een plausibele verklaring daarvoor kan zijn dat de leerkrachten die effectief geconfronteerd worden met de gevolgen van de knelpunten meer open staan om hiervoor te hervormen. Opvallend hierbij is dat de meningen van de leerlingen aansluiten bij die van de leerkrachten op de desbetreffende school. Dit impliceert dat de school en de erbij horende schoolcultuur een grote invloed uitoefent op haar leden. Dit laatste brengt een groot risico met zich mee. De onderzoeksresultaten tonen dat er grote verschillen zijn tussen de scholen. Zo namen twee ASO-scholen die dezelfde richtingen aanbieden en zich daarenboven in dezelfde straat bevinden deel aan dit onderzoek. De resultaten tonen dat de ene school amper 7% zittenblijvers telt en de andere ruim 30%. Wanneer scholen naar eigen keuze mogen hervormen, zoals getekend staat in het masterplan van de regering, dreigt de kloof tussen de scholen (en tussen maatschappelijke groepen) nog groter te worden.

 

“Zijn secundaire scholen klaar voor de onderwijshervormingen? Een case study naar de draagkracht binnen secundaire scholen.”

Student: Esther Gheyssens

Promotor: Professor Dr. Katrien Struyven

Bibliografie

Baarda, D. B., de Goede, M. P. M., & Teunissen, J. (2009). Basisboek Kwalitatief Onderzoek. Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek.  Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers.

 

Baxter, P., & Jack, S. (2008). Qualitative Case Study Methodology: Study Design and Implementation for Novice Researchers. The Qualitative Report, 13(4), 544-559.

 

Beel, V. (2011, 24 juni). Leerkrachten Latijn tegen afschaffing van hun vak in het eerste jaar. De Standaard. Geraadpleegd op 29 februari, 2013 op http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=VB3BQLUE&word=latijn

 

Belfi, B., Goos, M., Lamote, C., & Van Dammer, J. (2010). Zittenblijven op jonge leeftijd. Leuven: Steunpunt studie- en schoolloopbaan.

 

Booijink-Kemna, K., Verdonschot, S., & Visscher-Voerman, I. (2008). Innoveren vraagt om communiceren. Bevindingen uit een onderzoek naar de bijdrage van het sociaal communicatief proces aan kennisproductiviteit. Opleiding & ontwikkeling, 21(9), 14-17.

 

Brinckman, B. (2013, 25 april). Schaduw De Wever hangt over hervorming secundair. De Standaard, 8.

 

Center for Activity Theory and Developmental Work Research University of Helsinki (n.d.). Cultural-Historical Activity Theory. Geraadpleegd op 22 november, 2012 op http://www.iifl.unam.mx/html-docs/tradretor/cultu.pdf

 

Commissie Monard (2009). Kwaliteit en kansen voor elke leerling. Een visie op de vernieuwing van het secundair onderwijs. Geraadpleegd op 5 oktober, 2012 op  http://www.ond.vlaanderen.be/nieuws/2009/bijlagen/0424-visienota-SO.pdf

 

Commonwealth  Secretariat (2010). Overview of Case Study Models and Methodology.  Commonwealth Association for Public Administration and Management.

 

Dang Kim, T., & Pelleriaux, K. (2006). Equity in education thematic review: Country analytical report Flanders. Flanders: University of Antwerp.

 

De Fraine, B. (2007). Draagkracht van scholen. Balanceren tussen kunnen en moeten. Impuls, 37(4), 164-172.

 

De Jonckheere, M. (2010). Inleiding tot het recht. Brussel: die Keure.

De Meyer, I., Pauly, J., & Van de Poele, L. (2004). Leren voor de problemen van morgen. Gent: Universiteit Gent.

 

Departement Onderwijs en Vorming (2001). Het Vlaamse onderwijs in een notendop. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

 

De Rick, K. (2010). Bedrijven en onderwijs: partners voor een beter TSO en BSO. Speerpunten voor gezamenlijke actie. Leuven: HIVA-K.U.Leuven.

 

Dewitte, I., & De Vadder, I. (2012, 12 december). De zevende dag. Brussel: één.

 

Duyck, W. & Anseel, F. (2012). Gelijke Kansen, Gelijke Kinderen, Gelijke Klassen? Early Tracking in het Onderwijs. Gent: Itinera Institute.

 

Dye, T. R. (2001). Top Down Policymaking. New York: Chatham House Publishers of Seven Bridges Press, LLC.

 

Eckert, M. (2012, 4 september). Zet sterk en zwakke leerlingen apart. De Standaard, 4-5.

 

Engels, N., Aelterman, A., Schepens, A. & Van Petegem, K. (2005). Het welbevinden van leerlingen in het secundair onderwijs. Informatie Vernieuwing Onderwijs, 26(101), 33-41.

 

 

European Commission (2009/2010). Organisation of the education system in the Flemish community of Belgium. Geraadpleegd op 30 april, 2013 op http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/eurybase_full_reports/BN_EN.pdf

 

Evans, L. & Chauvin, S. (1993). Faculty Developers as Change Facilitators: The Concerns-Based Adoption Model. To Improve the Academy, 12(1), 165-178.

 

Foot, K. A. (2001). Cultural-Historical Activity Theory as Practical Theory: Illuminating the Development of a Conflict Monitoring Network. Communication Theory, 11(1), 56-83.

 

Fullan, M. (2007). The NEW Meaning of Educational change. New York: Teachers College Press.

 

Gering, J. (2004). What Is a Case Study and What Is It Good for? American Political Science Review, 98(2), 641-354.

 

Glorieux, I., & Jegers, M. (2009). ‘Wie herkanst?’ sociografische schets, leerroutes en beweegredenen van de deelnemers aan Tweedekansonderwijs en de Examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap. Brussel: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming.

 

Goethals, M. (2012, 24 november). Peeters die zich moeit? Slecht teken. De Standaard, 4-5.

 

Goos, M., Belfi, B., Lamote, C., & Van Damme, J. (2010). Zittenblijven op jonge leeftijd: 1 stap achteruit en vervolgens 2 stappen vooruit? Geraadpleegd op 28 oktober, 2012 op http://www.steunpuntloopbanen.be/publi_upload/5Goosetal.pdf

 

Hanushek, E. A. & Woessmann, L. (2006). Does Educational Tracking Affect Performance and Inequality? Differences- in- Differences Evidence Across Countries. Economic Journal, 116(3), C63-C76.

 

Koning Boudewijnstichting (2004). Accent op talent: Een geïntegreerde visie op leren en werken. Antwerpen/Appeldoorn: Garant

 

Kozulin, A., Gindis, B., Ageyev, V. S., & Miller, S.M. (2003). Vygotsky’s Educational Theory in Cultural Context. Cambridge: Cambridge university Press.

 

Lambrechts, B., & Geurts, E. (2008). Educational Policies that Adress Social Inequality: Country Report BELGIUM/Flandres. Torhout: Department Reno Teacher Training.

 

Lewin, K. (1952) Field Theory in Social Science: Selected Theoretical Papers. London: Tavistock.

 

Loucks, S. & Pratt, H. (1979). A Concerns-Based Approach to Curriculum Change. Educational Leadership, 212-215.

 

Martens, P. (2012, 7 maart). Dossier Onderwijs Hervormingen. Knack, 42(10), 68-72.

 

Martens, P. (2012, 29 augustus). De minister is veel krediet kwijt. Knack, 42, 22-29.

 

Matland, R. E. (1995). Synthesizing the Implementation Literature: The Ambiguity-Conflict Model of Policy Implementation. Journal of Public Administration Research and Theory, 5(2), 145-174.

 

McQuarrie, L, McRae, P., & Stack-Cutler, H. (2008). Differentiated Instruction Provincial Research Review. Choice, complexity, creativity. Edmonton: University of Alberta.

 

Metaforum Leuven (2012). Metaforum visietekst 7: Hervormingen in het secundair onderwijs. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven.

 

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (2001). Onderwijs in Vlaanderen. Het Vlaamse onderwijslandschap in een notendop. Brussel: Enschedé - Van Muysewinkel

 

Monard, G. (2013, 30 april). Niet hervormen is schuldig verzuim. De Standaard, 41.

 

Mooijman, M. (2008). De Leraar centraal bij onderwijsinnovatie. Soest: Uitgeverij Nelissen.

 

Nygård, K. A. (n.d.). Cultural Historical Activity Theory (CHAT). Geraadpleegd op 26 mei, 2012 op http://www.uio.no/studier/emner/matnat/ifi/TOOL5100/v08/foiler/F4-CHAT-120208.pdf

 

OECD (2009). PISA 2009 Results: What Students Know and Can Do: Student Performance in Reading, Mathematics and Science. Paris: OECD.

 

OECD (2007). Understanding the Brain: The Birth of a Learning Science. Paris: OECD.

 

Onderwijs Vlaanderen (2010-2011). Onderwijsstatistieken. Statistisch jaarboek. Geraadpleegd op 2 oktober, 2012 op http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsstatistieken/2010-2011/statistisch_jaarboek_pdfs/1_8_23.pdf

 

Ooghe, E. (2011). De Gelijke Onderwijskansen (GOK)- Financiering: Werkt ze? Voor wie? En wat kunnen we er uit leren? Leuven: Departement Economie.

 

Op ’t Eynde, P., Florquin, H., & Michiels, E. (2010). Een visie op de vernieuwing van het secundair onderwijs revisited: de scholen aan zet! Impuls, 40(3), 120-128.

 

Passenheim, O. (2010). Change Management. Emden: Prof. Dr. Olaf Passenheim & Ventus Publishing ApS.

 

Peters, P., de Bruijn, T., Bakker, A., van der Heijden, B. (2011). Plezier in Het Nieuwe Werken? Randvoorwaarden voor ‘Werkgerelateerde Flow’ onder Nieuwe Arbeidscondities. Tijdschrift voor HRM, 1, 31-47.

 

Penninckx, M., Vanhoof, J., & Van Petegem, P. (2011). Evaluatie in het Vlaams onderwijs. Beleid en praktijk van leerling tot overheid. Antwerpen – Appeldoorn: Garant

 

Rindermann, H. & Ceci, S. J. (2009). Educational Policy and Country Outcomes in International Cognitive Competence Studies. Perspectives on Psychological Science, 4(6), 551-577.

 

School of Education Associatie K.U.Leuven (2011). Standpunt ten aanzien van oriëntatienota ‘Mensen doen schitteren’ van minister Pascal Smet over de hervorming van het secundair onderwijs. Geraadpleegd op 25 oktober, 2012 op https://lirias.kuleuven.be/bitstream/123456789/323121/1/School_of_Education_Standpunt_Nota_Smet_%28mei+2011%29.pdf

 

Schunk, H. (2008). Learning Theories: An Educational Perspective (5th ed.). New Jersey, Columbus, Ohio: Pearson Merrill Prentice Hall.

 

Smet, P. (2009-2010). Beleidsnota onderwijs 2009-2014. Brussel: Departement Onderwijs en Vorming, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

 

Smet, P. (2010, 14 september). Mensen doen schitteren: Eerste oriëntatienota hervorming secundair onderwijs. Brussel: Departement Onderwijs en Vorming, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

 

Smits, C. (2012). Toekomst SO in kleuren. Brussel: Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs.

 

Tan, B. (1998). Blijvende sociale ongelijkheden in het Vlaams onderwijs. Antwerpen: Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck.

 

Valcke, M. (2008). In Vlaamse Onderwijsraad (2008). Competentie-ontwikkelend onderwijs. Een verkenning. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.

 

Van Damme, J., Meyer, J., & Mertens, W. (2000). Succesvol middelbaar onderwijs? Tijdschrift voor onderwijsrecht en beleid 4, 272-289.

 

Van Gasse, R. & Van Cauteren, C. (2011). Maatschappelijk aanzien van onderwijsvormen. Feit of mythe? Universiteit Antwerpen: Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen.

 

Van Landegem, G., Goos, M., & Van Dammer, J. (2010). Vroege schoolverlaters in Vlaanderen. Evolutie van de ongekwalificeerde uitstroom tot 2007. Leuven: Steunpunt SSL.

 

Van Petegem, P., & Schuermans, G. (2005). Zittenblijven in Vlaanderen: De relatie tussen dubbelen in het secundair onderwijs en de schoolloopbaan in het hoger onderwijs. Impuls, 36(1), 3-12.

 

Van Thiel, S. (2010). Bestuurskundig Onderzoek. Een methodologische inleiding. Bussum: Uitgeverij Coutinho.

 

Verbergt, G., Cantillon, B., & Van den Bosch, K. (2009). Sociale ongelijkheden in het Vlaams onderwijs: tien jaar later. Antwerpen: Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck.

 

Verhaeghe, J.P. (1996). Onderzoek indicatoren van de draagkracht van basisscholen i.v.m. de opvang van kinderen met leer- en ontwikkelingsproblemen in hun relatie tot het buitengewoon onderwijs. Gent: Universiteit Gent.

 

Vermeiren, G., Celis, V., Van Dijck, K., & Segers, W. (2012). Investeren in kennen en kunnen. De onderwijsvisie van de N-VA. Brussel: Nieuw-Vlaamse Alliantie.

 

Verschueren, I. (2005). Onderwijskunde A-I. Dilbeek: Europese Hogeschool Brussel. Campus Parnas.

 

Vlaamse Jeugdraad. (2010). Advies Hervorming Secundair Onderwijs. Brussel: Vlaamse Jeugdraad.

 

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming (2012). Lijst documenten vooronderzoek – so/buso. Brussel: Departement Onderwijs en Vorming, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

 

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming (2012).  Curriculum. Eindtermen, ontwikkelingsdoelen en basiscompetenties. Brussel: Departement Onderwijs en Vorming, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

 

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming (2010).  Overzicht van het onderwijsbeleid en de onderwijsorganisatie in Vlaanderen. Brussel: Departement Onderwijs en Vorming, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

 

Vlaamse Onderwijsraad (2008). Competentie-ontwikkelend onderwijs. Een verkenning. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.

 

Vlaamse Overheid (2012). Gelijke onderwijskansen: Scholen maken er werk van. Geraadpleegd op 26 oktober, 2012 op http://www.ond.vlaanderen.be/gok/

 

Vlaamse Overheid (n.d.). Secundair onderwijs – Eerste graad. Geraadpleegd op 18 februari, 2013 op http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundair-onderwijs/eerste-graa…

 

Yamagata-Lynch, L. C. (2010). Understanding Cultural Historical Activity Theory.  In  L.C. Yamagata-Lynch (Ed.), Activity Systems Analysis Methods: Understanding Complex Learning Environment (pp. 13-26). New York: Springer Science+Business Media.

 

Yin, R.K. (1981). The Case Study Crisis: Some Answers. Administrative Science Quarterly, 26(1), 58-65.

 

Yin, R. K. (2003). Case study research: Design and methods (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.

 

Ysebart, T. (2012, 15 november). Geen big bang in het onderwijs. Oud-topambtenaar Georges Monard pleit voor bescheiden ingrepen. De Standaard, 6-7.

 

Ysebart, t., & Tegenbos, G. (2012, 26 november). Kris Peeters over de ‘school van de toekomst’. De Standaard, 6-7.

Universiteit of Hogeschool
Onderwijskunde
Publicatiejaar
2013
Kernwoorden
https://twitter.com/EstherGheyssens
Share this on: