Léon Becker (1826-1909). Een monografische studie over het leven en oeuvre van een kunstschilder en amateurwetenschapper

Hanne Jakubiak
Persbericht

Léon Becker (1826-1909): kunstenaar en amateurwetenschapper

Negentiende-eeuwse burgers hielden van insecten. Gold natuurlijke historie in de negentiende eeuw in haar algemeenheid als een modieuze bezigheid, dan was dat bij uitstek zo voor de entomologie.

Johan Tollebeek en Raf de Bont, 2009.

 

België wist zijn nationale onafhankelijkheid te veroveren in 1830. De jonge natie trok veel nieuwe bewoners aan. Deze groei werkte positieve ontwikkelingen voor het kunstleven in Brussel in de hand. Maar ook op het vlak van de natuurwetenschappen waren er opmerkelijke veranderingen. Een fascinerende persoonlijkheid die midden in deze veranderingen stond, was Léon Becker (1826-1909). Hij wist deze twee disciplines, de kunst en de natuurwetenschappen, op een opmerkelijke manier te verzoenen…

 

Het leven van Léon Becker

Léon Becker is geboren in 1826 te Brussel. Hij was de zoon van Napoleon Becker en Eugenie Ghislaine Van Bellinghen. Van 1840 tot 1847 is hij ingeschreven als leerling onder François Joseph Navez aan de Academie van Brussel. Dit is de eerste stap van zijn professionele loopbaan als artiste peintre. Later zal hij nog gaan werken in het vrije atelier van Jean-Baptiste Madou en Louis Gallait. In 1849 zal hij huwen met Elise Roze, en een jaar later wordt Berthe Becker geboren. Berthe Becker is ook een kunstenares, net zoals haar vader. In 1860 zien we een eerste vermelding van Léon Becker in de tijdschriften van de Société Entomologique. Echter niet als spinnendeskundige (arachnoloog), maar als vlinder- en motdeskundige. In 1865 komt zijn naam als eerste voor in de tentoonstellingscatalogi van de Société royale belge des Aquarellistes. 1868 blijkt zijn productiefste artistieke jaar te zijn. In 1878 zal Léon Becker als eerste keer beschreven worden als arachnoloog. Van 1882 tot 1896 wordt zijn vierdelig standaardwerk Les arachnides de Belgique uitgegeven. Léon Becker sterft in 1909 in Sint-Gillis.

 

Léon Beckers artistieke carrière

Het grootste deel van Léon Beckers oeuvre (olieverfschilderijen en aquarellen) omvat landschapsschilderkunst. Er kan worden aangenomen dat Léon Becker veel reisde. Zo schilderde hij verschillende landschappen in Italië, Spanje, Zwitserland en Duitsland. Maar ook in België zocht hij het groen op. Zo zijn er werken te vinden die zijn geschilderd in de Kempen, Dinant, Genk, Kalmthout en de Ardennen. Hij schilderde ook enkele steden, zoals Brussel en Mechelen. Het valt vooral op hoeveel verschillende werken hij schilderde in Dinant, met name de Bocqvallei bij de Yvoir. Van de 122 werken die zijn teruggevonden, dragen er vijf deze titel. Naast landschapsschilderkunst zijn er veel genretaferelen terug te vinden in Léon Beckers oeuvre. Hiernaast stond Léon Becker bekend om zijn werken die dieren en insecten met menselijke eigenschappen afbeelden. Er blijkt een duidelijke natuurwetenschappelijke interesse uit deze werken. Dit is te zien aan de anatomische juistheid en accuraatheid van de insecten.

 

Léon Becker als amateurwetenschapper

Van 1882 tot 1896 publiceerde Becker de vier volumes van Les arachnides de Belgique, monografieën uitgegeven door het Brusselse Koninklijk museum voor natuurwetenschappen. Bij dit soort uitgaven is er elke keer een apart boekdeel voor de tekst en één voor de prenten, een zogenaamde 'atlas'. De afbeeldingen zijn verfijnde lithografieën van Becker zelf, die met waterverf zijn ingekleurd. Telkens als er een deel was afgerond, werd dit gepubliceerd in het tijdschrift van de Société entomologique belge. Deze monografieën gaan niet enkel over inheemse spinnen, ook Europese spinnen en exotische spinnen komen aan bod. Hij deed ook onderzoek buiten de landgrenzen, o.a. in Nederland, Duitsland en Hongarije. In Les arachnides de Belgique worden honderden spinnensoorten beschreven, zowel in hun fysieke hoedanigheid, maar ook de vindplaats en, indien gekend, leefwijze worden uitvoerig uit de doeken gedaan.  Het is opvallend dat veel van deze vindplaatsen overeenkomen met de locaties op zijn schilderijen (Yvoir, Genk). Vandaag de dag is het vierdelig naslagwerk nog steeds een standaardwerk binnen de arachnologie, wat het belang aantoont van de amateurwetenschapper in de negentiende eeuw.

 

Léon Becker als mediator tussen kunst en wetenschap

Waar kunst en wetenschap elkaar ontmoeten, is binnen Léon Beckers oeuvre als graveur. Hij was zeker even bekend als schilder dan als illustrator. De publicaties, die Léon Becker zelf illustreerde en in sommige gevallen ook zelf schreef, zijn onderverdeeld volgens het systeem van Johan Tollebeek en Raf de Bont in hun artikel Kevers en kinderen: de entomoloog als opvoeder (2009).  Zij maken een onderverdeling volgens doelpubliek: voor de jongsten, een iets ouder publiek en de jeugd.

Voor de jongsten waren er de alfabetboekjes of abécédaires, zoals het Alphabet des Insects (1883). Hierin wordt het alfabet opgesomd, steeds voorzien van een illustratie van insecten met menselijke (antropomorfe) eigenschappen.

Vervolgens zijn er de antropomorfe insectenverhalen voor een iets ouder publiek, zoals Les clients d’un vieux poirie (1878) en Mémoires d’une lycose (1885). Elke gravure is een vakwerk. Ze zijn ontzettend gedetailleerd en verfijnd uitgewerkt. Het gevecht met de natuur (The Strugle for life) krijgt een prominente plaats in de entomologische avonturenverhalen. Op dit moment bereikten de debatten over het darwinisme een hoogtepunt in België.  Deze invloed is hier duidelijk te merken. Zo ziet een moederspin bijvoorbeeld haar jongen sterven omdat haar web door een windvlaag wordt losgerukt.

Les êtres méconnus (1881). Etude sur l’araignée en  Histoire d’un aquarium et de ses habitants (1890) zijn geschreven voor de laatste doelgroep, namelijk de jeugd. Als de lezer voorgaande werken had gelezen, was hij klaar om over te schakelen naar het eigenlijke wetenschappelijke werk. Het eerste boek wil de jongeren inleiden in de studie van de spinnen, en hen ertoe aanzetten om zelf op onderzoek uit te gaan. Léon Becker pleitte voor een wetenschapsbeoefening waar het observeren van het leven centraal staat (ethologie).

 

Conclusie

Beckers artistieke academische loopbaan, en zijn lessen in maar liefst twee vrije ateliers in Brussel, getuigen zowel van een artistieke ambitie, als van talent. Op het vlak van de natuurwetenschappen kan er geconcludeerd worden dat de amateurwetenschappers een soort voorbodes zijn van de natuurbehoud/beheer-bewegingen die stilaan op gang komen, en waar Becker ook voor pleitte.

Bibliografie

I.         Bronnen

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Elsene), geboortes 1811, Charles Marchand (09 maart 1811): akte 12 verso.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Elsene), huwelijken 1879, Charles Victor Dero en Berthe Eugénie Françoise Ghislaine Becker (20 mei 1879): akte 99.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Elsene), overlijdens 1862, Marie Catherine Charlotte Tilmont (12 december 1868): akte 76.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Sint-Gillis), overlijdens 1884, Victorine Juliette Suzanne De Ro (20 februari 1884), akte 113.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Sint-Gillis), overlijdens 1886,  Louis Emile Napoleon Becker (9 juni 1886): akte 369.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Sint-Gillis), overlijdens 1907, Elise Françoise Roze (12 juni 1907): akte 356.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Sint-Gillis), overlijdens 1909, Léon Auguste Antoine Becker (27 januari 1909): akte 56.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Sint-Jacob-op-Koudenberg), doopsels 1789, Catharina Theresia Dero: fol. 20.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Sint-Jacob-op-Koudenberg), huwelijken 1793, Antonius Dominicus De Ro en Anna Becker (30 april 1793): akte 97.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Sint-Jans-Molenbeek), huwelijken 1818, Simon Louis Meunier en Marie Catherine Caroline Tilmont (19 november 1818):  akte 20 (onvolledig).

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Sint-Jans-Molenbeek), huwelijken 1819, Jean-Baptiste Tilmont en Catherine Marchand (3 november 1819): akte 14.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Sint-Jans-Molenbeek), overlijdens 1841, Charles Tilmont (23 december 1841): akte 200.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (Sint-Michiel/Sint-Goedele), overlijdens 1863, Jeanne Françoise Vanden Neucker (7 oktober 1863): akte 4201.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel, 1582-1914, huwelijken 1849, Léon Auguste Antoine Becker en Marie Françoise Elise Roze (9 augustus 1849): akte 777.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel¸ huwelijken 1817, bijlage: doopakte van de bruidegom Guillaume Philidor vanden Burggraaff, (augustus 1787).

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel, huwelijken 1826, Louis Emile ‘Napoleon’ Becker en Eugenie Erneste Gislaine Van Bellinghen (7 juli 1826): akte 181.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel, huwelijken 1834, Côme Zacharie Hermant en Aimée Virginie Roze (15 juli 1934): akte 560.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel, huwelijken 1862, Louis Emile ‘Napoleon’ Becker en Victorine Juliette Suzanne De Ro (20 maart 1862): akte 308.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel¸ overlijdens 1814, Corneille van den Burggraaff (7 februari 1814): akte 577.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel, overlijdens 1824, Anna Becker (15 juni 1824): akte 1159.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Brussel (XI), overlijdens 1803, Marie Marthe Spruyt (7 juli 1803): akte 2510.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Leuven, huwelijken 1852, Augustin Jules Oscar Roze en Elisabeth Adèle Melsens (12 augustus 1852): akte 154.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Limburg (Hasselt), huwelijken 1876, Ernest Jules Noël Hermant en Hubertine Rosalie Marie Vincence de Paule Bamps (28 februari 1876): akte 12.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Mechelen (Botermarkt), overlijdens 1801, Antonius Dominicus De Ro (29 maart 1801): 125r-126v.

 

Brussel, Algemeen Rijksarchief Brussel, Burgerlijke stand Mechelen, overlijdens 1810, Prospere Constant Fidele Amant De Ro (2 oktober 1810): fol. 8v.

 

Parijs, Archives de Paris, Etat Civil Paris (deuxième arrondissement), geboortes 1830, Francoise Eugenie Dero (8 mei 1830) akte 31.

 

Parijs, Archives de Paris, Etat Civil Paris (deuxième arrondissement), overlijdens 1858, Louise Caroline Victorine De Ro (3 juni 1858).

 

Parijs, Archives de Paris, Etat Civil Paris (dixième arrondissement), overlijdens 1845, Charles Victor De Ro (10 maart 1845).

 

Parijs, Archives de Paris, Etat Civil Paris (dix-huitième arrondissement), huwelijken 1912, Léon De Ro en Brandlia Goldspiegel (18 december 1912).

 

Parijs, Archives de Paris, Etat Civil Paris (neuvième arrondissement), overlijdens 1869, Zoé Caroline Canel (13 januari 1869): akte 70.

 

Parijs, Archives de Paris, Etat Civil Paris (neuvième arrondissement), overlijdens 1903, Charles Victor Dero (10 maart 1903): akte 330.

 

Parijs, Archives de Paris, Etat Civil Paris (neuvième arrondissement), overlijdens 1914, Augustine Marie De Ro (10 april 1914): akte 397.

 

Parijs, Archives de Paris, Etat Civil Paris (neuvième arrondissement), overlijdens 1919, Léon De Ro (9 november 1914): akte 773.

 

Parijs, Archives de Paris, Etat Civil Paris (neuvième arrondissement), overlijdens 1936, Berthe Eugénie Françoise Ghislaine Becker (1936): akte 444.

 

Parijs, Archives de Paris¸ Etat Civil Paris (quatorzième arrondissement), geboortes 1908, Georges Victor De Ro (22 juli 1908): akte 6387.

 

Parijs, Archives de Paris, Etat Civil Paris (septième arrondissement), huwelijken 1850, Louise Caroline Victorine Dero en Dominique Charles Bour (29 mei 1850).

 

 

II.        Werken

 

Adriaens-Pannier, Anne, “De evolutie van de waterverschilderkunst onder Henri Cassiers.” In Henri Cassiers 1858-1944, uitg. door Tony Oost en Iris Kockelbergh, 17-29. Antwerpen: Pandora, 1994.

 

Almanachs du commerce et de l’Industrie de Bruxelles (1820-1969, met leemten, Stadsarchief Brussel). Liste Alphabétique des adresses des habitants de Bruxelles et de ses faubourgs. Brussel: 1859-1860.

 

Almanachs du commerce et de l’Industrie de Bruxelles (1820-1969, met leemten, Stadsarchief Brussel). Liste Alphabétique des adresses des habitants de Bruxelles et de ses faubourgs. Brussel: 1865.

 

Anon. "Pierre Bonnet." Bulletin of the British Arachnological Society 9, 1 (1992): 31–32.

 

Art, science et Littérature (1881, 15 april) L’Indépendance Belge, p. 2.

 

Art, Science et Littérature (1884, 5 augustus) L’Indépendance Belge, p. 3.

 

“Assemblée mensuelle du 2 février 1818.” Annales de la Société entomologique de Belgique 21 (1878): XIV.

 

Becker, Léon. Alphabet des insectes. Parijs: J. Hetzel & Cie, 1883.

 

Becker, Léon. Alphabet des oiseaux. Parijs: J. Hetzel & Cie, 1880.

 

Becker, Léon. “De l'amour maternel chez l'araignée.” Annales de la Société entomologique de Belgique 21 (1878): CLIII-CLIX.

 

Becker, Léon. Les arachnides de Belgique. 1: Attidae, Lycosidae, Oxyopidae, Sparassidae et Thomisidae. Annales du musée royal d’histoire naturelle de Belgique 10. Brussel: F. Hayez, 1882.

 

Becker, Léon. Les arachnides de Belgique. 2/3: Eresidae, Epeiridae, Uloboridae, Theridionidae, Pholcidae, Enyoidae, Agelenidae, Dictynidae, Dreassidae, Scytodidae, Dysderidae, Avicularidae. Annales du musée royal d’histoire naturelle de Belgique 12. Brussel: F. Hayez, 1896.

 

Becker, Léon. Les êtres méconnus. Etude sur l'araignée. Brussel: Parent & Cie, 1881.

 

Becker, Léon. Mémoires d'une lycose. Brussel: A. -N. Lebègue & Cie, 1885.

 

Bénézit, Emmanuel. Dictionnaire critique et documentaire des peintres, sculpteurs, dessinateurs et graveurs de tous les temps et de tous les pays. 4de uitg. 14 dln. Parijs: Gründ, 1999.

 

Bibliographie (1884, 5 oktober) L’Echo Du Parlement, p. 2.

 

Bonnet, Pierre. Bibliographia araneorum analyse méthodique de toute la littérature aranéologique jusqu' en 1939 -. Tome II (1re partie: A - B). St Orens De Gameville: Imprimerie Douladoure, 1959.

 

Chronique des Arts (1871, 12 juli). La Meuse, p. 2.

 

Chronique du jour (1883, 9 april) Journal De Bruxelles, p. 2.

 

“Communications.” Annales de la Société entomologique de Belgique 41 (1897): 3.

 

“Communications.” Annales de la Société entomologique de Belgique 42 (1898): 8.

 

“Communications.” Annales de la Société entomologique de Belgique 43 (1899): 637-638.

 

“Communications.” Annales de la Société entomologique de Belgique 45 (1901): 9.

 

“Communications.” Annales de la Société entomologique de Belgique 53 (1909): 1.

 

“Correspondance.” In La Chronique des Arts et de la Curiosité 47 (1846): 12-13.

 

“Comptes-rendus des séances de la Société entomologique de Belgique.” Annales de la Société entomologique de Belgique 18 (1875): 11.

 

“Comptes-rendus des séances de la Société entomologique de Belgique.” Annales de la Société entomologique de Belgique 21 (1878): 10.

 

De Bodt, Saskia. Halverwege Parijs. Willem Roelofs en de Nederlandse schilderskolonie in Brussel. 1840-1890. Gent: Snoeck-Ducaju & Zoon, 1995.

 

De Bodt, Saskia. Brussel kunstenaarskolonie. Nederlandse schilders 1850-1890. Gent: Snoeck-Ducaju, 1995.

 

De Bont, Raf. Darwins kleinkinderen. De evolutieleer in België, 1865-1945. Nijmegen: Vantilt, 2008.

 

De Bont, Raf. “De geboorte van de moderne wetenschap.” Karakter: tijdschrift van wetenschap 20 (2007): 3-5.

 

De Bont, Raf. “Exploratie! Exploratie! Exploratie! De transformaties van het Natuurhistorisch museum van Brussel, 1890-1920.Tijdschrift voor Geschiedenis 122, 2 (2009): 162-177.

 

De Coster, Charles. La légende et les aventures héroïques, joyeuses et glorieuses d'Uylenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs. Parijs: Librairie Internationale, 1869.

 

De Pauw, L.F. Notes sur les fouilles du charbonnage de Bernisart. Découverten solidification et montage des iguanodons. Brussel: Jh. & P. Jumpertz, 1902.

 

De Wilde, Gustaaf Albert Marie. Geschiedenis onzer academiën van beeldende kunsten. Davidsfonds, Keurreeks 26. Leuven: Davidsfonds, 1941.

 

Duquenne, Xavier. L'Avenue Louise à Bruxelles. Brussel: Hayez, 2007.

 

“Exposition des Beaux-Arts à Spa.” In La Chronique des Arts et de la Curiosité 34 (1863): 324-325.

 

“Exposition de Bruxelles.” In Gazette des Beaux-Arts. Courrier Européen de l’Art et de la Curiosité (1863).

 

Feuilleton de l’Echo Du Parlement Belge: exposition de la Société royale belge des Aquarellistes (1870, 31 mei). L’Echo Du Parlement, p. 1.

 

Goddeeris, Ingrid. “Forward! – Selfhelp. – Self-respect: Léon Gauchez (1525-1907) et la Société Internationale des Beaux-Arts de Londres.” In Animateur d'art: dealer, collector, critic, publisher ... The animateur d'art and his multiples roles. Pluridisciplinary research of these disregarded cultural mediators of the 19th and 20th centuries, uitg. door Ingrid Goddeeris en Noémie Goldman, 141-155.  Brussel: Koninklijke Musea voor Schone Kunsten 2015.

 

Halleux, Robert, Jan Vandersmissen, Andrée Despy-Meye e.a. Geschiedenis van de wetenschappen in België 1815-2000. Brussel: Dexia bank, 2001.

 

Histoire des artistes vivants. Français et étrangers. Parijs: Imprimerie de J.Claye, 1856.

 

Hymans, Henri, Près de 700 biographies d'artistes belges parues dans la Biographie nationale, dans l'Art flamand et hollandais, dans le Dictionnaire des Drs Thieme et Becker et dans diverses publications du pays et de l'étranger. 2 dln. Brussel: Hayez, 1920.

 

Kekenbosch, Jean. “Historique et évolution de l’Arachnologie en Belgique.” In Mémoires de Société royale belge d’Entomologie 33 (1986): 107-109.

 

“Liste des membres de la Société entomologique.” Annales de la Société entomologique de Belgique 4 (1860): XI.

 

“Liste des membres de la Société entomologique.” Annales de la Société entomologique de Belgique 15 (1872): CXXXVI.

 

Litaudon, Marie-Pierre. “Hetzel, album et abécédaire.” In Revue de la Bibliothèque Nationale de France, 30 (2008): 40-49.

 

Massin, Antoine. Bruxelles Qui est Qui en 1812. D'après les registres du recensement de la population de la Mairie de Bruxelles. 2de uitg. Brussel: 2015.

 

Meadows, Jack. The Victorian Scientist. The Growth of a Profession. Londen: The British Library, 2004.

 

Meissner, Günter, Allgemeines Künstlerlexikon: die bildenden Künstler aller Zeiten und Völker. 85 dln. München: Saur, 1992-2009.

 

Nys, Liesbet. De intrede van het publiek. Museumbezoek in België. 1830-1914. Leuven: Universitaire Pers Leuven, 2012.

 

Pas, Wim en Greet Pas. Geïllustreerd biografisch woordenboek der kunstenaars in België na 1830. Brussel: Arto, 1991.

 

Pas, Wim, Greet Pas en Andrée Dessert-Corvol. Arto: dictionnaire biographique arts plastiques en Belgique: peintres, sculpteurs, graveurs 1800-2002. Antwerpen: De Gulden Roos, 2002.

 

Petit Gazette (1898, 16 april) Le Soir, p. 1.

 

Piron, Paul. De Belgische Beeldende Kunstenaars uit de 19de en 20ste eeuw. 2 dln. Brussel: Art in Belgium, 1999.

 

Piron, Paul. De Belgische beeldende kunstenaars van de 19e tot de 21e eeuw. Antwerpen: Ludion 2016.

 

Reulens, Kristof. Onder de loep: kunstenaars en wetenschappers op ontdekkingstocht in Genk (1800 - 1914). Genk: Emilie Van Dorenmuseum, 2013.

 

Rombouts, Jo, Luc Van Impe, Kristof Reulens e.a. Dokter Bamps verzamelt: Reconstructie van een 19de-eeuwse Hasseltse topcollectie. Hasselt: Het Stadsmus 2016.

 

Russell, Colin. Science and Social Change 1700-1900. Londen: The MacMillan Press, 1983.

 

Société Belge des Aquarellistes (1867, 25 april). Journal De Bruxelles, p 1.

 

Souvenirs de Bruxelles dessinés par Madou. Publiés par Dero-Becker, rue Royale N° 68. Lith. De Burggraaff, rue Royale N° 68. Reeks van 12 gekleurde litho's, titelblad inbegrepen. Brussel: Dero-Becker, ca. 1827.

 

Stimson, Dorothy. Scientists and Amateurs. A History of the Royal Society. New York: Henry Schuman, 1948.

 

Thieme, Ulrich en Felix Becker. Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart. unter mitwirkung von 320 fachgelehrten. 37 dln. Zwickau: Ullmann, 1962-1964.

 

Tollebeek, Johan en Raf De Bont. “Kevers en kinderen: de entomoloog als opvoeder.” In Het eenzame gelijk: hervormers tussen droom en daad 1850-1950, 113-126. Amsterdam: Boom, 2009.

 

Van Bruyseel, Ernest. Histoire d'un aquarium et de ses habitants. Parijs: Hetzel, ca. 1890.

 

Van Bruyseel, Ernest. Les clients d’un vieux poirier. Le monde des insects. Parijs: Hetzel, 1878.

 

Van Riel, Victoria. Belgische kunst (h)erkend. Aanwezigheid en receptie van Belgische kunstenaars op de tentoonstellingen in Amsterdam van 1840 tot 1870. onuitg. lic. ver. UGent, 2012.

 

Vanpaemel, Geert. “Science Communication Strategies of Amateurs and Professional Scientists in Nineteenth Century Belgium. ” In The Global and the Local: The History of Science and the Cultural Integration of Europe. Proceedings of the 2nd ICESHS held at Cracow, Poland, September 6-9, 2006. uitg. door. Michal Kokowski, 819-824.  2007.

 

 

III.      Catalogi

 

 

  1. Tentoonstellingscatalogi

 

Académie Royale des Beaux-,Arts de Bruxelles. 275 ans d'enseignement. 275 jaar onderwijs

aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Brussel. Gent: Snoeck-Ducaju & Zoon, 1987.

 

Catalogue of the Paintings in the Art Gallery of the Inter-State Industrial Exposition of Chicago. tent.cat., Chicago, Interstate Industrial Exposition Building. 1877. 

 

Cust, Lionel. Index of Artists Represented in the Department of Prints and Drawings in the British Museum. 1: Dutch and Flemish Schools, German Schools. tent.cat., Londen, British Museum. Londen: Longmans, 1893.

 

Dewachter, Liliane. Mo(u)vements. Kunstenaarsbewegingen in België van 1880 tot 2000. tent.cat., Antwerpen, NICC. Wetteren: Cultura, 2000.       

 

Dumas, F.-G. Catalogue illustré de l’exposition de l’art Belge et du musée modern de Bruxelles. tent.cat., Brussel, Palais des Beaux-Arts. Brussel: F.-G. Dumas, 1880.

 

Exposition générale des Beaux-Arts 1881. Catalogue explicatif. Brussel, Palais des Beaux-Arts. Brussel: Imprimerie Ad. Mertens, 1881.

 

Pingeot, Anne en Robert Hoozee. Parijs-Brussel, Brussel-Parijs. realisme, impressionisme, symbolisme, art nouveau. De artistieke dialoog tussen Frankrijk en België, 1848-1914. tent.cat., Parijs, Galeries Nationales du Grand Palais/ Gent, Museum voor Schone Kunsten. Antwerpen: Mercatorfonds, 1997.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 7me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Musées royaux de peinture, p. du Musée. Brussel: Imprimerie Bols-Wittouck père, 1865.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 8me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Place du Trône. Brussel: Imprimerie Bols-Wittouck père, 1866.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 9me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais ducal. Brussel: Imprimerie Bols-Wittouck père, 1867.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 10me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais ducal. Brussel: Imprimerie Bols-Wittouck père, 1868.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 11me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Jardin botanique. Brussel: Imprimerie de Delevigne et Callewaert, 1870.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 12me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais ducal. Brussel: Imprimerie de Delevigne et Callewart, 1871.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 13me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais ducal. Brussel: Imprimerie Félix Callewaert père, 1872.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 14me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais ducal. Brussel: Imprimerie Félix Callewaert père, 1873.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 15me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais ducal. Brussel: Imprimerie Félix Callewaert père, 1874.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 16me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais ducal. Brussel: Imprimerie Félix Callewaert père, 1875.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 17me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais ducal. Brussel: Imprimerie Félix Callewaert père, 1876.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 18me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais ducal. Brussel: Imprimerie Félix Callewaert père, 1877.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 19me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais ducal. Brussel: Imprimerie Félix Callewaert père, 1878.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Dix-neuvième exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Palais des Beaux-Arts. Brussel: 1878.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la  37me Exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Musées royaux de peinture, p. du Musée. Brusssel: Impremerie Bols-Wittouck père, 1896.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 38me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Paleis der Schone Kunsten. Brussel: 1897.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 44me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Musées royaux de peinture. Brussel, 1903.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 45me exposition annuelle. tent.cat., Brussel, Musées royaux de peinture. Brussel, 1904.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 47me exposition. tent.cat., Brussel, 1906.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 48me exposition annuelle. tent.cat., Brussel. Brussel: 1907.

 

Société royale belge des Aquarellistes. Catalogue de la 49me exposition annuelle. tent.cat., Brussel. Brussel: 1908.

 

Société royale belge des Aquarellistes. 1856-1906. Exposition retrospective. tent.cat., Brussel, Locaux du cercle artistique et litéraire de Bruxelles. Brussel: Imprimerie Goosens, 1906.

 

 

b.         museumcatalogus

 

Fierens-Gevaert, Hippolyte en Arthur Laes. Musées royaux des beaux-arts de Belgique: catalogue de la peinture moderne. mus.cat., Brussel, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten. Brussel: impr. de Weissenbruch, 1928.

 

 

c.         veilingscatalogus

 

1909, 21-4 tot 23-4, Brussel, Galerie J. & A. Le Roy Frères.

 

 

IV.      Internetadressen

 

“About Familysearch.” FamilySearch (2017): z.p., https://familysearch.org/about, laatste toegang op 28 juli 2017.

 

“Amateur.” Algemeen Nederlands Woordenboek: z.p., http://anw.inl.nl/search?type=simple&q=amateur, laatste toegang op 15 augustus 2017.

 

 “Bamps, Constant (1847-1907).” Hasel (2017): z.p., http://hasel.be/bamps-constant-1847-1907, laatste toegang op 4 augustus 2017.

 

“Charles Bour” data.bnf.fr (2017): z.p., http://data.bnf.fr/14966793/charles_bour/, laatste toegang op 1 augustus 2017.

 

“Constantin Meunier.” Encyclopædia Britannica (2014): z.p., https://www.britannica.com/biography/Constantin-Emile-Meunier, laatste toegang op 4 augustus 2017.

 

De Geest, Joost. “Aquarelkunst na 1800 - de zin in een gekleurde waterdruppel.” OKV 46, 4 (2008): z.p., http://www.tento.be/OKV-artikel/aquarelkunst-na-1800-de-zin-een-gekleur…, laatste toegang op 10 augustus 2017.

 

Dero, Marc. “M  Victor Louis Jerôme DERO.” GeneaNet (2017) : z.p., http://gw.geneanet.org/mdero?lang=nl&pz=marc+pierre+germain&nz=dero&ocz…, laatste toegang op 1 augustus 2017.

 

“Dero-Becker.” BALaT KIK-IRPA: z.p., http://balat.kikirpa.be/lithographes/fiches/Dero_Becker_(pere_puis_fils…, laatste toegang op 2  augustus 2017.

 

“Dero-Becker (Biographical details).” The British Museum (s.d.): z.p., http://www.britishmuseum.org/research/search_the_collection_database/te…, laatste toegang op 5 augustus 2017.

 

“GeneaNet, is wie, is wat?” GeneaNet (2017): z.p., https://nl.geneanet.org/legal/geneanet/, laatste toegang op 1 augustus 2017.

 

“Inventaris van de collectie porseleinkaarten (nrs 2901-3000).” Liberaal Archief vzw: 40, http://www.liberaalarchief.be/Inventaris-porseleinkaarten-2901-3000.pdf, laatste toegang op 7 augustus 2017.

 

“KU Leuven bibliotheken. Les arachnides de belgique. 2/3: eresidae, epeiridae, uloboridae, theridionidae, pholcidae, enyoidae, agelenidae, dictynidae, dreassidae, scytodidae, dysderidae, avicularidae. Becker, Léon.” Flandrica: http://www.flandrica.be/flandrica/items/show/505, laatste toegang op 15 augustus 2017.

 

M.D. “Hymans, Henri.” Dictionary of Art Historians: z.p., https://dictionaryofarthistorians.org/hymansh.htm, laatste toegang 6 augustus 2017.

 

“MADOU, Jean Baptiste. Souvenirs de Bruxelles." SPL Handcoloured Rare Book Collection : z.p., http://www.bobins.splrarebooks.com/collection/view/souvenirs-de-bruxell…, laatste toegang op 4 augustus 2017.

 

“Melsens, Louis-Henri-Frédéric (1814-1886).” Bestor (2017): z.p., https://www.bestor.be/wiki_nl/index.php/Melsens,_Louis-Henri-Fr%C3%A9d%…, laatste toegang op 4 augustus 2017.

 

“Qui sommes-nous?” Archives de Paris (s.d.): z.p., http://archives.paris.fr/a/70/qui-sommes-nous-/,  laatste toegang op 28 juli 2017.

 

“Société royale belge d'Entomologie.” Bestor (2017) : z.p., https://www.bestor.be/wiki_nl/index.php/Soci%C3%A9t%C3%A9_royale_belge_…, laatste toegang op 13 augustus 2017.

 

“Van den Burggraaff, Guillaume-Philidor (1820 ca – 1841).” BALaT KIK-IRPA: z.p.

http://balat.kikirpa.be/lithographes/fiches/Van_den_Burggraaff_Guillaum…, laatste toegang op 15 augustus 2017.

 

Van der Sijs, Nicoline. “Chronologisch woordenboek.” Digitale bibliotheek voor de  Nederlandse Letteren (2001): 266, http://www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01_01/sijs002chro01_01_0018.php?q=…, laatste toegang op 15 augustus 2017.

 

“Wat doen we?” Rijksarchief in België: z.p., http://www.arch.be/index.php?l=nl&m=over-ons&r=wat-doen-we, laatste toegang op 28 juli 2017.

 

“Wetenschapper.” Algemeen Nederlands Woordenboek: http://anw.inl.nl/article/wetenschapper#el:bet1.0, laatste toegang op 15 augustus 2017.

 

Young, Grace. “Grandville.” Encyclopædia Britannica Online (2014): z.p., http://academic.eb.com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/EBchecked/topic/241…, laatste toegang op 11 augustus 2017,

 

 “Zoekakten - Overzicht akten Nederland” De Ree Archiefsystemen (2017): z.p., https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=190&miadt=1&miaet=14&…, laatste toegang op 28 juli 2017.

 

 

Universiteit of Hogeschool
Master of Arts in de kunstwetenschappen
Publicatiejaar
2017
Promotor(en)
prof. dr. Koenraad Brosens
Kernwoorden
Share this on: