Oncologische voetzorg: Een onderzoek naar de noden binnen het onderwijs- en werkveld van schoonheids- en voetverzorgers
Oncologische voetzorg: Een onderzoek naar de noden binnen het onderwijs- en werkveld van schoonheids- en voetverzorgers
Oncologische voetzorg
Een onderzoek naar de noden binnen het onderwijs- en werkveld van schoonheids- en voetverzorgers
Van schoonheidsverzorgers wordt verwacht dat ze na hun opleiding beschikken over een rugzak met mappen vol informatie die gericht zijn op de praktijk en aansluit bij de actuele noden die er zijn. De map over zorgverstrekking bij kankerpatiënten blijft tot nu toe echter grotendeels leeg. Hierdoor hebben ze onvoldoende kennis over kanker, de behandelingen en de bijwerkingen ervan. Dit is een groot gemis in de praktijk, zo blijkt ook uit een onderzoek uit 2013 waarin 80% van 8000 ondervraagde voetverzorgers aangaf vaak mensen in hun praktijk te ontvangen die actief behandeld worden voor kanker, terwijl zij over onvoldoende kennis beschikken. (Drs. Ivo J.F. Spekman. (2014, februari). Opleiding oncologisch voetzorgverlener (OVV): ziekenhuizen zien professionele meerwaarde in
specialisatie. Amsterdam: Supplement BV.)
Ons doel
Bekendheid van oncologische voetzorg binnen het onderwijs- en werkveld van schoonheids- en voetverzorgers is het doel dat wij voor ogen hielden tijdens het schrijven van onze bachelorproef. Uit vragen die wij van mensen uit onze werk- en studieomgeving kregen – en die vaak onbeantwoord bleven- hebben wij gemerkt dat er bij schoonheids- en voetverzorgers zeer weinig geweten is over voetverzorging bij kankerpatiënten. Dit is eigenlijk niet verwonderlijk: ook tijdens onze secundaire en/of hogere opleiding kwam deze thematiek slechts beperkt aan bod. Daarom besloten wij het onderwerp grondig onder de loep te nemen.
Betrokkenen
Zou een kankerpatiënt zich voor een verzorging toevertrouwen aan een schoonheidsspecialist of voetverzorger? We kunnen ook de bal in het kamp van de schoonheidsspecialisten en voetverzorgers leggen. Willen zij die verantwoordelijkheid wel op zich nemen, rekening houdend met hun kennis op dit moment? Ook het onderwijs moeten we bij dit onderwerp betrekken. Zij kunnen een basis vormen voor de kennis die verworven wordt omtrent dit onderwerp.
Niet alleen in het onderwijs maar ook in het werkveld is er nood aan een goede basiskennis over zorgverstrekking bij kankerpatiënten. Dit blijkt ook uit het onderzoek dat wij omtrent dit onderwerp gevoerd hebben.
Ons onderzoek bestond uit het doornemen van bestaande literatuur, afnemen van enquêtes en interviews, opleidingen volgen en gesprekken voeren met gespecialiseerde personen. Wij hebben onder andere schoonheidsspecialisten/ voetverzorgers, artsen, (ex) kankerpatiënten, leerkrachten en leerlingen bevraagd.
Het belang van deze thematiek
Kankerpatiënten die als gevolg van een chemobehandeling bijvoorbeeld last hebben van een huid-nagelprobleem zullen voor advies meestal hun huisarts of oncoloog raadplegen. Men gaat er terecht vanuit dat een arts de kennis heeft om de kwaaltjes te behandelen, maar vaak worden deze geminimaliseerd. Een arts concentreert zich namelijk in de eerste plaats op de behandeling van de ziekte. Een minderheid van de kankerpatiënten met een soortgelijk ongemak zal een schoonheidsverzorger consulteren. Hij/zij is opgeleid om naast esthetische verzorgingen, ook basisverzorgingen van huid-nagelproblemen te geven. Vaak mist de schoonheidsverzorger echter kennis over de concrete aanpak bij kankerpatiënten. Wanneer schoonheidsverzorgers zonder de nodig kennis toch verzorgingen uitvoeren kan dit nadelige gevolgen hebben voor de klant. Er is duidelijk een aanzienlijke kloof tussen de verzorging die op heden voornamelijk door (huis) artsen geboden wordt en de verzorging die door schoonheidsverzorgers zou kunnen worden geboden aan mensen met kanker. Zowel de (huis)arts als de schoonheidsverzorger kan instaan voor de verzorging van huid- en nagelproblemen bij kankerpatiënten. Het zou de verzorging van de kankerpatiënten ten goede komen wanneer beide partijen elkaar perfect kunnen aanvullen, en wanneer zij duidelijk de grens kunnen bepalen tussen zelf verzorgen en doorverwijzen. Om dit te doen slagen is er een goede basiskennis nodig omtrent dit onderwerp. Deze kan vanuit het secundair onderwijs worden meegegeven.
Wetgeving
Zowel in Nederland als in België is er momenteel nog geen rechtlijnige regelgeving omtrent wat wel en niet mag in de oncologische voetzorg. Om hier verandering in te brengen werd op 27 maart 2016 een voorstel ingediend tot een aanpassing in het Belgisch Koninklijk besluit. Het ingediende voorstel gaat over een Voetstatuut waar al jaren aan gesleuteld is maar dat nog steeds niet is goedgekeurd. Momenteel is de conclusie dat de regelgeving enorm streng is en door dit voorstel zou hier verandering in komen.
In Nederland geldt dezelfde wet maar hier is er een zekere tolerantie voor wat Oncologische Voetzorgverleners (OVV) mogen. De nadruk ligt hier op de toestemming van de behandeld arts, zonder deze toestemming zal de OVV nooit starten met een verzorging.
Volgens het Belgisch Koninklijk besluit mag een pedicure of voetzorgverlener dus geen verzorgingen uitvoeren bij klanten met kanker. Wanneer je toch iets doet dat niet behoort tot de verzorgingen die je mag uitvoeren, riskeer je een boete of zelfs een gevangenisstraf.
Uitwerking van onze bachelorproef
Na een groot onderzoek hebben we de belangrijkste noden binnen ons onderwerp afgebakend. Via de verworven informatie hebben we een pocketboek samengesteld met informatie omtrent het begrip kanker, huidkankers, mogelijke huid-en nagelproblemen bij mensen met kanker, apparatuur en producten, oncologisch behandelteam, de opleiding tot OVV’er en de zeer belangrijke communicatie tussen de zorgverlener en klant.
Dit pocketboek biedt een eerste kennismaking voor iedereen die interesse heeft in dit onderwerp. Zorgverleners, kankerpatiënten, leerkrachten en leerlingen kunnen dit pocketboek raadplegen. We zijn er ons echter van bewust dat dit een onderwerp is dat snel zal evolueren. Dit zal dan ook van dichtbij opgevolgd moeten worden.
De bibliografie is ook opgenomen in de scriptie
LITERATUURLIJST
› UITGEGEVEN BRONNEN
Algemeen Ziekenhuis Sint –Lucas vzw. (s.d.). Informatiebrochure oncologisch centrum. Opgeroepen op
februari 15, 2016, van http://www.stlucas.be/patienten/zorgaanbod/specialismen-enmultidiscipli…-
teams/oncologisch-centrum/brochures.aspx.
Augustijn-de Groen, A. (2014, maart). Casuïstiek: hand-voetsyndroom: Xeloda geeft bijwerkingen bij
cliënt met darmkanker. De Medische Voet, pp. 46-49.
Breedeveld, I. (2015, juni 24). De risicovoet bij cliënten met kanker. Podopost (28), 16-17.
Geraadpleegd op oktober 2015.
Cardinaels, N. (2014). Omgaan met kanker. Gent: ACCO Uitgeverij.
Chymeera. (2016, januari, 21). Thechymeeradiaries or a young woman’s journey through breast cancer:
nail toxicity. Opgeroepen op mei, 16, 2016, van https://chymeeradiaries.wordpress.com/tag/nailtoxicity/.
Cobbaert, P. (2015, november 1). Schoonheid geeft een boost. De Morgen.
De Medische Voet. (2015, augustus). Communicatie met de aanpalende zorg: specialisatie oncologisch
voetverlener steeds bekender. De Medische Voet: pp. 51.
De Medische Voet. (2015). Ken je feiten. (M. Nagel, I. Spekman, I. Helmink & M. Grin). Amsterdam:
Supplement BV. Opgeroepen op januari 11, 2016.
De Medische Voet. (juni, 2015). Oncozorg: ondersteunende vormen van zorg bij kanker. Amsterdam:
Supplement BV.
De Medische Voet. (juni, 2015). OnzoZorg. (o.a. M. Nagel) Amsterdam: Supplement BV. Opgeroepen
op Januari 2016.
De Medische Voet. (2015). Schimmels, de stand van zaken. Amsterdam: Supplement BV. Opgeroepen
op Januari 2016.
De Redactie. (2015, April). Voetzorg en oncologie. De Medische Voet, jaargang 8(Nr. 2), 28-29.
De Wilde, S. (2014). Fotosensitiviteit. De Medische Voet, 44-47. Opgeroepen op Januari 2016.
Drs. Ivo J.F. Spekman. (2014, februari). Opleiding oncologisch voetzorgverlener (OVV): ziekenhuizen
zien professionele meerwaarde in specialisatie. Amsterdam: Supplement BV.
Grin, M. (2015, April). Column: Oncologie: Globale kennis voldoende?. De Medische Voet, jaargang
8(Nr. 2), 13.
Helmink, I. (2015, juni). Oncologische voetzorg in de praktijk. De Medische Voet, jaargang 8(Nr. 2), 22-
23.
Hidding, I. (2015). Coaching bij kanker. Begeleiding vanuit levenskunst. Amsterdam: Uitgeverij Boom
Nelissen. Geraadpleegd op oktober 2015.
Jansen, N. (2000). Radiotherapie: Stap-voor-stap-uitleg over bestraling. Leuven: Garant.
KWF Kankerbestrijding. (2015, december). Hormonale therapie bij kanker. Opgeroepen op maart 20,
2016, van https://www.kwf.nl/SiteCollectionDocuments/brochure-Hormonale-therapie-….
pdf.
Lardon, F. (2011). Een duidelijke kijk op kanker: Als een cel in het lichaam ontspoort... Antwerpen:
Standaard.
Nagel, M. (2013, April/Mei). Het Dossier Oncologie. De Medische Voet, 6(2), 10-17. Opgeroepen op
Oktober 2015.
Nagel, M. (2013). Lymfoedeem. De Medische Voet, 4-9. Opgeroepen op Januari 2016.
Nagel, M. (2015, november 28). Opleiding Oncologie 1. Melle, Oost-Vlaanderen, België.
Nagel, M. (s.d.). Het hand- en voetsyndroom. De Medische Voet, 1-4. Opgeroepen op Januari 2016.
Nagel, M. (s.d.). Huidkanker nader bekeken. De Medische Voet, 1-8. Opgeroepen op Januari 2016.
Nagel , M. (s.d.). Wat is kanker? De Medische Voet, 1-6. Opgeroepen op Januari 2016.
Noorlander, M. N. (2013, februari 1). Voorzichtigheid troef bij kankerpatiënten. Podopost, 9-11.
Geraadpleegd op oktober 2015.
Prof. dr. Lacouture, M. (2015, juni). Oncozorg: ondersteunende vormen van zorg bij kanker.
Amsterdam: Supplement BV.
Prof dr P.E. (s.d.). De nagel als bron van een levensbedreigende schimmelinfectie: voorkomen is beter
dan genezen. De Medische Voet, 1-3. Opgeroepen op Januari 2016.
Spekman, L. (2014, April/Mei). Opleiding oncologische voetverlening (OVV). De Medische Voet, 7(2),
28-32. Opgeroepen op Oktober 2015.
Straten, W. V. (2005). Apparatuur. Arnhem: Syntax Media.
Straten, W. V. (2006). Cosmetische hand-, nagel- en voetverzorging. Arnhem: Syntax Media.
Supplement BV. (2016). De Medische Voet. Opgeroepen op maart 20, 2016, van
http://www.demedischevoet.nl/.
Toonstra, J. (2015, april). Erytrodermie: Rode en schilferige huid door verschillende huidziekten. De
Medische Voet, pp. 33.
Toonstra, J. (2015, oktober). Epidermolysis bullosa: blaarvorming door loslatende opperhuid. De
Medische Voet, pp. 39.
Toonstra, J., & Groot, A. C. (2010). Nagelaandoeningen: Handboek voor pedicures, podotherapeuten
en andere voetspecialisten. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Toonstra, J. (2013, februari 26). Pluis of niet pluis: de belangrijkste signalen. Podopost, 36-41.
Geraadpleegd op oktober 2015.
Van Der Donk, S., Van Lanen, B. (2015). Praktijkonderzoek in de school. Bussum: Coutinho bv.
Van Garderen, F. (2015, mei 2). Schoonheid als pijnstiller. De Morgen.
Van Oosterhout, B. (2016, april). Pijnlijke voeten: Neuropathie als bijwerking van chemotherapie. De
Medische Voet, pp. 49.
Zitvast, H. (2013, februari 1). “Pedicures kunnen veel betekenen”. Podopost, 32-35. Geraadpleegd op
oktober 2015.
› ONUITGEGEVEN BRONNEN
Bellekens, K., De Troyer, E., Drieghe, J., Vandeputte, L. (2015). Onuitgegeven citaat: de bachelorproef
als een metafoor. Gent: Arteveldehogeschool.
Bellekens, K. Onuitgegeven tijdsplanning: tijdsplanning van het onderzoek. Hulshout.
Bellekens, K. Onuitgegeven onderzoeksmethode: vragenlijst leerlingen. Hulshout.
Colpaert, F., Waeyaert, L. (2010-2011). Onuitgegeven eindwerk: uiterlijke verzorging voor vrouwelijke
kankerpatiënten. Gent: Arteveldehogeschool.
Drieghe, J. Onuitgegeven onderzoeksmethode: enquête leerkrachten i.v.m. schoonheidsbehandelingen
bij kankerpatiënten. Opgeroepen van
https://docs.google.com/forms/d/1lP8wl5Ka3ocnw0yyCjhDr1dU0iGwRViqRbz12m….
Vandendael, A. (2016, mei 28). Onuitgegeven fotoreeks: oncologische voetzorg. Hertsberge.
Vandeputte, T. (2016, januari). Onuitgegeven schets: ontaarde kankercellen door een verstoorde
celdeling. Oostkamp.
Vandeputte, L. (2015). Onuitgegeven onderzoeksmethode: interview leidraad schoonheidsspecialist.
Oostkamp.
LITERATUURLIJST POCKETBOEK
Abovo media. (2013). Communicatie. Opgeroepen op 2016, van Abovo media:
http://www.abovomedia.nl/reclame/.
Augustijn-de Groen, A. (2014). Hand-voetsyndroom. De Medische Voet, 46-49.
Autoclaaf. (2016). Opgeroepen op mei 2016, van Farlamedical:
http://www.farlamedical.com/Autoclaaf-Tuttnauer_Elara_10-Classe_B.
Beautybizz. (2015, juni 24). Structuurverandering van de nagel: deel 1. Opgeroepen op mei 2016, van
Beautybizz: http://www.beautybizz.be/biologie-van-de-nagel-deel-1/.
Bepanthen®. (2016). (BAYER) Opgeroepen op mei 2016, van Bepanthen®: https://www.bepanthen.nl.
Besselink, K. (2016). Behandelingen. pedicure Karin Besselink, Graft, Nederland. Opgehaald van
http://www.pedicurekarinbesselink.nl/behandelingen_tarieven.
de Jong, B. (2015, juni). Brokkelige en loszittende nagels aan handen en voeten: nagelproblemen door
chomokuur. De Medische Voet, 50-51.
De Medische Voet. (2015, augustus). Communicatie met de aanpalende zorg: specialisatie oncologisch
voetzorgverlener steeds bekender. 51.
De Medische Voet. (2015, november 28). Opleiding Oncologie 1. Melle, Oost-Vlaanderen, België.
De Medische Voet. (2016). Opgeroepen op mei 2016, van De Medische Voet:
http://www.demedischevoet.nl.
De Medische Voet. (2016). Oncologisch voetzorgverlener (OVV).
drs. Ivo J.F. Spekman. (2014). Opleiding oncologisch voerzorgverlener (OVV). De Medische Voet, 7, 28-
32.
Eurokos. (s.d). UV Clean beauty. Opgehaald van Eurokos: http://www.eurokos.pl/PLH8/
sklep/4211/uv-clean-beauty-urzadzenie-do-sterylizacji-narzedzi-na-ultrafiolet-nazamowienie.
html.
Groeneveld, M. (2016, februari). Oedeemvorming. De Medische Voet, 16-19.
Gubili, J. (2015, juni). Kliskruid. De Medische Voet, 38-39.
Gubili, J. (2015, december). Kurkuma. De Medische Voet, 42-43.
Gubili, J. (2015, augustus). Manuka honing. De Medische Voet, 24-25.
Gubili, J. (2016, april). Fenegriek. De Medische Voet, 38-39.
Gubili, J. (2016, februari). Pijnboomschorsextract. De Medische Voet, 38-39.
HostYou. (s.d.). Pedicure. Opgeroepen op 2016, van Clijsters Wellness:
http://clijsterswellness.com/pedicure.
iso-Betadine®. (2009). Bijsluiter: iso-Betadine® Dermicum en Gel. België: Meda Pharma n.v.
Kelderman, D. M. (2013, mei 21). Wat is lipoedeem? . Opgeroepen op mei 2016, van Oedeem Therapie:
http://www.oedeem-therapie.com/.
KNMP. (2014, november 18). Cetomacrogol smeersel FNA. Opgeroepen op mei 2016, van Apotheek:
http://www.apotheek.nl/medicijnen/verzachtende-en-beschermende-creme-en…?
product=cetomacrogol-smeersel-fna.
KNMP. (2016). FNA in de KNMP kennisbank. Opgeroepen op mei 2016, van KNMP:
https://www.knmp.nl/producten-en-diensten/fna-in-de-knmp-kennisbank.
Luyckx, M. (2016, April 30). Communicatie bij OVV. (J. Drieghe, Interviewer)
MEDIHONEY®. (s.d.). Folder MEDIHONEY® Derma Cream. Nederland.
Mekkes, d. J. (2008, december 31). Paronychia. Opgeroepen op mei 2016, van Huidziekten:
http://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ptxt/Paronychia.htm.
Mekkes, d. J. (2012, september 1). Fragilitas Unguium (Ketsbare nagels). Opgeroepen op mei 2016,
van Huidziekten: http://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ftxt/FragilitasUnguium.htm.
Mekkes, d. J. (2012, augustus 18). Nagelafwijkingen onychopatie onychodystrofie. Opgeroepen op mei
2016, van Huidziekten: http://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ntxt/nagel-afwijkingenonyc….
htm#onychodystrofie.
Mekkes, d. J. (2014, oktober 25). Leukonychia. Opgeroepen op mei 2016, van Huidziekten:
http://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ltxt/leukonychia.htm.
Mekkes, J. (2011, augustus 19). onychomadesis. Opgehaald van Huidziekten:
http://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/otxt/onychomadesis.htm.
Mekkes, J. (2012, augustus 18). mediane canaliforme dystrofie heller. Opgehaald van Huidziekten:
http://www.huidziekten.nl/afbeeldingen/nagelafwijkingen/mediane-canalif…-
3.jpg.
Mekkes, J. (2012, mei 13). yellow nail syndrome. Opgehaald van Huidziekten:
http://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ytxt/yellow-nail-syndrome….
Melanoma in skin biopsy with H&E stain. (2006, januari 22). Opgeroepen op 2016, van Wikipedia:
https://en.wikipedia.org/wiki/Melanoma#/media/File:Malignant_melanoma_%…
se_01.jpg.
MMS Winkel. (2016). Verzuring van het lichaam. Opgeroepen op mei 2016, van MMS winkel:
http://mmswinkel.com/AlkaPHi.htm.
Moeneclaey, M., & Van Hulle, E. (2015). Stappenplan kogelsterilisator. Arteveldehogeschool, Gent,
Oost-Vlaanderen, België.
Nagel, M. (2012). Het hand-voetsyndroom. De Medische Voet, 24-25.
Nagel, M. (2013). Huidkanker nader bekeken: over de ongeremde deling van lichaamscellen. De
Medische Voet(Lesmateriaal: Workshop Voetzorg & Oncologie).
Nagel, M. (2013, juni). Lymfoedeem. De Medische Voet , 4-9.
Nagel, M. (2015, juni). De behandeling van onychomycose. De Medische Voet, 18-21.
Nagel, M. (2015, december). Fissuren van de huid: Bijwerking anti-kankerbehandelingen. De Medische
Voet, 15.
Nagel, M. (2016). Model toestemmingsformulier.
Nagel, M. (2016, februari). Ureumhoudende crèmes. De Medische Voet, 12-15. Nederland.
Orthofex spray. (2016). Opgeroepen op mei 2016, van Beautywaves:
http://www.beautywaves.nl/pedicure-motoren-toebehoren/1519-orthofex-spr….
Pedimed. (s.d). ultrasoon-reiniging. Opgehaald van Pedimed: http://www.pedimed.nl/praktijk-ensalon/
ultrasoon-reiniging/.
Pixabay. (2014, april 5). Opgeroepen op 2016, van Pixabay: https://pixabay.com/nl/teamwork-familiesamen-
294584/.
Rasschaert, D. (2015, juni 24). Biologie van de nagel. Opgeroepen op mei 2016, van Beautybizz:
http://www.beautybizz.be/biologie-van-de-nagel-deel-1/.
s.n. (2015, april). Opgeroepen op 2016, van Novogen: http://www.novogen.com/.
stichting Amazones. (2010, september 12). Je bent jong en je hebt borstkanker... Wat nu? Opgehaald
van amazones: http://de-amazones.nl/sites/default/files/Brochure_X1a.pdf.
Stichting tegen kanker. (s.d.). Hormoontherapie. Opgeroepen op mei 2016, van Kanker:
http://www.kanker.be/alles-over-kanker/jongeren-en-kanker/behandelingen….
Toonstra, J. (2015, april). Erythrodermie: rode en schilferige huid door verschillende huiziekten. De
Medische Voet, 33.
Uitgeverij Les Pieds. (2015). Oncologie. Opgeroepen op februari 2016, van De risicovoet:
http://beheer.webprodie.nl/userfiles/lespieds.com/pdf/Oncologie%20up-da….
Vakgroep bio-esthetiek . (2013). Onuitgegeven syllabus, Dermatologie 1-2. Gent, Oost-Vlaanderen,
België: Arteveldehogeschool.
Van de Walle, K. (s.d.). Onuitgegeven syllabus: TV Vaktheorie. Aalst, Oost-Vlaanderen, België:
TechniGO!
van Oosterhout, B. (2016, april). Pijnlijke voeten: Neurotherapie als bijwerking van chemotherapie. De
Medische Voet, 49.
Vandeputte, T. (2016). Ongepubliceerde schets: Ontaarde kankercellen door een verstoorde celdeling.
Oostkamp, West-Vlaanderen, België.
Verbon, S. (2014, mei 15). Wat is pH? Opgeroepen op mei 2016, van Beautylab:
http://www.beautylab.nl/wat-ph/.
VoetZorg. (s.d.). Kloven in voeten. Opgeroepen op mei 2016, van VoetZorg:
http://pedicurevoetzorg.nl/kloven.html.
Wehrens, J. (2015, november 3). Huidkanker herkennen: Doe je check. Opgeroepen op mei 2016, van
De behandelpraktijk: http://www.debehandelpraktijk.nl/huidkanker-herkennen-doe-de-check/.
Wikipedia. (2013, april 23). Heteluchtsterilisator. Opgehaald van Wikipedia:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Heteluchtsterilisator.
Wikipedia. (2015, november 21). Steriliseren (micro-organismen) . Opgeroepen op mei 2016, van
Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Steriliseren_(micro-organismen).
Wikipedia. (2016, maart 31). Eczeem. Opgeroepen op mei 2016, van Wikipedia:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Eczeem.
Wikipedia. (2016, mei 27). Squamous cell carcinoma. Opgehaald van Wikipedia:
https://en.wikipedia.org/wiki/Squamous-cell_carcinoma.
Wikipedia. (2016, mei 19). Xeroderma. Opgehaald van Wikipedia:
https://en.wikipedia.org/wiki/Xeroderma.