ONWETTIG VERKEER OP HET BELGISCH SPOORWEGTERREIN PREVENTIEVE EN REPRESSIEVE AANPAK DOOR INFRABEL EN DE FEDERALE SPOORWEGPOLITIE
Onwettig verkeer op het Belgisch spoorwegterrein: preventieve en repressieve aanpak door Infrabel en de Federale Spoorwegpolitie
“Je leven is een omweg waard” (Infrabel, 2014)
Een verontrustende vorm van onwettig verkeer op het spoorwegterrein is het “spoorlopen” of “trespassing”, waarbij personen langs of op het spoor lopen om o.a. een kortere weg te nemen of waarbij zij het geduld verliezen en roekeloos de sporen oversteken. De gevolgen van spoorlopen zijn niet alleen dramatisch voor de spoorlopers zélf (dodelijke en zwaargewonde slachtoffers) maar ook traumatisch voor treinbestuurders, nabestaanden, treinreizigers, getuigen en voor het politie- en onderzoeksteam. Tevens veroorzaakt het veel hinder voor het treinverkeer, want bij elke melding van spoorlopen, wordt de snelheid van de trein aangepast tot maximaal 40 km/u, wat resulteert in aanzienlijke vertragingen. Bij een ongeval met zwaargewonde of dodelijke slachtoffers is het hele treinverkeer urenlang zwaar ontregeld. Dit zorgt, naast het menselijke leed, ook voor economische schade.
Het fenomeen “spoorlopen” krijgt momenteel veel aandacht in de media. Spoorwegnetbeheerder en verantwoordelijke voor de spoorweginfrastructuur “Infrabel” voert, in samenwerking met de NMBS en de Federale Spoorwegpolitie (SPC, een directie van gespecialiseerde politie), sensibiliseringscampagnes om het fenomeen onder de aandacht te brengen. Bijkomende veiligheidsmaatregelen om het spoorlopen te voorkomen, zoals het plaatsen van struikelmatten, het installeren van camera’s en het aanbrengen van afsluitingen en verbodsborden, worden getroffen door Infrabel. In dit kader onderneemt de Federale Spoorwegpolitie regelmatig anonieme controleacties om overtreders op heterdaad te betrappen. Op elke vorm van spoorlopen staat een zware bestraffing.
Naast het spoorlopen, blijft ook het onwettig verkeer aan spoorwegovergangen voor ernstige problemen zorgen. In België gebeurt bijna wekelijks een ongeval aan een spoorwegovergang en bijna maandelijks vallen hierbij één of meerdere dodelijke slachtoffers. Ondanks nieuwe veiligheidsmaatregelen en sensibiliseringscampagnes zijn de plaatsen waar het spoorwegverkeer en het gewone wegverkeer elkaar kruisen, nog steeds risicovol. Technisch falen, verstrooidheid of roekeloos gedrag zorgen voor een aanzienlijk aantal ongevallen aan overwegen, zowel met gemotoriseerde voertuigen als met fietsers en voetgangers.
Methode
Aangezien “het onwettig verkeer op het spoorwegterrein” ook in België een belangrijk veiligheidsprobleem vormt en het grotendeels een weinig ontgonnen domein betreft, is de noodzaak hoog dat hieromtrent uitgebreide studies worden uitgevoerd. Deze bachelorproef zal dan ook trachten een meerwaarde te bieden aan onderzoek omtrent voornoemd fenomeen.
Op volgende onderzoeksvragen zal getracht worden een antwoord te vinden: 1) Waarom vormt het onwettig verkeer op het spoorwegterrein een belangrijk veiligheidsprobleem in België? 2) Is de preventieve aanpak door Infrabel doeltreffend genoeg? 3) Hoe draagt de Federale Spoorwegpolitie bij tot het inperken van het onwettig verkeer op het Belgisch spoorwegterrein?
De methode die hierbij gehanteerd werd, is een literatuurstudie van wetenschappelijke onderzoeken die werden uitgevoerd in diverse Europese landen. Deze studies werden vergeleken met informatiegegevens van Infrabel. Daarnaast werd er een kwantitatieve analyse voorgesteld van de bestaande cijfergegevens van Infrabel omtrent ongevallen aan overwegen en het fenomeen “spoorlopen”. Ook werd cijfermateriaal, verworven gedurende mijn stageperiode bij de Federale Spoorwegpolitie Oost-Vlaanderen, bestudeerd.
Op basis van meldingen, geregistreerd door de NMBS, werden grafieken gemaakt over datum, tijdstip en locatie van onwettig verkeer en persoonsongevallen die plaatsvonden gedurende de periode van 1 januari tot en met 30 april 2017.
Dweilen met de kraan open
De motieven voor dit onwettig verkeer zijn divers en vereisen daarom multidisciplinaire acties. Met technische ingrepen tracht Infrabel het probleem preventief aan te pakken. Ook de Federale Spoorwegpolitie probeert, door middel van sensibiliseringsacties en repressief optreden, wetsovertredingen aan spooroverwegen en langs spoorlijnen te ontmoedigen. Recente statistieken tonen aan dat deze multifunctionele aanpak zijn eerste vruchten begint af te werpen. Zowel het aantal zwaargewonden als het aantal dodelijke slachtoffers door spoorlopen daalt sinds 2015.
Het aantal registraties van spoorlopen en overtredingen aan spooroverwegen volgt die dalende trend echter niet. Gedurende de eerste 4 maanden van 2017 werden er 357 meldingen van onwettig verkeer op het spoorwegterrein geregistreerd.
- 277 meldingen van personen op de sporen (waarvan 3 met kinderen);
- 26 meldingen van een voertuig op de sporen (20 auto’s, 4 vrachtwagens, 1 fiets, 1 bromfiets);
- 54 meldingen van een aanrijding van een slagboom aan een overweg.
Extrapolatie van het aantal personen op de sporen naar een volledig jaar, geeft een jaartotaal van 831 meldingen van spoorlopers, wat een ruime toename is tegenover het aantal meldingen in 2015 (573 meldingen).
Uit onderstaande grafiek en tabel blijkt duidelijk dat het onwettig verkeer op het spoorwegterrein vooral tijdens de late namiddag en avond plaats vindt. Ruim 64% van de meldingen werd geregistreerd in de tijdspanne tussen 14u00 en 21u00.
Ondanks alle maatregelen, blijkt dat mensen zich nog te weinig bewust zijn van de risico’s van het onwettig betreden van het spoorwegterrein. Bijkomende inspanningen van alle actoren zijn dan ook nodig om het onwettig verkeer op het spoorwegterrein te bemoeilijken en te ontmoedigen. Immers, elke onwettige betreding van het spoorwegterrein kan leiden tot een ongeval met zware gevolgen, zowel voor de slachtoffers als voor de maatschappij. Elke preventiemaatregel die een dergelijk ongeval kan vermijden, dient daarom onverwijld uitgevoerd te worden.
BOEKEN, ARTIKELEN EN INTERNE DOCUMENTEN
Burkhardt, J.-M., Rådbo, H., Silla, A., & Paran, F. (2014). A model of suicide and trespassing processes to support the analysis and decision related to preventing railway suicides and trespassing accidents at railway. Paper gepresenteerd op de Transport Research Arena (TRA) 5th Conference: Transport Solutions from Research to Deployment, Paris, France. Geraadpleegd van: https://www.researchgate.net/publication/259381506_A_model_of_suicide_a… _processes_to_support_the_analysis_and_decision_related_to_preventing_railway_suicides_ and_trespassing_accidents_at_railways
Eerste struikelmatten van nieuwe generatie geplaatst. (2015, 19 september). De Standaard. Geraadpleegd van http://www.standaard.be/cnt/dmf20150919_01875202
Federal Railroad Administration. (2014). Countermeasures to Mitigate Intentional Deaths on Railroad Rights-of-Way: Lessons Learned and Next Steps. (Rapport nr. DOT/FRA/ORD-14/36). Geraadpleegd van https://www.fra.dot.gov/eLib/details/L16102
Federale Spoorwegpolitie Oost-Vlaanderen. (2014). Begeleiding wielerwedstrijden door SPC Oost-Vlaanderen, evaluatie en best practices. [Intern Document].
Federale Spoorwegpolitie Oost-Vlaanderen. (2015). Project "Catch". [Intern document, Verslag van de vergadering].
Federale Spoorwegpolitie Oost-Vlaanderen. (2016a). Criminaliteit geregistreerd door SPC - Arrondissement Oost-Vlaanderen. [Intern Document].
Federale Spoorwegpolitie Oost-Vlaanderen. (2016b). Criminaliteit geregistreerd door SPC - Verspreiding per arrondissement. [Intern Document].
Federale Spoorwegpolitie Oost-Vlaanderen. (2017). Lijst Afhandelingen. [Intern document].
Ghazel, M., & El-Koursi, E.-M. (2014). Two-Half-Barrier Level Crossings Versus Four-Half-Barrier Level Crossings: A Comparative Risk Analysis Study. IEEE Transactions on Intelligent Transportation Systems, 15(3), 1123-1133. doi: 10.1109/TITS.2013.2294874
Havârneanu, G. M., Bonneau, M.-H., & Colliard, J. (2016). Lessons learned from the collaborative European project RESTRAIL: REduction of suicides and trespasses on RAILway property. European Transport Research Review, 8(16), 1-15. doi: 10.1007/s12544-016-0203-y
Havârneanu, G. M., Burkhardt, J.-M., & Paran, F. (2015). A systematic review of the literature on safety measures to prevent railway suicides and trespassing accidents. Accident Analysis & Prevention, 81, 30-50. doi: 10.1016/j.aap.2015.04.012
Infrabel. (2014). Infrabel installeert nieuw belgeluid aan de spooroverwegen [Persbericht]. Geraadpleegd van https://www.infrabel.be/nl/pers/infrabel-installeert-nieuw-belgeluidspo…
Infrabel. (2015a). Crashtest oktober 2015. Geraadpleegd op 21 maart 2017, van https://www.infrabel.be/nl/actualiteit/veiligheidscampagnes/campagnes-r…
Infrabel. (2015b). Infrabel voert de strijd tegen spoorlopers op. Nieuwe generaties struikelmatten moet dit levensgevaarlijk fenomeen ontmoedigen [Persbericht]. Geraadpleegd van https://www.infrabel.be/nl/pers/infrabel-voert-strijd-tegen-spoorlopers
Infrabel. (2016a). Het aantal gevallen van spoorlopen in 2016 blijft stijgen. Infrabel lanceert samen met NMBS nieuwe sensibiliseringscampagne [Persbericht]. Geraadpleegd van http://www.belgianrail.be/nl/corporate/Presse/Presse-releases/30_06_201…
Infrabel. (2016b). Belg banaliseert risicogedrag langs het spoor. Een enquête van Infrabel brengt slechte en gevaarlijke gewoontes aan het licht [Persbericht]
Infrabel. (2016c). Infrabel Grafiek 2005-2016 [Persbericht]
Infrabel. (2016d). Sensibiliseringsactie in station Kiewit tegen spoorlopen. [Persbericht]. Geraadpleegd van https://www.infrabel.be/nl/pers/sensibiliseringsactie-station-kiewit-te…
Infrabel. (2016, 14 april). Je leven is het wachten waard: Veiligheidsles aan overwegen. [Powerpointpresentatie].
Infrabel. (2017a). Autowrak moet ogen openen in heel België : Sensibiliseringsactie Infrabel hamert op respect verkeersregels spoorwegdomein [Persbericht]
Infrabel. (2017b). Bestel de nieuwe sensibiliseringskit rond spoorveiligheid. Geraadpleegd op 20 februari, van https://www.infrabel.be/nl/nieuws/sensibiliseringskit-rond-spoorveiligh…
Infrabel. (2017c). Minder slachtoffers, maar evenveel ongevallen aan overwegen. In 2016 : 45 ongevallen, 4 doden en 8 gewonden [Persbericht]
Infrabel. (2017d). Veiligheid aan overwegen primeert tijdens Vlaamse wielerwedstrijden [Persbericht]. Geraadpleegd van http://www.infrabel.be/nl/pers/veiligheid-overwegen-primeert-tijdensvla…
Kumar, S., Verma, A. K., Bhattacharya, S., & Singh, U. S. (2013). RETRACTED: Epidemiology & preventive aspects of railway suicides and fatalities related to trespassing accidents. Journal Of Forensic and Legal Medicine, 20(8), 1052–1056. doi: 10.1016/j.jflm.2013.09.016
Lobb, B. (2006). Trespassing on the tracks: A review of railway pedestrian safety research. Journal of Safety Research, 37(4), 359–365. doi: 10.1016/j.jsr.2006.04.005
Loumiet, J. R., & Jungbauer, W. G. (2005). Train Accident Reconstruction and FELA and Railroad Litigation (4th ed.). Tucson: Lawyers & Judges Publishing Company.
NMBS. (2017). Feedback nationale actie "onwettig verkeer" 20-22-24/02/2017. [Powerpointpresentatie].
Radio 2. (2017). Struikelmatten moeten spoorlopers stoppen. Geraadpleegd op 10 april, van https://www.radio2.be/struikelmatten-moeten-spoorlopers-stoppen
Savage, I. (1998). The Economics of Railroad Safety. New York: Springer US.
Schnieder, L., Grippenkoven, J., Wang, W., & Lackhove, C. (2015). Untersuchung beobachtbaren Verhaltens von Straßenverkehrsteilnehmern am Forschungsbahnübergang Braunschweig-Bienrode. Paper gepresenteerd op het 16de Symposium Automatisierungssysteme, Assistenzsysteme und eingebettete Systeme für Transportmittel (AAET), Braunschweig, Deutschland. Geraadpleegd van http://elib.dlr.de/95235/1/AAET_Full_Paper_FoBue_2015_final.pdf
Silla, A., & Kallberg, V.-P. (2016). Effect of railway safety education on the safety knowledge and behaviour intention of schoolchildren. Evaluation and Program Planning, 55, 9-16. doi: 10.1016/j.evalprogplan.2015.11.006
Silla, A., & Luoma, J. (2011). Effect of three countermeasures against the illegal crossing of railway tracks. Accident Analysis & Prevention, 43(3), 1089–1094. doi: 10.1016/j.aap.2010.12.017
Silla, A., & Luoma, J. (2012a). Main characteristics of train-pedestrian fatalities on Finnish railroads. Accident Analysis & Prevention, 45, 61–66. doi: 10.1016/j.aap.2011.11.008
Silla, A., & Luoma, J. (2012b). Opinions on railway trespassing of people living close to a railway line. Safety Science, 50(1), 62-67. doi: 10.1016/j.ssci.2011.07.002
Skládaná, P., Skládaný, P., Tučka, P., Bidovský, M., & Sulíková, B. (2016). Trespassing Railway Property – Typology of Risk Localities. Transportation Research Procedia, 14, 2091-2100. doi: 10.1016/j.trpro.2016.05.224
Station Leopoldsburg proefkonijn voor nieuwe bewakingscamera NMBS. (2017, 17 februari). De Standaard. Geraadpleegd van http://www.standaard.be/cnt/dmf20170217_02735744
Wahl, M., & Berbineau, M. (2008). Communiquer, naviguer, surveiller : rencontre des doctorats des laboratoires ESTAS, LEOST, LIVIC, LTN de l'INRETS. In N. Fakhfakh (Red.), Étude d'un système multicapteurs pour la reconnaissance de situations potentiellement dangereuses aux passages à niveau (pp. 135-147). Bron: INRETS.
WETGEVING
Koninklijk besluit van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer [en van het gebruik van de openbare weg], BS 9 december 1975
Koninklijk besluit van 30 september 2005 tot aanwijzing van de overtredingen per graad van de algemene reglementen, genomen ter uitvoering van de wet betreffende de politie over het wegverkeer, BS 9 november 2005
Koninklijk besluit van 20 december 2007 houdende reglement van de politie op de spoorwegen, BS 15 juli 2008
Verordening (EG) Nr. 851/2006 van de Commissie van 9 juni 2006 betreffende de vaststelling van de inhoud van de verschillende posten van de boekhoudkundige schema's bedoeld in bijlage I bij Verordening (EEG) nr. 1108/70 van de Raad, Publicatieblad van de Europese Unie 10 juni 2006
Wet van 16 maart 1968 betreffende de politie over het wegverkeer, BS 27 maart 1968