Moving Cancer Care: beweging na een kankerbehandeling.

Niels Gossé Eva Van Immerzeele Mattias Huyghebaert
Persbericht

Bewegen als lichtpunt voor kankersurvivors.

“Ik zou het belang van beweging na een kankerbehandeling zeker een acht op tien geven, minimum. Als je kijkt naar de zaken die je er terug bovenop kunnen helpen, is beweging wel een belangrijke factor. Mijn enige bedenking hierbij is dat niet iedereen dit kan. Veel mensen zijn na de behandeling niet in staat om opnieuw fysieke activiteiten te verrichten. Het moet dus aangepast worden volgens de eigen mogelijkheden.” (Decoster, 2020)

Els Decoster is werkzaam bij de Stichting tegen Kanker en ervaringsdeskundige. Wanneer we haar de vraag stelden hoe belangrijk ze het vond om te bewegen na een kankerbehandeling bleek dat ze vanuit haar persoonlijke ervaringen een realistisch antwoord kon geven. Het belang van bewegen uitdrukken als 10/10 zou voorbijgaan aan de harde realiteit waarmee velen worden geconfronteerd, ook na hun behandeling.

In alle omstandigheden is het belangrijk om fysieke beweging te hebben volgens de eigen mogelijkheden en interesses. Maar wat maakt het voor ex-kankerpatiënten net zo moeilijk om opnieuw te bewegen? Wat motiveert hen? Wij zochten het uit en bundelden onze bevindingen in onze bachelorproef.

Beeld je even in, je hebt net een weken-, maanden- of misschien wel jarenlange kankerbehandeling achter de rug. Je hebt net het goede nieuws gekregen dat je behandeling wordt afgerond, voorlopig toch. De dokter raadt je aan om een actieve levensstijl op te nemen. Wat houdt dat allemaal in? Moet je weer gaan werken? Zal dat wel lukken met de vermoeidheid? Hoe ga je om met pijn? Zullen jouw littekens niet te veel opvallen? Hij zegt dat je opnieuw meer moet gaan bewegen. Wat als je ervoor al niet veel lichaamsbeweging had? Wat als je fysiek gewoon nog niet in staat bent om veel te bewegen?

Het is vooral belangrijk om weten dat het voorzetsel “ex” voor ex-kankerpatiënten er niet voor zorgt dat de bewuste periode stopt. Ja, de behandeling wordt afgerond maar de gevolgen ervan zijn vaak nog heel lang merkbaar.

Fysieke beperkingen

Bijna de helft van de bevraagden gaven fysieke beperkingen aan als de meest voorkomende reden waarom ze niet of weinig bewegen. Die beperkingen kunnen gaan van kankergerelateerde vermoeidheid, minder mobiele gewrichten tot amputaties.

Dat is jammer want beweging na de kankerbehandeling zorgt voor heel wat algemene voordelen zoals een lagere bloedsuikerspiegel, minder (rug)pijn, minder minder gewrichtsklachten, beter slapen, beter concentratievermogen, een verlaagde kans op verschillende types kanker en hart-en vaatziekten… Maar er zijn ook kankergerelateerde voordelen aan beweging. Zo zorgt het bijvoorbeeld voor een kleinere kans op herval en voor minder kankergerelateerde vermoeidheid. Het is dus sterk aangewezen om voldoende te bewegen na de kankerbehandeling.

Gebrek aan motivatie

40 % van de bevraagde patiënten gaven naast de fysieke beperkingen ook het gebrek aan motivatie aan als een tweede struikelblok. Daarom gingen we op zoek naar de factoren die het makkelijker zouden maken voor de patiënten om te bewegen of hoe we met andere woorden de motivatie omhoog kunnen krijgen. 

Daaruit bleek dat het sociale aspect van lichaamsbeweging een hele grote invloed kan spelen op de motivatie van de mensen. Contact met andere mensen maar ook sociale ondersteuning door familie en vrienden, zorgt ervoor dat de mensen intern gemotiveerd kunnen zijn. De motivatie komt dan vanuit de patiënt zelf en is niet opgedragen door anderen. 

Ondersteuning door professionals

Omdat de meerderheid van de bevraagde patiënten aangaven dat professionele begeleiding de motivatie ten goede zou komen kozen we voor professionele aanbod en - begeleiding als derde grote pijler. Hier merkten we dat zowel de professionals als de bevraagde ex-kankerpatiënten aangaven dat er nog veel werk aan de winkel is. Onvoldoende aanbod, geen ondersteuning, onvoldoende informatievoorziening over de mogelijkheden, geen passend aanbod… Het zijn allemaal beperkingen waar professionelen geacht zijn om tussen te komen. 

image 314

Informering en ondersteuning in het algemeen zijn belangrijke elementen. Informering over de voordelen van beweging en over de mogelijke ondersteuners en ondersteuning door professionelen zorgen ervoor dat het makkelijker wordt voor de cliënt om te bewegen en dit vol te houden. 

Een belangrijke component van de professionele ondersteuning is dat alles op maat moet gebeuren. Ondersteuning op maat, beweging op maat en dit volgens de interesses van de cliënt. 

Er is gebleken dat wanneer er geïnvesteerd wordt in een goede informering en ondersteuning op maat van de patiënt en indien nodig simultaan op verschillende fronten, een duurzame gedragsverandering richting lichaamsbeweging het snelst bereikt zal worden. 

De professionelen moeten streven naar een gevoel van autonomie, verbondenheid en competentie bij de patiënt. Ofwel een gevoel van “ik heb opnieuw de mogelijkheid om iets te ondernemen”, “ik kan ergens terecht met vragen” en “ik kan iets”. 

Fo(u)rward!

image 315

Net omdat zowel de professionals als de patiënten aangeven dat er nog heel wat werk aan de winkel is hebben wij getracht een tool te ontwikkelen voor zowel professionals als voor de betrokken survivors. Daarom is er naast een exitboekje voor de survivor ook een handleiding voor de professional waarin beschreven staat waarom en hoe ze 4-ward als leidraad kunnen gebruiken om tijdens een gesprek in te zetten op een duurzame gedragsverandering. 

Er is ook een website waar het interactieve luik op maat wordt gerealiseerd. Al deze tools zijn ontwikkeld met de bedoeling dat ze elke survivor motiveren en informeren. Daarom hebben we de tools zo laagdrempelig mogelijk gemaakt. Het boekje is afgestemd op de wensen van de doelgroep. 

image 323De inhoudstafel van de versie voor de patiënt

De vier in 4-ward

 “4-ward” is niet zomaar gekozen, het wordt uitgesproken als fo(u)rward en doelt op de Engelse vertaling van vooruit. De “4” staat voor de vier invalshoeken van dit boekje; 

 

image 317

Pagina vier in “4-ward” voor de patiënt: de vier invalshoeken.

De ideale bewegingsvorm voor de doelgroep is in een sociale en laagdrempelige omgeving. Samen met die omgeving kijkt de patiënt vooruit en moet er getracht worden om niet meer stil te staan bij het verleden. Er moeten geen grootse inspanningen verwacht worden en het moet ook niet meteen na het ontslag uit het ziekenhuis gebeuren. Het is belangrijk dat het op het tempo gebeurt van de patiënt. 

Het is voor zowel de zorgverstrekker als de zorgbehoevende een uitdaging maar beweging na kanker moet een must zijn voor elke betrokkene. 4-ward is een tool om die betrokkenen te helpen met het bereiken van hun doelen, zowel voor de professional als voor de patiënt. 

 

 

 

 

 

 

Bibliografie

Belgian Cancer Registry. (2019, november 1). Belgium: Females, number of invasive tumours by primary site and age group in 2017. Opgehaald van kankerregister: https://kankerregister.org/media/docs/SKRstats/2017/2017-F-BEL-Abs.pdf

Adé, A. (2016, januari). Tienkamper Thomas Van der Plaetsen over zijn teelbalkanker. Opgehaald van allesoverkanker.be: https://www.allesoverkanker.be/tienkamper-thomas-van-der-plaetsen-over-…

allesoverkanker. (2019, december 9). Hoe vaak komt kanker voor? Opgehaald van allesoverkanker: https://www.allesoverkanker.be/hoe-vaak-komt-kanker-voor

American college of sports medicine. (2019, november 25). ACSM Guidelines for Exercise and Cancer. Opgehaald van ascsm: https://www.acsm.org/blog-detail/acsm-certified-blog/2019/11/25/acsm-gu…

Arteveldehogeschool. (2019). Moving Cancer Care. Opgehaald van arteveldehogeschool: https://www.arteveldehogeschool.be/projecten/moving-cancer-care-0

ASCM. (2019, November 25). ACSM Guidelines for Exercise and Cancer . Opgehaald van ACSM: https://www.acsm.org/blog-detail/acsm-certified-blog/2019/11/25/acsm-gu…

Baker, P. M. (2005, november 22). Predicting physical activity and outcome expectations in cancer survivors: an application of Self‐Determination Theory. Opgehaald van onlinelibrary.wiley.com: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1002/pon.990

Beelen, M., van Dooren, A., van Lieshout, R., Vreugdenhil, A., van Loon, L., & Schep, G. (2013). De rol van fysieke training en voeding binnen de oncologische revalidatie. sportgeneeskunde, 8-9.

Behandelingen van kanker. (2017, december 7). Opgehaald van Stichting tegen kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/behandelingen-van-kanker?gclid=…

Belgian Cancer Registry. (2019, november 1). Belgium: Males, number of invasive tumours by primary site and age group in 2017. Opgehaald van kankerregister: https://kankerregister.org/media/docs/SKRstats/2017/2017-M-BEL-Abs.pdf

Bijwerkingen - bloedarmoede. (sd). Opgehaald van Stichting tegen kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/jongeren-en-kanker/bijwerkingen…

Blaney, J., Lowe-Strong, A., Rankin-Watt, J., Campbell, A., & Gracey, J. (2011, oktober 6). Cancer survivors' exercise barriers, facilitators and preferences in the context of fatigue, quality of life and physical activity participation: a questionnaire–survey. Opgehaald van Wiley online library: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/pon.2072

Brug, J. (2019, november 15). ASE-model: van attitude, sociale invloed en eigen-effectiviteit naar intentie tot gedrag. Opgehaald van allesoversport.nl: https://www.allesoversport.nl/artikel/ase-model-van-attitude-sociale-in…

Cancer Council Victoria. (sd). Side effects of chemotherapy. Opgehaald van cancervic.org: https://www.cancervic.org.au/cancer-information/treatments/treatments-t…

Carolyn J. Peddle, R. C.-J. (2008). Medical, demographic, and psychosocial correlates of exercise in colorectal cancer survivors: an application of self-determination theory. Opgehaald van link.springer.com: https://link.springer.com/article/10.1007/s00520-007-0272-5

Chemotherapy. (sd). Opgehaald van cancervic: https://www.cancervic.org.au/cancer-information/treatments/treatments-t…

Constipatie of verstopping bij chemotherapie. (sd). Opgehaald van UZ Leuven: https://www.uzleuven.be/nl/chemotherapie/bijwerkingen/constipatie-verst…

Damari. (2019, 26 juni). Aanpak van vermoeidheid bij en na kanker. Opgehaald van allesoverkanker: https://www.allesoverkanker.be/aanpak-van-vermoeidheid-bij-en-na-kanker…

De betekenis van de diverse stadia van kanker. (sd). Opgehaald van Pfizer: https://www.pfizer.nl/borstkanker/betekenis-van-diverse-stadia-van-kank…

Dimeo, F. C., Stieglitz, R.-D., Novelli-Fischer, U., Fetscher, S., & Keul, J. (2000, November 19). Effects of physical activity on the fatigue and psychologic status of cancer patients during chemotherapy. Opgehaald van Willey Online Library: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/(SICI)1097-0142(199905…

Gezindsbond. (2019, mei 3). Wat de partijen zeggen (5): kwaliteit van de opvang. Opgehaald van www.goedgezind.be: https://www.goedgezind.be/dossiers/stem-gezin-19/partijen-kwaliteit-opv…

Gezond Leven. (s.d.). Waarom 10000 stappen? . Opgehaald van 10000stappen.gezondleven.be: 10000stappen.gezondleven.be/waarom-10000-stappen

gezondleven. (sd). Bewegingsdriehoek. Opgehaald van gezondleven: https://www.gezondleven.be/themas/beweging-sedentair-gedrag/bewegingsdr…

gezondleven. (sd). HOOG INTENSIEF BEWEGEN. Opgehaald van gezondleven: https://www.gezondleven.be/themas/beweging-sedentair-gedrag/bewegingsdr…

gezondleven. (sd). LICHT INTENSIEF BEWEGEN. Opgehaald van gezondleven: https://www.gezondleven.be/themas/beweging-sedentair-gedrag/bewegingsdr…

Kanker - bijwerkingen en adviezen. (sd). Opgehaald van Radboudumc: https://www.radboudumc.nl/patientenzorg/behandelingen/chemo-therapie/bi…

Kankerbestrijding, K. (2016, december). Soorten behandelingen-chemotherapie. Opgehaald van Kanker.nl: https://www.kanker.nl/soorten-behandelingen/chemotherapie/bijwerkingen/…

Kom op tegen kanker. (2017, januari 20). Mogelijke oorzaken van lymfoedeem. Opgehaald van allesoverkanker: https://www.allesoverkanker.be/mogelijke-oorzaken-van-lymfoedeem

Kom op tegen kanker. (2019, april 8). Wat is radiotherapie? Opgehaald van allesoverkanker: https://www.allesoverkanker.be/wat-radiotherapie

Kom op tegen kanker. (sd). Behandeling. Opgehaald van allesoverkanker: https://www.allesoverkanker.be/behandeling

Komoptegenkanker. (2019, november 19). Bijwerkingen chemotherapie en hoe ermee omgaan. Opgehaald van allesoverkanker: https://www.allesoverkanker.be/bijwerkingen-chemotherapie-en-hoe-ermee-…

Komoptegenkanker. (2019, november 19). Wat is chemotherapie? Opgehaald van allesoverkanker: https://www.allesoverkanker.be/wat-chemotherapie

KWF Kankerbestrijding, kanker.nl. (2016, december). Langetermijngevolgen van chemotherapie. Opgehaald van Kanker.nl: https://www.kanker.nl/soorten-behandelingen/chemotherapie/gevolgen/lang…

Lymfoedeem. (sd). Opgehaald van stpierre-bru: https://www.stpierre-bru.be/nl/diensten/thema-klinieken/kliniek-voor-ly…

Mogelijke oorzaken van lymfoedeem. (2017, januari 20). Opgehaald van Alles over kanker: http://allesoverkanker.be/mogelijke-oorzaken-van-lymfoedeem

National Cancer Institute. (2019, januari 8). Radiation Therapy to Treat Cancer. Opgehaald van cancer: https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/radiation-therapy

Nelis, H., & Van Snark, Y. (2016). Je talenten benutten maakt je nuttiger. In H. Nelis, & Y. Van Snark, Talent binnenstebuiten: daag jongeren uit met hun talenten aan de slag te gaan. Utrecht/antwerpen: Kosmos.

Onvruchtbaarheid na chemotherapie of radiotherapie. (2017, juni 29). Opgehaald van Stichting tegen kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/bijwerkingen/onvruchtbaarheid-n…

Pfizer. (sd). De betekenis van de diverse stadia van kanker. Opgehaald van pfizer: https://www.pfizer.nl/borstkanker/betekenis-van-diverse-stadia-van-kank…

Prochaska, J., Johnson, S., & Lee, P. (sd). The Transtheoretical Model of behavioral change: een goede ‘kapstok’ voor fysiotherapeuten. Opgehaald van www.psychfysio.nl: https://www.psychfysio.nl/3_13_1/

radboudumc. (sd). Beschadigde zenuwbanen. Opgehaald van radboudumc: https://www.radboudumc.nl/patientenzorg/behandelingen/chemo-therapie/bi…

Soorten therapieën. (sd). Opgehaald van Stichting tegen kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/jongeren-en-kanker/behandelinge…

Stichting tegen kanker. (2017, Juli 7). Behandelingen van kanker. Opgehaald van kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/behandelingen-van-kanker?gclid=…

Stichting tegen kanker. (2017, juni 23). Chemotherapie. Opgehaald van kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/behandelingen/chemotherapie

stichting tegen kanker. (2017, juni 23). chirurgie. Opgehaald van kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/behandelingen/chirurgie

stichting tegen kanker. (2017, juni 23). Radiotherapie. Opgehaald van kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/behandelingen/radiotherapie

stichting tegen kanker. (2018, oktober 8). Seksualiteit. Opgehaald van kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/bijwerkingen/seksualiteit

Stichting tegen Kanker. (2018). Van hoop naar overwinning: jaarverslag 2018. Opgehaald van kanker: https://www.kanker.be/sites/default/files/publication/stk-jaarverslag-2…

stichting tegen kanker. (2019, oktober 3). Kanker in cijfers. Opgehaald van kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/kanker-cijfers

The U.S. Department of Health and Human Services. (2018). Physical Activity Guidelines for Americans 2nd edition. Opgehaald van https://health.gov/sites/default/files/2019-09/Physical_Activity_Guidel…

UMC Sint-Pieter. (sd). Lymfoedeem. Opgehaald van stpierre-bru: https://www.stpierre-bru.be/nl/diensten/thema-klinieken/kliniek-voor-ly…

UZLeuven. (sd). Chemotherapie. Opgehaald van UZLeuven: https://www.uzleuven.be/chemotherapie

UZLeuven. (sd). Constipatie of verstopping bij chemotherapie. Opgehaald van uzleuven: https://www.uzleuven.be/nl/chemotherapie/bijwerkingen/constipatie-verst…

UZLeuven. (sd). Irritatie of ontsteking van het mondslijmvlies bij chemotherapie. Opgehaald van uzleuven: https://www.uzleuven.be/chemotherapie/irritatie-of-ontsteking-van-het-m…

 

 

 

Van den Broeck, A., Vansteenkiste, M., De Witte, H., Lens, W., & Andriessen, M. (2009). De Zelf-Determinatie Theorie: kwalitatief goed motiveren op de werkvloer. Opgehaald van selfdeterminationtheory.org: https://selfdeterminationtheory.org/SDT/documents/2009_VandenBroeckVans…

van den Dool, R. (sd). Gedragsverandering bij ‘moeilijke’ groepen. Opgehaald van www.kennisbanksportenbewegen.nl: https://www.kennisbanksportenbewegen.nl/?file=4720&m=1437571688&action=…

Van der Plaetsen , T. (2014). Back on track foundation. Opgehaald van Backontrackfoundation.com: https://www.backontrackfoundation.com/

van Dick, G., & van der Velden, N. (2016, april). Gebruik van rolmodellen. Opgehaald van adoc.tips: https://adoc.tips/literatuurstudie-gebruik-van-rolmodellen.html

Van Moerkerke, B. (2016, Oktober 27). Jan Bourgois en Barbara Van Ruymbeke over fysieke fitheid bij kanker. Leven, 72. Opgehaald van allesoverkanker: https://www.allesoverkanker.be/jan-bourgois-en-barbara-van-ruymbeke-ove…

Vansteenkiste, M., P Niemiec, C., & Soenens, B. (2010, july). The development of the five mini-theories of self-determination theory: An historical overview, emerging trends, and future directions. Opgehaald van www.researchgate.net: https://www.researchgate.net/publication/235294924_The_development_of_t…

Vermeulen, O. (2017). WAAR HAALT DE JEUGD ZIJN MOTIVATIE OM TE SPORTEN? Opgehaald van lib.ugent.be: https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/376/898/RUG01-002376898_2017_000…

vivio. (sd). Minder eetlust. Opgehaald van kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/jongeren-en-kanker/bijwerkingen…

Vivio. (sd). Soorten therapieën. Opgehaald van kanker: https://www.kanker.be/alles-over-kanker/jongeren-en-kanker/behandelinge…

Vlaams Instituut Gezond Leven. (2018). gedragsdeterminanten: een overzicht. Opgehaald van gezondleven.be: https://www.gezondleven.be/files/gezondheidsbevordering/overzicht-gedra…

Vlaams instituut Gezond Leven. (sd). Hoeveel beweeg je het best. Opgehaald van Gezond leven: https://www.gezondleven.be/themas/beweging-sedentair-gedrag/bewegingsdr…

Vlaams Instituut Gezond Leven. (s.d.). Bewegen Op Verwijzing: wat en hoe? Opgehaald van www.gezondleven.be: https://www.gezondleven.be/projecten/bewegen-op-verwijzing/wat-en-hoe

Vlaams instituut Gezond leven. (sd). WAAROM IS BEWEGEN GEZOND? Opgehaald van gezondleven: https://www.gezondleven.be/themas/beweging-sedentair-gedrag/bewegingsdr…

Vlaamse overheid. (s.d.). Bewegen Op Verwijzing. Opgehaald van www.vlaanderen.be: https://www.vlaanderen.be/bewegen-op-verwijzing 

Vries, D. (sd). Het ASE-model. Opgehaald van wikiwijs.nl: https://maken.wikiwijs.nl/userfiles/fb5bcf63d0ffe87e949bd52821dae1ee1bc…

Wat is chemotherapie? (19, november 2019). Opgehaald van Alles over kanker: https://www.allesoverkanker.be/wat-chemotherapie

Wat is kanker-behandeling. (sd). Opgehaald van Alles over kanker: https://www.allesoverkanker.be/behandeling

Wayne , W. (2019, september 9). The Transtheoretical Model (Stages of Change). Opgehaald van sphweb.bumc.bu.edu/: http://sphweb.bumc.bu.edu/otlt/MPH-Modules/SB/BehavioralChangeTheories/…

Wayne, W., LaMorte, M., LaMorte, M., & LaMorte, P. (2019, september 9). The Theory of Planned Behavior.Opgehaald van sphweb: http://sphweb.bumc.bu.edu/otlt/MPH-Modules/SB/BehavioralChangeTheories/…

Wesselman , M. (2015, december 21). ASE-model: van attitude, sociale invloed en eigen-effectiviteit naar intentie tot gedrag. Opgehaald van allesoversport: https://www.allesoversport.nl/artikel/ase-model-van-attitude-sociale-in…

Wikipedia. (2019, oktober 13). Thomas Van Der Plaetsen. Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Thomas_Van_Der_Plaetsen

Zorg en Gezondheid. (sd). Bewegen op verwijzing. Opgehaald van zorg-en-gezondheid: https://www.zorg-en-gezondheid.be/bewegen-op-verwijzing

Arteveldehogeschool. (2019). Moving Cancer Care. Opgehaald van arteveldehogeschool: https://www.arteveldehogeschool.be/projecten/moving-cancer-care-0

 

 

 

 

 

 

Universiteit of Hogeschool
Educatieve bachelor in het secundair onderwijs
Publicatiejaar
2020
Promotor(en)
Dhr. Dimitri Vrancken
Kernwoorden
Share this on: