Mindfulness bij jonge kinderen: Hoe gaan ze om met hun emoties?

Tatjana Rens
Persbericht

Mindfulness bij kinderen: de weg naar het positief leren omgaan met emoties

“Ik voel van alles. Ik voel mij zo onzichtbaar. Ik voel mij eigenlijk niets. Ik weet het niet goed…” Jonge kinderen hebben het vaak erg moeilijk met het verwoorden en uiten van hun emoties, maar hoe moeten ze hier dan mee omgaan? Dit onderzoek heeft aangetoond dat mindfulness hier wel degelijk een positief effect op kan hebben.

Mindfulness? Daar heb ik nog nooit van gehoord…

Ken je het gevoel dat je zit te piekeren en heel wat verschillende emoties ervaart waardoor je niet meer weet hoe je ermee moet omgaan? Voor jonge kinderen is dit een extra grote uitdaging. Doorheen de dag worden ze overspoeld met emoties waarmee ze moeten leren omgaan. Ieder kind doet dit op zijn of haar eigen manier, dit kan zowel positief als negatief zijn. Mindfulness kan hen een handje helpen om hier op een goede manier mee om te gaan. Wat is mindfulness nu eigenlijk?

Mindfulness heeft als doel ons bewust te brengen in het hier en nu. Je richt al je aandacht naar je eigen gedachten, gevoelens en ervaringen die op dat moment aanwezig zijn in je lichaam. Vele volwassenen hebben hier heel wat moeite mee, waardoor je je al snel kan afvragen hoe jonge kinderen dit dan zouden doen. Een zeer interessante onderzoeksvraag die gesteld kon worden, was de volgende: ‘Hoe kunnen we de emotieregulatie van vijf, zes en zeven jarige kinderen in de klas bevorderen door te werken aan mindfulness?’ Om hier een antwoord op te vinden, heeft dit onderzoek zich opgesplitst in drie verschillende pijlers waarrond er stap voor stap gewerkt werd: (1) Aandacht en focus, (2) lichaamsbewustzijn en (3) emoties begrijpen en emotieregulatie. Hieraan werden verschillende muzische en creatieve activiteiten gekoppeld die werden uitgevoerd met vijf, zes en zeven jarige kinderen. Bij deze activiteiten werd de focus vooral gelegd op de muzische domeinen die vaak aan bod komen in basisscholen, namelijk beeld, muziek, drama en beweging. Dit onderzoek heeft plaatsgevonden in een derde kleuterklas en een eerste leerjaar.

“Hey, dat trilt! In mijn voeten! En ook in mijn benen! Hierzo!”

Via de eerste pijler werd er gewerkt rond de ademhaling en de zintuigen. De bedoeling was dat de kinderen zich eerst gingen leren focussen op hun ademhaling door verschillende ademhalingsoefeningen uit te voeren. Daarna werden er activiteiten aangereikt waarbij ze hun verschillende zintuigen al spelend gingen ontdekken, zoals een zintuigenzoektocht, een blote voetenpad, een blindelings parcours… Via de tweede pijler gingen de kinderen zich volledig richten op hun lichaam. Dit wilt zeggen dat ze bewust gingen worden van wat ze allemaal in hun lichaam voelden, ervaarden… Zo was er een oefening waarbij de kinderen, na enkele seconden stampen op de grond, stil moesten blijven staan om te ontdekken wat ze in hun lichaam allemaal ervaarden. Een vijf jarig kind haalde het volgende aan: “Hey, dat trilt! In mijn voeten! En ook in mijn benen! Hierzo!” Het kind werd zich ervan bewust dat er trillingen in het lichaam ontstaan na het stampen met de voeten op de grond. Zulke oefeningen kunnen het lichaamsbewustzijn van kinderen stimuleren. Ook via de laatste pijler gingen de kinderen zich bewust worden van wat er allemaal in hun lichaam afspeelt, maar hier werd er vooral gefocust op de verschillende emoties die ze ervaren in hun lichaam. Hierbij werd gebruik gemaakt van een zelfgemaakte emotiemeter die hen bij de verschillende activiteiten hielp om bewust te worden met welke emoties ze te maken krijgen bij bepaalde activiteiten.

Hoe beleven kinderen de verschillende mindfulnessactiviteiten?

Om de resultaten van dit onderzoek te kunnen vaststellen en te vergelijken, is eerst gekozen voor heel wat opzoekingswerk vóór het onderzoek op de school kon starten. Zowel het internet, bibliotheken… als de ervaring met een echte mindfulness-sessie waren essentieel. Ook het ondervragen van de kinderen zelf als hun klasleerkrachten hebben een grote invloed gehad op het voorbereiden van de verschillende onderzoeksactiviteiten. Hieruit bleek dat er heel wat verschillen zijn tussen vijf, zes en zeven jarige kinderen in het omgaan met hun emoties. De leerkracht speelt hierin een belangrijke rol om te voorkomen dat kinderen negatieve manieren aanwerven om met hun emoties om te gaan.

Tijdens de activiteiten werden er het welbevinden en de betrokkenheid van de kinderen gemeten aan de hand van een scoringssysteem. Bij de meeste activiteiten scoorden de kinderen niveau vier of vijf. Dit wilt zeggen dat ze hard betrokken waren en een zeer goed gevoel uitten bij de meeste activiteiten. In enkele gevallen waren er ook een aantal lagere cijfers die niet zo zeer te maken hadden met de activiteit zelf, maar eerder door een gebeurtenis buitenaf, het verkeerde tijdstip… Daarnaast hebben beide leeftijden het nog redelijk moeilijk met het verwoorden van wat ze allemaal ervaren en beleven tijdens de activiteiten als de ademhaling, het waarnemen met de zintuigen, het ervaren van emoties… Om dit allemaal bewust te ervaren, hebben ze een houvast nodig als een verhaal of een spelgevoel waar ze zich op kunnen focussen.

Nadat de activiteiten afgerond waren, werden de meningen van de kinderen over de verschillende activiteiten nagevraagd. Dit gebeurde via het maken van kindertekeningen, maar vooral via het spelen van een gezelschapsspel. Daaruit bleek dat de activiteiten rond de zintuigen en emoties het meeste zijn bijgebleven bij de kinderen van beide leeftijden.

Heeft mindfulness effect op de emotieregulatie van jonge kinderen?

Mindfulness heeft wel degelijk een effect op kinderen om hen te leren omgaan met hun emoties. Dit moet wel stap voor stap gebeuren. Eerst wordt de focus gelegd op de ademhaling en de zintuigen, om daarna naar het lichaamsbewustzijn en het omgaan met emoties te gaan. Alleen zo gaan kinderen zich meer en meer bewust worden van wat ze allemaal in hun lichaam voelen en ervaren en hiermee op een positieve manier leren omgaan. Het verwoorden van wat ze allemaal ervaren in hun lichaam is moeilijk voor beide leeftijden, maar dat wilt niet zeggen dat de activiteiten bij de kinderen geen effect op hen hadden. De activiteiten hadden misschien wel meer effect op de kinderen dan kon vastgesteld worden op een verbale manier?

Muzische activiteiten

 

Bibliografie

Bronnen internet

Benoit, V. (2010). Onderzoek naar de invloed van een mindfulness training op aandacht en concentratie bij kinderen uit de lagere school. Geraadpleegd op 23 december 2020 op https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/460/254/RUG01-001460254_2011_0001_AC.pdf

Berking, M. (2017). Emotieregulatie: Training voor psychotherapeuten, klinisch psychologen en psychiaters. Geraadpleegd op 19 januari 2020 op https://www.researchgate.net/publication/320075732_Emotieregulatie_Training_voor_psychotherapeuten_klinisch_psychologen_en_psychiaters

Boonen, S. (2019). Is meditatie heilzaam?. Geraadpleegd op 23 december 2019 op  https://www.gezondheidenwetenschap.be/gezondheid-in-de-media/is-meditatie-heilzaam

Braet, C. & Berking, M. (2019). Emotieregulatietraining bij kinderen en adolescenten. Geraadpleegd op 19 januari 2020 op https://books.google.be/books?id=JsO3DwAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false

Braet, C. & Goossens, L. (2019). Emotieregulatie bij kinderen: ontwikkeling en definities. Geraadpleegd op 26 januari 2020 op https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-90-368-2308-1_1

Brems, P. (2019). Is mindfulness een wondermiddel? Of kan het ook gevaarlijk zijn? Zes vragen en antwoorden. Geraadpleegd op 23 december 2019 op https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/06/12/is-mindfulness-gevaarlijk-zes-vragen-en-antwoorden/

De Boeck, L. (2019). Wat is veerkracht?. Geraadpleegd op 24 december 2019 op https://www.gezondleven.be/themas/geestelijke-gezondheidsbevordering/wat-is-veerkracht

Dewulf, D. (s.d.). David over mindfulness. Geraadpleegd op 22 januari 2020 op https://aandacht.be/mindfulness/

Dewulf, D. (s.d.). Themadag: Meditatie volgens het Tibetaanse Boeddhisme. Geraadpleegd op 25 januari 2020 op https://aandacht.be/mindfulness/themadagen/meditatie-tantrayana-boedhisme/

Dhauwe, J. (2019). Welbevinden. Geraadpleegd op 24 december 2019 op https://www.arteveldehogeschool.be/bachelorproefkleuteronderwijs/welbevinden/tipsentricks/lorem-ipsumy/

Gomez Verhoeven, E. (2018). Emotieregulatie als veerkracht- of kwetsbaarheidsfactor in het verband tussen stress en depressieve symptomen. Geraadpleegd op 5 januari 2020 op  https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/481/951/RUG01-002481951_2018_0001_AC.pdf

Groos, D. (2016). Omgaan met stress. Geraadpleegd op 5 januari 2020 op https://www.depsycholoog.nl/omgaan-met-stress/

Haringsma, R. (2016). Emoties. Wat zijn het en hoe ga je er mee om?. Geraadpleegd op 4 januari 2020 op https://www.depsycholoog.nl/emoties/

Lobestael, E. (2019). Veerkracht. Geraadpleegd op 24 december 2019 op https://www.mindfulness-veerkracht.be/index.php?page=over_jou

Meddens, R. (2020). Omgaan met emoties van kinderen in 5 stappen. Geraadpleegd op 5 januari 2020 op https://psychogoed.nl/omgaan-emoties-kinderen/

Schuringa, H. (2020). Doen en zijn. Geraadpleegd op 5 januari 2020 op https://www.hergenschuringa.nl/mindfulness/doen-en-zijn

Smets, V. (2017). Wat is mindfulness? Simpele uitleg + 10 Mindfulness oefeningen. Geraadpleegd op 4 december 2019 op https://vitaalgezond.com/wat-is-mindfulness/

Smolders, A. (2017). Focus en mindfulness training. Geraadpleegd op 23 december 2019 op https://www.huismidori.be/mindfulness-training.html

van Burken, P. (2018). Mindful ademen helpt de patient zijn emoties te reguleren. Geraadpleegd op 5 januari 2020 op https://www.psychfysio.nl/mindful-ademen-helpt-de-patient-zijn-emoties-te-reguleren/

van der Goes, S. (2013). Aandacht voor de zintuigen. Geraadpleegd op 26 januari 2020 op http://mindful-leven.blogspot.com/2013/12/aandacht-voor-de-zintuigen.html

Verhoeven, E. (2019). Emotieregulatie als veerkracht- of kwetsbaarheidsfactor in het verband tussen stress en depressieve symptomen. Geraadpleegd op 26 januari 2020 op https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/481/951/RUG01-002481951_2018_0001_AC.pdf

Weller, A. (2017). Het effect van mindfulness op het automatische proces van lezen. Geraadpleegd op 5 januari 2020 op file:///C:/Users/Rens/Downloads/ScriptieAshleyWeller.pdf

Wiersema, R. (2016). De typische ontwikkeling van emotieregulatie bij kinderen: de LPP als index voor cognitieve herwaardering. Geraadpleegd op 5 januari 2020 op https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/274/717/RUG01-002274717_2016_0001_AC.pdf

Winterson, J. (2017). Leer je gevoelens begrijpen. Geraadpleegd op 4 januari 2020 op https://verkenjegeest.com/leer-je-gevoelens-begrijpen/

Bronnen bibliotheek

Catry, P. & Decuypere, J. (2009). Mindfulness voor kinderen. Leuven, België: Acco

Dewulf, D. (2009). Mindfulness voor jongeren. Tielt, België: Studio Lannoo

Jungmann, N., Wesdorp, P. & Madern, T. (2019). Stress-sensitief werken in het sociaal domein. Houten, Nederland: Studio Bassa

Langenberg, G. & Brandsma, R. (2012). Mindfulkids Heartfulkids. Houten, Nederland: LannooCampus

Maex, E. (2007). Mindfulness in de maalstroom van je leven. Tielt, België: Lannoo

Mckay, M., Wood, J. & Brantley, J. (2008). Omgaan met overweldigende emoties. Nederland: Hogrefe

Snel, E. (2010). Stilzitten als een kikker. Nijkerk, Nederland: Ten Have

Bronnen sessies

Vanmierlo, H. (2019). Individueel gesprek Zoom-Out. Diest, België: UCLL

Vanmierlo, H. (2019). Sessie 1 Zoom-Out. Diest, België: UCLL

Vanmierlo, H. (2019). Sessie 2 Zoom-Out. Heverlee, België: UCLL

Universiteit of Hogeschool
Educatieve Bachelor Kleuteronderwijs
Publicatiejaar
2020
Promotor(en)
Hanne Vanmierlo
Kernwoorden
Share this on: