De Eenzaamheid van de Waarheidsspreker

Daan Nicolay
Persbericht

De Eenzaamheid van de Waarheidsspreker

Heeft Waarheid waarde in de politiek?Toen Edward Snowden in 2013 onthulde dat de NSA op grote schaal de privégegevens van miljoenen Amerikanen en mensen wereldwijd verzamelde, leidde dit tot grote verontwaardiging. Het debat over privacy woedt ook vandaag nog voort, maar weinig mensen zullen ontkennen dat de onthullingen van Snowden dit debat noodzakelijker en relevanter dan ooit gemaakt hebben. Mocht klokkenluiders niet op de voorgrond treden zou het publiek over veel minder informatie beschikken om op een doordachte manier de discussie over bepaalde onderwerpen te voeren, of zouden bepaalde discussies niet eens gevoerd worden.

De reductie van de burgerHet voeren van dergelijke discussies, door geïnformeerde mensen, is voor de Duits-Amerikaanse filosofe Hannah Arendt (1906-1975) de essentie van politiek. De catastrofes die door politieke regimes in de 20ste  eeuw zijn veroorzaakt hebben bij haar de noodzaak gevoed om politiek radicaal te herdenken. Politiek is in staat om de mensen vrijheid te geven maar ook om elke vorm van menselijkheid te vernietigen, zoals in het naziregime of de sovjetdictatuur onder Stalin. Arendt merkt op dat in de moderne tijd de mens meer en meer gereduceerd wordt tot een becijferbare waarde. We worden allemaal een klein deeltje in de grote massa van mensen die herleid worden tot hun economisch nut. Dit is iets wat we niet enkel in dictatoriale regimes zien voorkomen. Ook in de ‘vrije’ westerse wereld wordt een mens beoordeeld op de waarde die hij voor de economie heeft. Werkloos zijn wordt haast als moreel fout gezien en we worden allemaal aangemoedigd zo veel mogelijk te consumeren. Het is volgens Arendt net door de mens enkel te zien in een bepaalde functie dat men vergeet de mens als uniek individu te zien. En als men de mens niet meer als individu ziet, loeren gruweldaden die niet voor niets ‘misdaden tegen de menselijkheid’ worden genoemd, om de hoek.

Een van de oorzaken hiervoor is dat de politiek steeds meer een technische aangelegenheid wordt. Een politicus vandaag moet vooral in staat zijn om problemen op te lossen. In de recente eurocrisis wordt perfect geïllustreerd hoe de hedendaagse politicus de problemen in de maatschappij als een technische kwestie bekijkt waar een juist en een fout antwoord op bestaat. De leiders van de Eurogroep handelen niet vanuit een ideologie, maar vanuit een ‘logische noodzaak’. Er zou een wetenschappelijk vastgestelde juiste methode zijn, los van eender welke visie op de maatschappij.

Politiek is discussieVoor Hannah Arendt draait politiek niet om het oplossen van problemen. Dit zou inhouden dat er één juiste visie op de maatschappij is. Zij stelt dat politiek er voor moet zorgen dat alle verschillende visies over de samenleving kunnen blijven bestaan. Politiek moet een eeuwig durende discussie zijn, zonder uitkomst. De reden dat er geen uitkomst mag zijn, is dat het sluiten van de discussie tot conformisme leidt. Als men stopt met discussiëren, stopt men ook met nadenken. En onafhankelijk denken is bij uitstek het wapen van de vrije burger tegen totalitarisme en onderdrukking. 

Betekent dit dan dat er binnen een politieke discussie geen plaats is voor waarheid? Als men over iets discussieert zou de discussie kunnen beslecht worden door het nagaan van de waarheid. Arendt zegt echter dat een politieke discussie nooit over die zaken handelt die simpelweg door een controle van de feiten kan verhelderd worden. Politieke discussies gaan over een visie op de maatschappij, en daarin bestaat geen juist of fout, enkel meningen. Uiteraard is het noodzakelijk dat we toegang hebben tot feiten, mochten we dat niet hebben, hebben we niets om een mening over te vormen. Maar we moeten altijd voor ogen houden dat feiten een startpunt kunnen zijn voor een politieke discussie, maar geen eindpunt. Bepaalde economische problemen kunnen wetenschappelijk worden vastgesteld, maar de oplossing voor die problemen kent geen exact wetenschappelijk antwoord. Er zijn verschillende visies, met verschillende oplossingen.

Zonder informatie komen we nergensOm die politieke discussies relevant te houden is het belangrijk dat onze meningen goed gevormd zijn. Dit doen we door naar anderen te luisteren, maar ook doordat we toegang hebben tot feitelijke kennis. En hier komt het belang van iemand als Edward Snowden naar voor. Zonder mensen die de samenleving voorzien van feitelijke kennis, kan de vrije burger zich geen goede mening vormen. Het is essentieel dat er mensen zijn die de burger voorzien van accurate informatie. Dit zijn klokkenluiders, journalisten en wetenschappers, maar ook kunstenaars. Goede kunst is in staat om waardevolle zaken over onze samenleving te zeggen, volgens Arendt. Zonder deze ‘waarheidssprekers’ komt de mogelijkheid tot politieke discussie in gevaar. Het is dan ook niet toevallig dat in dictatoriale regimes de media en het onderwijs aan banden worden gelegd. Als men kan controleren welke informatie de burger krijgt, kan men controleren wat de burger denkt, en waarover hij discussieert. Net om die reden is het problematisch dat universiteiten worden gesponsord door bedrijven, en kranten moeten leven van adverteerders.

Waarheid en politiekVolgens Arendt verhouden waarheid en politiek zich dus op dubbelzinnige wijze tot elkaar. Enerzijds is waarheid een dominerend gegeven. Het sluit een discussie af en kan gebruikt worden om bepaalde regels of wetten op te leggen. Op die manier verhoudt waarheid zich vijandig tegenover politiek. Anderzijds kan de politiek ook niet zonder de waarheid. Want als we geen toegang hebben tot juiste informatie, kunnen we geen goede meningen vormen. Het controleren van de informatie in een samenleving is een van de machtigste controlemechanismen dat bestaat.

We moeten er ons van bewust zijn dat men geen politieke beslissing kan motiveren vanuit een wetenschappelijke waarheid. Elke beleidskeuze is een ideologische keuze en daarover kan elke burger zich een mening vormen. Een mening die liefst zo goed mogelijk geïnformeerd is.

Bibliografie

Bibliografie

Primaire literatuur

Arendt, Hannah, “Concern with Politics in Recent European Philosophical Thought”, in: Essays in Understanding: Formation, Exile, and Totalitarianism, Jerome Kohn (ed.), New York: Schocken Books, 1994, p. 428-446

—, Denken: Het leven van de geest, Vertaald door: Dirk De Schutter en Remi Peeters. Zoetermeer: Klement, 2012, 303 p.

—, Eichmann in Jerusalem: A Report on the Banality of Evil, New York: Penguin Books, 2006, 312 p.

—, “Home to roost”, in: Responsibility and Judgment, Jerome Kohn (ed.), New York: Schocken Books, 2003, p. 257-275

—, “Lying in Politics”, in: Crises of the Republic: Lying in Politics, Civil Disobedience on Violence, Thoughts on Politics, and Revolution, San Diego: Harcourt Brace Jovanovich, 1972, p. 1-48

—, “Socrates”, in: The Promise of Politics, Jerome Kohn (ed.), New York: Schocken Books, 2005, p. 5-39

—,  The Human Condition, Chicago: The University of Chicago Press, 1958.

—. The Life of the Mind, San Diego: Harcourt, Inc., 1978, 349 p.

—, “Truth and Politics”, in: Between Past and Future: Eight Exercises in Political Thought, New York: Penguin Books, 2006, 298 p.

—, “What is Existential Philosophy?”, in: Essays in Understanding: Formation, Exile, and Totalitarianism, Jerome Kohn (ed.), New York: Schocken Books, 1994, p. 163-187

 

Secundaire literatuur

 

Benhabib, Seyla, “Judgment and the Moral Foundations of Politics in Arendt's Thought.” Political Theory 16, nr. 1 (1988): p. 29-51.

—, “Models of Public Space: Hannah Arendt, The liberal tradition, and Jürgen Habermas”, in: Calhoun, Craig J. (ed.), Habermas and the Public Sphere, Cambridge, MA: The MIT Press, 1992, p. 73-98

Birmingham, Peg, “Heidegger and Arendt: The Birth of Political Action and Speech”, in: Pettigrew, David – Raffoul, François (eds.), Heidegger and practical philosophy, Albany: State University of New York Press, 2002, p. 191-202

Canovan, Margaret, Hannah Arendt: A Reinterpratation of her political Thought, Cambridge: Cambridge University Press, 1994.

—, The Political Thought of Hannah Arendt. London: Methuen & Co LTD, 1974.

De Schutter, Dirk, Het Ketterse Begin: Arendt over de filosofie van het actieve leven, Budel: Damon, 2005.

d'Entreves, Maurizio Passerin, art. "Hannah Arendt", The Stanford Encyclopedia of Philosophy. http://plato.stanford.edu/entries/arendt/ (geopend 12 Mei, 2015).

Flakne, April N., “Beyond Banality and Fatality: Arendt, Heidegger and Jaspers on Political Speech.” New German Critique, nr. 86 (2002): p. 3-18.

Halpern, Richard, “Theater and Democratic Thougt: Arendt to Rancière.” Critical Inquiry 37, nr. 3 (2011): p. 545-572.

Hanna, Robert, art. “Supplement to Kant's Theory of Judgment: Kinds of Use”, Stanford Encyclopedia of Philosophy,

http://plato.stanford.edu/entries/kant-judgment/supplement4.html (geopend 28 juli, 2015).

Honig, Bonnie, “The Politics of Agonism: A Critical Response to "Beyond Good and Evil: Arendt, Nietzsche, and the Aestheticization of Political Action" by Dana R. Villa.” Political Theory 21, nr. 3 (1993): p. 528-533.

Isaac, Jeffrey C., “Situating Hannah Arendt on Action and Politics.” Political Theory 21, nr. 3 (1993): p. 534-540.

Jaussen, Paul, “Speaking and Making: Arendt, Stevens, and the Poetics of Public Discourse.” New Literary History 45, nr. 4 (2014): p. 665-685.

A Greek-English Lexicon, Liddell, Henry George, en Robert Scott (eds.), Oxford: Clarendon Press, 1978.

Lim, Louisa, “Louisa Lim: 'I wanted to discover how Chinese people became complicit in an act of mass amnesia'”, The Guardian http://www.theguardian.com/books/booksblog/2015/jul/21/louisa-lim-the-p… (geopend 22 juli, 2015).

Mirsky, Jonathan “An Inconvenient Past”, The New York Times. http://www.nytimes.com/2014/05/25/books/review/the-peoples-republic-of-… (geopend 22 juli, 2015).

Nelson, John S., “Politics and Truth: Arendt's Problematic.” American Journal of Political Science 22, nr. 2 (May 1978): p. 270-301.

Riley, Patrick, “Hannah Arendt on Kant, Truth and Politics.” Political Studies 35, nr. 3 (1987): p. 379-392.

Roberts-Miller, Patricia, “Fighting without Hatred: Hannah Arendt's Agonistic Rhetoric.” JAC 22, nr. 3 (2002): p. 585-601.

Speight, Allen, “Arendt on Narrative Theory and Practice.” College Literature 38, nr. 1 (2011): p. 115-130.

The Editors of Encyclopaedia Britannica, “John Maynard Keynes”, Encyclopaedia Britannica, http://www.britannica.com/biography/John-Maynard-Keynes (geopend 21 juli, 2015).

Van Herck, Walter, herbert De Vriese, en Frederik Cornillie. Methoden en Technieken van Filosofisch Onderzoek. Antwerpen, 2008.

Villa, Dana Richard, “Arendt and Socrates”, in: Politics, Philosophy, Terror: Essays on the Thought of Hannah Arendt, Princeton: Princeton University Press, 1999, p. 204-218

—, “Beyond Good and Evil: Arendt, Nietzsche, and the Aestheticization of Political Action”, Political Theory 20, nr. 2 (May 1992): p. 274-308.

—, “Democratizing the Agon: Nietzsche, Arendt, and the Agonistic Tendency in Recent Political Theory”, in: Politics, Philosophy, Terror: Essays on the Thought of Hannah Arendt, Princeton: Princeton University Press, 1999, p. 107-127

—, “The Philosopher versus the Citizen - Arendt, Straus, and Socrates”, Political Theory 26, nr. 2 (April 1998): p.147 - 172.

—, “Theatricality and the Public Realm”, in: Politics, Philosophy, Terror: Essays on the Thought of Hannah Arendt, Princeton: Princeton University Press, 1999, p. 128-154

Wheeler, Michael, art. “Martin Heidegger”, Stanford Encyclopedia of Philosophy, http://plato.stanford.edu/entries/heidegger/ (geopend 26 juli, 2015).

Zerilli, Linda, “Truth and Politics”, Theory & Event 4, nr. 9 (2006).