Communicatie als instrument en obstakel voor vluchtelingen in Vlaanderen

Heleen Ryckaert Heleen Ryckaert
Persbericht

Networking in een digitale meertalige wereld. Kiest de vluchteling voor Whatsapp of Viber?

Networking in een digitale meertalige wereld. Kiest de vluchteling voor Whatsapp of Viber?

Is er nog niet genoeg geschreven over vluchtelingen? Het antwoord luidt duidelijk neen. Heel wat aspecten van vluchtelingen werden al onderzocht, maar in tijden van sociale media, meertaligheid en multiculturaliteit bleven deze onderwerpen onder de radar. Tot nu.  Heleen Ryckaert onderzocht deze boeiende thema’s in haar masterproef en kwam tot opvallende resultaten.

Vluchten is geen keuze, het is een andere manier van overleven

Spoelt u eventjes terug naar het jaartal 2015. U bent geboren en getogen in een klein Afghaans dorpje. Ondertussen is de helft van de inwoners uit uw geboortedorp gevlucht of vermoord. Zelf wilt u niet toegeven aan de Taliban of andere criminele organisaties, maar u wordt door hen bedreigd en telkens wanneer u uw huis verlaat, bestaat het risico dat u nooit meer levend terugkomt. Onzekerheid, woede en naastenliefde zijn de enige gevoelens die permanent aanwezig zijn.

Na enkele maanden belt u een verre vriend op die u moet helpen vluchten. Vluchten door landen waar u geen weet van bestaan van hebt, waarin u geen connecties hebt en dat alles in enorm barre omstandigheden. En toch, is dit de beste optie. In je rugzak zitten enkel de hoogstnodige tools zoals een GSM, een waterfles en uw paspoort. Een paspoort dat later door smokkelaars afgenomen zal worden.

Dit is het waargebeurd verhaal van een vluchteling, die zijn familie en vrienden heeft moeten achterlaten om hun vel en dat van zichzelf te redden.

 

Refugees like to share. Communicatie als codewoord voor vluchtelingen.

Communicatie is een breed begrip. Zowel de verbale als non-verbale vorm vallen onder dit begrip, maar beeldt u zich eens in dat u als vluchteling in een land belandt waar u de taal niet spreekt en angst heeft om met beide communicatievormen verkeerde boodschappen overbrengt. Er zijn twee soorten communicatie bij mensen op de vlucht. Ten eerste de communicatie met het thuisfront en ten tweede de communicatie met mensen en smokkelaars op de vluchten in het gastland.

De eerste communicatie verloopt veel vlotter dan vroeger, dankzij de opkomst van nieuwe technologieën zoals de GSM, WiFi en sociale media. Geografische grenzen zijn geen virtuele grenzen en daardoor overspannen sociale netwerken nu ook hele continenten. Maar toch maken vluchtelingen amper gebruik van deze ‘luxe’ tijdens de vlucht. Vooral de jongere vluchtelingen zoeken dan geen contact, omdat ze vaak begeleid worden door een familielid. Ook de traumatische ervaringen mogen niet onderschat worden: Hierover praten met vrienden en familie is voor velen een no go, want die trauma’s willen ze liever verbannen uit hun leven.

Bij aankomst en setteling in het gastland gaan vluchtelingen gretig aan de slag met hun smartphone, om hun contacten in het thuisland te onderhouden. Sociale media zoals Whatsapp, Instagram en Viber zijn dé middelen bij uitstek om hun oorspronkelijke netwerk te updaten over hun leven in België. Nu denkt u waarschijnlijk: “Allemaal goed en wel, maar hoe komen vluchtelingen aan zo’n smartphone?”. Wel, het antwoord is heel eenvoudig. De smartphoneprijzen zijn veel lager in hun thuisland en ook onze afgedankte smartphones worden daar voor een prijsje te koop aangeboden. Net als voor u, kan een smartphone voor hen van levensbelang zijn.

 

Hoe geraak je aan een groot netwerk? Een stappenplan.

Stap 1: TAAL AANLEREN

Als u op citytrip gaat, zoekt u af en toe standaardzinnetjes op in de taal van jouw vakantiebestemming. Vluchtelingen weten vaak niet op voorhand waar ze overal zullen belanden, omdat vluchten een onzekere tijd betekent. Ze komen in contact met andere vluchtelingen, locals en smokkelaars van wie ze woorden en korte zinnen aanleren om zichzelf verstaanbaar te maken. Dat zorgt er natuurlijk voor dat ze een unieke talige bagage met zich meedragen.

STAP 2: NETWERKEN OPBOUWEN

Het netwerk van mensen op de vlucht verdubbelt of verdriedubbelt naarmate de vlucht langer duurt of naarmate ze langer in een gastland blijven. Zo behoren smokkelaars, andere vluchtelingen, locals, werkgevers en nieuwe vrienden vanaf het vertrek in het thuisland tot dit nieuwe netwerk. De gesprekken gaan van een goedendag tot een uiteenzetting van hun traumatische ervaringen en leven thuis. Hiervoor is stap 1 een belangrijke etappe, omdat er zonder taal een barrière gezet wordt op de mogelijkheid om het netwerk uit te breiden.

STAP 3: SMARTPHONE EN GSM

In de loop van de voorbije jaren hebben heel wat hulporganisaties en vrijwilligers tools zoals smartphoneapps opgestart om vluchtelingen en asielzoekers te helpen tijdens de vlucht en bij aankomst in het gastland. Gaande van online woordenboeken zoals Refugee Phrasebook waarbij de meest frequente zinnetjes en woorden mooi opgelijst worden tot een soort survivalgids in het gastland. Ook opvangcentra en hulplijnen zijn een must know voor vluchtelingen. Hoe meer je weet als vluchteling, hoe meer je geholpen kan worden en betere connecties kan leggen. In onderstaande afbeelding ziet u een voorbeeld van het communicatie- en taalnetwerk van een Afghaanse vluchtelinge.

 

Wat moet ik zeker onthouden?

Wilt u snel een overzicht van enkele andere opvallende resultaten van dit boeiende onderzoek? Dat komt voor de bakker dankzij deze puntgewijze opsomming:

1.      Het gebruik van nieuwe media hangt af van de leeftijd, de vluchtperiode, de vluchtduur en het gevaar dat de vluchteling loopt bij het opnemen van contact met het thuisfront.

2.      Vluchtelingen gebruiken amper de taal van het gastland op sociale media. Hun schriftelijke talenkennis blijft dan ook vaak beperkt tot die van hun thuisland.

3.      Elke vluchteling lost zijn communicatieproblemen op een andere manier op, afhankelijk van budget, netwerk en middelen.

4.      Het talig repertoire van vluchtelingen die voor het piekpunt in 2015 naar België gekomen zijn, is groter dan die van jongeren die terugvallen op hun smartphone tijdens en na 2015.

5.      Alle andere opvallende bevindingen, vindt u terug in de masterproef van Heleen Ryckaert

 

“Refugees are you and I with different circumstances.”- Elisa Johnston

 

 

 

Bibliografie

Amnesty International. (n.d.). Definitie en internationale bescherming. Geraadpleegd op 26 oktober

2019 via https://www.amnesty-international.be/subthema/definitie-en-internationalebescherming/815

Bainbridge, W. (2009). Online Worlds: Convergence of the Real and the Virtual. Heidelberg, Ger.:

Springer

Bernal, V. (2005). Eritrea on-line: diaspora, cyberspace, and the public sphere. Am. Ethnol. 32(4):660–

75.

Bishop, R., & Purcell, E. (2013). The value of an allotment group for refugees. British Journal of Occupational Therapy, 76(6), 264-269.

Blommaert, J. (1999). Investigating narrative inequality: ‘Home narratives’ of African asylum seekers in Belgium. Working Papers on Language, Power and Identity, 1. URL: vhttp://bank.rug.ac.be/lpiw.

Blommaert, J. (2000). Analysing African asylum seekers’ stories: Scratching the surface.

Blommaert, J. (2008). Bernstein and poetics revisited: voice, globalization and education. Discourse & Society, 19(4), 425–451.

Blommaert, J., (2009). Language, asylum, and the national order. Current Anthropology Blommaert, J.; Dong J. (2010). Etnographic Fieldwork A beginner’s guide. Multilingual Matters  Blommaert, J., & Rampton, B. (2011). Language and Superdiversity, 13(2), 1–21.

Blommaert, J. (2014). “Infrastructures of Superdiversity: Conviviality and Language in an Antwerp

Neighborhood. European Journal of Cultural Studies 17 (1), 1-14

Brieau, J., Jury, K. S., & L. M. (2017). Hoe ervaren vluchtelingen die in België gesetteld zijn de rol van media en mediaberichtgevingen in hun integratieproces ?

 

Briggs, C. L. (2005). Communicability , Racial Discourse , and Disease. Retrieved from https://doi.org/10.1146/annurev.anthro.34.081804.120618

Burrell, J. (2008) Problematic Empowerment: West African Internet Scams as Strategic

Misrepresentation. Information Technology and International Development, 4(4):15-30

Burrell, J., Anderson, K. (2008). I have great desires to look beyond my world: trajectories of information and communication technology use among Ghanaians living abroad. New Media Society 10(2): 203–224.

Carpignano P. (1999). The shape of the sphere: the public sphere and the materiality of communication. Constellations 6(2):177–89

Castles, S., & Miller, M. J. (2003). The migratory process and the formation of ethnic minorities. In The Age of Migration (3rd ed., pp.21–49). New York: Guilford Press. http://doi.org/10.1080/10803920500434037

Coessens, Laurens, & Verté, D. (2016). Hoe ervaren hervestigde vluchtelingen het leven , de hulp- en dienstverlening in verschillende Vlaamse landelijke en stedelijke gemeenten vertrekkende vanuit hun culturele achtergrond ?

Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen. (2019). cijfers @ www.cgvs.be.

Geraadpleegd op 4 februari 2019 via from https://www.cgvs.be/nl/cijfers

Danet, B., Herring, S. (Eds.),(2007). The Multilingual Internet. Oxford University Press, Oxford. 

Davis, M.M. & Mosdell, N. (2006). Practical Research Methods For Media And Cultural Studies. Making People Count. Edinburgh: Edinburgh University Press Ltd.

Dekker, R., Engbersen, G., & Faber, M. (2016). The Use of Online Media in Migration Networks.

Population, Space and Place, 22(6), 539–551. https://doi.org/10.1002/psp.1938

Dekker, R., Engbersen, G., Klaver, J., & Vonk, H. (2018). Smart Refugees: How Syrian Asylum Migrants Use Social Media Information in Migration Decision-Making. Social Media + Society.

Derluyn, I., & Delodder, T. (2016). Hoe ervaren vluchtelingen het gehele proces van resettlement?

De Swaan, A., (2001). Words of the World. Polity, Cambridge.

Due, C., Riggs, D.W., & Augoustinos, M. (2016). Experiences of School Belonging for Young Children with Refugee Backgrounds. The Educational and Developmental Psychologist, 33(1), 33-53

Eades, D., Arends, J. (Eds.), (2004). Int. J. Speech Lang. Law 11 (2) (special issue on language analysis in asylum hearings)

Earl J, Kimport K. (2011). Digitally Enabled Social Change. Cambridge, MA: MIT Press

Elfenbein T. (2014). Cultural anthropology and the infrastructure of publishing. Cult. Anthropol.

29(2):288–303

Europol. (2016). Migrant smuggling in the EU, (February).

Fedasil. (z.d.). op de vlucht. Geraadpleegd op 3 december 2018 via

https://www.fedasil.be/sites/default/files/op_de_vlucht_leerkrachten_fiches_nl_0.pdf

Geldof, D. (2013). Superdiversiteit. Hoe migratie onze samenleving verandert. Retrieved from http://www.dirkgeldof.be/superdiversiteit_hoe_migratie_onze_samenleving…

Gillespie, M., Osseiran, S., & Cheesman, M. (2018). Syrian Refugees and the Digital Passage to Europe:

Smartphone Infrastructures and Affordances. Social Media + Society.

Glick Schiller, Nina, Linda Basch, and Cristina Blanc‐Szanton. (1992). “Transnationalism: A New Analytic Framework for Understanding Migration.” Annals of the New York Academy of Sciences 645

(1): 1–24.

Het Nieuwsblad mvdr. (2019). Nieuwe site moet Palestijnen en Marokkanen afraden naar België te komen. Geraadpleegd op 4 mei 2019 via https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20190417_04336321 Jacquemet, M. (2014). Language & Communication Asylum and superdiversity : The search for denotational accuracy during asylum hearings. Language Sciences, 1–10. https://doi.org/10.1016/j.langcom.2014.10.016

Jumbert, M. G., Bellanova, R., & Gellert, R. (2018). Smart Phones for Refugees: Tools for Survival, or Surveillance?, 0–3. Retrieved from www.prio.org

Kallinikos J, Ekbia H, Nardi B. (2015). Regimes of information and the paradox of embeddedness: an introduction. Inf. Soc. 31:101–5

Karpf D. (2012). Social science research methods in Internet time. Inf. Commun. Soc. 15(5):639–61

Kundera M. (1981). The Book of Laughter and Forgetting. Harmondsworth, UK: Penguin

Kelepouris, S. K. (2017). Sociale media: de speeltuin van mensenhandelaars, loverboys en mensensmokkelaars. Geraadpleegd op 28 september 2018 via

https://www.knack.be/nieuws/belgie/sociale-media-de-speeltuin-van-mense…

Latonero, M. (2015, December 27). For refugees, a digital passage to Europe. Thomas Reuters News.

Gedownload van http://news.trust.org/item/20151227124555-blem7/  

Lee, E. S. (1966). A Theory of Migration on JSTOR. A Theory of Migration. Demography, 3(1), 47–57.

Retrieved from http://www.jstor.org/stable/2060063?seq=1#page_scan_tab_contents

Leestmans, D. (2018). 3.000.000.000: dat verdienen mensensmokkelaars jaarlijks. Hoe doen ze dat?. Geraadpleegd op 24 december 2018 via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/10/19/mensensmokkeleen-schoolvoorbeeld-van-georganiseerde-

criminalit/?fbclid=IwAR0osr2UPLylVjelG_GaXZGBruyxgDM6RqDZOxdh-Ax_hS3RCroBa2NHaW0) 

Leurs, K. (2017). Communication rights from the margins: politicising young refugees’ smartphone pocket archives. International Communication Gazette, 79(6–7), 674–698.

Manning P. (2009). Can the avatar speak? J. Linguist. Anthropol. 19(2):310–25

Maryns, K., Blommaert, J., (2001). Stylistic and thematic shifting as a narrative resource: assessing asylum seekers’ repertoires. Multilingua 20 (1), 61–84.

Mauthner, M., Birch, M., Jessop, J. & Miller, T. (2002). Ethics in Qualitative Research. London: Sage Publications Ltd.

Meeus, Bruno. (2017). “Challenging the Figure of the ‘Migrant Entrepreneur’”. Place-based Solidarity in the Romanian Arrival Infrastructure in Brussels.” In Place, Diversity and Solidarity, edited by S.

Oosterlynck, M. Loopmans, and N. Schuermans, 91–108. London and New York: Routledge

Meeus B., van Heur B., Arnaut K. (2019) Migration and the Infrastructural Politics of Urban Arrival. In:

Meeus B., Arnaut K., van Heur B. (2019) Arrival Infrastructures. Palgrave Macmillan, Cham

Minten, D. (2018). Hoe meer contacten in je gsm, hoe meer je waard bent. De Standaard.

Geraadpleegd op 19 februari 2019 via http://www.standaard.be/cnt/dmf20180123_03317649

Nardi, B. (2015). Virtuality, 1–21. Retrieved from https://doi.org/10.1146/annurev-anthro-102214014226

Oh, S.A. (2012). Photofriend: creating visual ethnography with refugee children. Area, 44(3), 282-288.

Ortega-Alcazar, I. & Dyck, I. (2011). Migrant narratives of health and well-being: Challenging

“othering” processes through photo-elicitation interviews”. Critical Social Policy, 32(1), 106-125.

Pennycook, A., (2007). Global Englishes and Transcultural Flows. Routledge, London

Petryna, A., & Follis, K. (2015). Risks of citizenship and fault lines of survival. Annual Review of

Anthropology, 44, 401–417

Pollabauer, S., (2004). Interpreting in asylum hearings: issues of role, responsibility and power. Interpreting 6 (2), 143–180.

Portes, Alejandro, Luis E. Guarnizo, and Patricia Landolt. (1999). “The Studyof Transnationalism: Pitfalls and Promise of an Emergent Research Field.”Ethnic and Racial Studies 22 (2): 217–237.

Poveda, D. (1965). Quico ’ s story : An ethnopoetic analysis of a Gypsy boy ’ s narratives at school. 

Rampton, B., & Blommaert, J. (2015). Urban Language & Literacies, 2015, 1–13.

Ritchie, J. & Lewis, J. (2003). Qualitative Research Practice. A Guide for Social Science Students and Researchers. London: Sage Publications Ltd.

SF De Morgen. (2015). Nee, we moeten niet vreemd opkijken naar vluchtelingen met smartphones: ze zijn cruciaal. Geraadpleegd op 23 oktober 2018 via https://www.demorgen.be/nieuws/nee-wemoeten-niet-vreemd-opkijken-naar-vluchtelingen-met-smartphones-ze-zijn-cruciaal~b00bd2a8/

Siddiquee, A., & Kagan, C. (2006). The Internet, Empowerment, and Identity: An Exploration of Participation by Refugee Women in a Community Internet Project (CIP) in the United Kingdom (UK).

Journal of Community & Applied Social Psychology, 16(3), 189-206.

Spinuzzi C. (2014). All Edge: Inside the New Workplace Networks. Chicago: Univ. Chicago Press

Tall, S. (2004). Senegalese émigrés: New information and communication technologies. Review of African Political Economy. 99:31-48.

The UN Refugee Agency. (2018). cijfers. Geraadpleegd op 13 februari 2019 via  https://www.unhcr.org/be/nl/nieuws-media/cijfers

Thulin, E. and Vilhelmson, B. (2014), Virtual Practices and Migration Plans: a Qualitative Study of Urban

Young Adults. Popul. Space Place

United Nations High Commissioner for Refugees. (2015). Global trends forced displacement in 2015. Retrieved from https://www.unhcr.org/576408cd7

UNHCR. (n.d.). UNHCR About Us. Geraadpleegd op 12 februari 2019 via http://www.unhcr.org/

Van Dale. (2019). Mensensmokkel Van Dale. Geraadpleegd op 8 oktober 2018 via

https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/Mensensmokkel#.XNW75ugzZPY

Van Grunsven, J. (2016). asylum-seeker-apps @ www.diggitmagazine.com. Geraadpleegd op 7 februari 2019 via https://www.diggitmagazine.com/articles/asylum-seeker-apps

Van Hauwermeiren, A. (2015). Dit is waarom zoveel vluchtelingen een smartphone hebben. HLN. Geraadpleegd op 18 maart 2019 via https://www.hln.be/nieuws/buitenland/vluchtelingencrisis/dit-iswaarom-zoveel-vluchtelingen-een-smartphone-hebben~aac0434b/

Vertovec, S. (2007). Super-diversity and its implications. Ethnic and Racial Studies 30/6: 1024-1054

Vertovec, S. (2010). Towards post-multiculturalism? Changing communities, contexts and conditions of diversity. International Social Science Journal 199: 83-95.

VRT TAAL. (n.d.). Vluchteling-Migrant-Asielzoeker. Geraadpleegd op 13 maart, 2019 via https://vrttaal.net/taaladvies-taalkwestie/vluchteling-migrant-asielzoeker

Wahl, H. (2014). Negotiating representation in Israel and Palestine. Visual Studies, 29(1), 1-12.

Wall, M., Otis Campbell, M., & Janbek, D. (2015). Syrian refugees and information precarity. New media & society, 3.

Yin, R. K. (2011). Qualitative Research from Start to Finish. New York: The Guilford Press.

Universiteit of Hogeschool
Heleen Ryckaert
Publicatiejaar
2019
Promotor(en)
Jan Blommaert
Kernwoorden
Share this on: