Van de wereldtop naar de achterste bank: Een vergelijkend onderzoek naar de leesvaardigheid en het leesonderwijs in Vlaanderen en Denemarken

Jade Decoster
Persbericht

Vlaamse leerlingen kunnen niet meer lezen: wat nu gedaan?

“Vlaamse leerlingen presenteren ondermaats in begrijpend lezen, niveau in 10 jaar fors gedaald”

“Leesvaardigheid van Vlaamse leerlingen (alweer) gedaald”

“Vlaamse leerlingen lezen steeds minder goed”

 

Dit zijn maar enkele voorbeelden van de trieste titels die u zou vinden mocht u ‘Vlaamse leerlingen lezen’ in Google ingeven. Het is geen plotse verrassing waar iedere lezer van zijn stoel zou vallen: jaar na jaar dalen de resultaten van Vlaamse leerlingen in internationale leestesten. Waar Vlaanderen aan de start van deze testen nog een toppositie innam, zakken we pijlsnel op de ranglijsten.

De cijfers spreken boekdelen: Vlaamse leerlingen scoren zwak op begrijpend lezen. En dan rest de vraag: wat nu? Voor deze thesis zocht ik antwoord op deze vraag in Denemarken: niet enkel een land gekend om haar progressieve houding tegenover onderwijs, maar ook één van de weinige landen die stijgend scoren op internationale leestesten. Hoe doen ze dat? En wat kunnen wij van hen leren?

 

 “Lezen? Ik heb dat toch niet nodig, mevrouw?”

Leesvaardigheid is een belangrijk onderdeel van het dagelijkse leven. U leest elke dag: van de post in uw brievenbus tot het etiket op uw etenswaren, van de mop op uw scheurkalender tot de affiches aan de bushalte. Onze maatschappij is ontoegankelijk zonder een ontwikkelde leeservaring. Toch lijkt lezen een ondergeschikte plaats in te nemen. Het is niet per se de populairste hobby, en de publieke opinie gaat gemakkelijk de richting uit van ‘Achja, het is maar lezen.’.

Maar leesvaardigheid dient niet enkel om een leuk boek te kunnen lezen. Het is de essentiële basis voor een leerling om goede leerprestaties te halen. Elk vak, van Nederlands tot wiskunde tot geschiedenis tot biologie, vraagt tot op een zekere hoogte dat de leerling leest: opgaves, uitleg, voorbeelden, … Valt het niveau van de leesvaardigheid tegen, dan zal de leerling zijn hele onderwijsloopbaan in de nesten zitten.

 

De Vlaamse leesprestaties

Wat zijn die tegenvallende cijfers op internationale leestesten dan? We focussen hier op de twee grootste internationale testen die leesvaardigheid meten: voor het bestuderen van de leesvaardigheid van vijftienjarigen kijken we naar de PISA-testen, de PIRLS-testen vertellen ons dan weer over begrijpend lezen in het vierde leerjaar.

Tussen 2000 en 2018 – de eerste en laatste Vlaamse deelnames – zakte het Vlaamse gemiddelde voor PISA van 532 naar 502 punten. De PIRLS-resultaten waren ook een zware klap voor Vlaanderen: we zakten op tien jaar tijd van de 13de naar de 32ste plaats in de ranglijst van deelnemende landen, met een verlies van 22 punten. Met het laatste resultaat haalden we zelfs het internationale gemiddelde niet meer.

 

Er is iets interessants in’t rijk van Denemarken

Shakespeare beweerde hier het tegenovergestelde. Maar Denemarken is een erg interessant vergelijkingspunt voor het Vlaamse leesonderwijs. Hoewel de dalende leesvaardigheid bij leerlingen een wereldwijd en voornamelijk Europees verschijnsel is, houden de Deense leerlingen al jaren hun hoofd boven water. De resultaten kennen een zachte stijging, of behouden een stabiliteit waar Vlaanderen enkel van kan dromen.

Via een Erasmusuitwisseling naar Kopenhagen was het mogelijk om in gesprek te gaan met Deense leraren en pedagogen. Aan de hand van een enquête werden de ervaringen van Deense en Vlaamse leerkrachten vergeleken, in de hoop tot duidelijke verschillen in aanpak te komen.

Uit de enquêtes en interviews kwamen enkele opmerkelijke verschillen die wijzen op een groot verschil in aanpak. Een van de grootste verschillen is het gebrek aan een efficiënt leesbeleid. Meer dan de helft van de ondervraagde Vlaamse leraren gaf aan dat dit ontbrak op hun school, tegenover 6% van de Deense leerkrachten die het hier mee eens waren. Toch een leesbeleid essentieel om een uitgewerkte aanpak voor leesvaardigheid te verkrijgen.
Een tweede punt was het gebrek aan schoolbibliotheken en leeshoeken in Vlaamse scholen. 90% van de ondervraagde Deense scholen hebben een eigen bibliotheek of meerdere leeshoeken, tegenover 36% van de ondervraagde Vlaamse leraren. Een gecreëerde ruimte voor lezen en om leesplezier te motiveren is toch een factor die meespeelt bij hogere leesresultaten.
Ten slotte zijn ook ouderparticipatie, bijscholing en taalfocus in meerdere vakken elementen die een grote rol krijgen in het Deense onderwijs en een minimale rol in het Vlaamse. Deense leraren geven aan dat al deze factoren een belangrijke plaats innemen op school, terwijl de Vlaamse leraren aangeven dat niet of te weinig voorkomt.

 

Een verzameling aan hulppunten

De bevindingen van de thesis werden verzameld in een bundel voor leraren en scholen. Zo hebben ze een eenvoudig overzicht van werkpunten en voorstellen die zij kunnen toepassen in de les of op school. Met dit eindproduct hoop ik leraren en scholen op weg te helpen naar een effectievere aanpak van hun leesonderwijs.

Bibliografie

Amkreutz, R. (2018, augustus 27). Nieuw vak op school, uur Nederlands minder. Opgehaald van De Standaard: https://www.demorgen.be/nieuws/nieuw-vak-op-school-uur-nederlandsminder… een%20uur%20Nederlands%20weg. 
Arnadottir, E., Kristmundsson, G., & Shiel, G. (2016). Literacy in Denmark: Country Report (Short Version). Cologne: ELINET. 
Artevelde Hogeschool. (2010). Taalontwikkelend lesgeven: hoe doe je dat? Opgehaald van Artevelde Hogeschool: https://www.arteveldehogeschool.be/sites/default/files/studieadvies_taa… even_leidraad_03.pdf 
Bequoye, S. (2018, augustus 1). Onderzoek pleit voor meer leesplezier op school. Opgehaald van IedereenLeest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/onderzoek/onderzoek-pleit-voorm… 
Bequoye, S. (2018, augustus 7). Vlaamse leerlingen scoren minder goed op leesprestaties. Opgehaald van IedereenLeest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/onderzoek/vlaamseleerlingen-sco… 
Bequoye, S. (2018, augustus 7). Waarom lezen goed is voor ons. Opgehaald van Iedereen Leest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/onderzoek/waarom-lezen-goed-voo… 
Bequoye, S. (2019, augustus 21). Reviewstudie belicht leesmotivatie als belangrijk principe voor beter begrijpend lezen in basisonderwijs. Opgehaald van IedereenLeest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/onderzoek/reviewstudie-belicht-… 
Bjerril, S. (2017, december 5). Danske elever falder markant tilbage i international læseundersøgelse. Opgehaald van Folkeskolen: https://www.folkeskolen.dk/620516/danske-elever-faldermarkant-tilbage-i… 
Børne- og Undervisningsministeriet. (2019). Dansk – Fælles Mål 2019. Opgehaald van Danmarks Laeringsportal: https://emu.dk/sites/default/files/2019-08/GSK-F%C3%A6llesM%C3%A5lDansk… 
Børne- og Undervisningsmisteriet. (sd). Timetal. Opgehaald van Børne- og Undervisningsmisteriet: https://www.uvm.dk/folkeskolen/fag-timetal-og-overgange/timetal 
Bråten, I. (2007, oktober). Leseforståelse—om betydningen av forkunnskaper, forståelsesstrategier og lesemotivasjon. Opgehaald van Nationalt Videncenter for Læsning: https://videnomlaesning.dk/media/1547/ivar_braaten.pdf 
Brudholm, M. (2010, maart 25). FORSTÅR DU, HVAD DU LÆSER? (PowerPoint). Opgehaald van Docplayer: https://docplayer.dk/22613399-Lektor-merete-brudholm-forstaar-du-hvad-d… 
Brudholm, M. (2011). Vi Laeser For Livet. Opgehaald van Danmarks Lærerforening: https://www.dlf.org/media/97586/merete-brudholm.pdf 
48 
 
Brudholm, M. (2011). Vi laeser for livet (PowerPoint). Opgehaald van Danmarks Lærerforening: https://www.dlf.org/media/97586/merete-brudholm.pdf 
Danish students have most education hours. (2015, november 25). Opgehaald van The Local: https://www.thelocal.dk/20151125/danish-students-have-most-education-ho… 
Denmark teacher lock-out paralyses schools. (2013, april 3). Opgehaald van BBC: https://www.bbc.com/news/world-europe-22014697 
Denmark's public schools enter a new era. (2014, augustus 11). Opgehaald van The Local: https://www.thelocal.dk/20140811/denmarks-public-schoolchildren-enter-a… 
Dockx, J., Van Landeghem, G., Asaert, K., Van Damme, J., & De Fraine, B. (2019). Begrijpend lezen van het vierde naar het zesde leerjaar: Herhalingsmeting van PIRLS in 2018 vergeleken met PIRLS 2016. Leuven. 
EMBARGO. (2006). PIRLS 2006: Vlaanderen in de wereld. Opgehaald van KULeuven Centrum voor Onderwijseffectiviteit -en evaluatie: https://ppw.kuleuven.be/o_en_o/COE/PIRLS/resultateninternationaal/rappo… 
European Commission. (2016, oktober 6). The National Centre for Reading (Denmark). Opgehaald van EURead: https://www.euread.com/organisations/the-national-centre-for-reading-de… 
European Commission. (2018). Education and Training Monitor Training 2018 Denmark. Luxembourg: Publications Office of the European Union. 
Grymonprez, S. (2019, augustus 23). ‘Focus op competenties nefast voor niveau begrijpend lezen’. Opgehaald van De Standaard: https://www.standaard.be/cnt/dmf20190822_04571378?articlehash=0C5C2F9CE… 70C0F7E2FBB9677C5D7FF4B5B883421E5448E9D35C04F3EE1819BA2EA240C790A6912D794 35CF3794D9F96D7B2745086EBBCA82BD765FE 
Grymonprez, S. (2019, december 3). De leesvaardigheid daalt, maar hoe moet het nu verder? Opgehaald van De Standaard: https://www.standaard.be/cnt/dmf20191203_04749037?articlehash=1508CC366… D21F10EFD1C3581B32747C5D92E6C87A816011D72528BE34217F26B161366D94A6EBFADCE A0B1815F3585747A9F8167FA272A71E404D3D5 
Kabinet Vlaams Ministerie van Onderwijs. (2017, december 5). Peilingsproef Nederlands in 2018 (Persbericht). Opgehaald van Vlaanderen Onderwijs: https://www.onderwijs.vlaanderen.be/nl/peilingsproef-nederlands-in-2018 
KijkOpOnderwijs. (2016, april). Technisch lezen. Opgehaald van Kijk Op Onderwijs: http://www.kijkoponderwijs.nl/shared/content/uploads/2016/04/technisch_… n.pdf 
Leesvaardigheid 15-jarigen daalt meer dan ooit. (2019, december 3). Opgehaald van VRT Taal: https://vrttaal.net/nieuws/leesvaardigheid-15-jarigen-daalt-meer-dan-oo… 
Ministry of Children and Education. (2017). The Folkeskole. Opgehaald van Ministry of Children and Education: https://eng.uvm.dk/primary-and-lower-secondary-education/the-folkeskole 
Notten, N. (2012). Over ouders en leesopvoeding. Utrecht: Eburon. 
49 
 
Nusche, D. e. (2016). School Education in Denmark. Paris: OECD Reviews of School Resources:. 
OECD. (2011). PISA in Focus. OECD Publishings.  
OECD. (2015). PISA 2015 key findings for Denmark. Opgehaald van OECD: https://www.oecd.org/denmark/pisa-2015-denmark.htm 
OECD (2019), "Comparing countries’ and economies’ performance in reading", in PISA 2018 Results (Volume I): What Students Know and Can Do, PISA, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/472978ed-en  
OECD. (2019). Education at a Glance 2019: OECD Indicators. Parijs: OECD Publishing. 
OECD. (2019). PISA 2018 Results Volume I: What Students Know and Can Do. Paris: OECD Publishing. 
OECD (2019), PISA 2018 Results (Volume I): What Students Know and Can Do, PISA, OECD Publishing, 
Paris, https://doi.org/10.1787/5f07c754-en
OECD (2020), Reading performance (PISA) (indicator). doi: 10.1787/79913c69-en (Opgehaald op 27 maart 2020) 
Onderwijs Vlaanderen. (2019). Algemene uitganspunten. Opgehaald van Onderwijsdoelen: https://onderwijsdoelen.be/uitgangspunten/4647 
Onderwijs Vlaanderen. (sd). Programme for International Student Assessment (PISA). Opgehaald van Onderwijs Vlaanderen: https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/programme-for-internationalstudent-a… 
Onderwijs Vlaanderen. (sd). Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS). Opgehaald van Onderwijs Vlaanderen: https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/progress-in-internationalreading-lit… 
Schleicher, A. (2019). PISA 2018: Insights and Interpretations. Paris: OECD. 
Sitchting Lezen. (sd). Waarom doet lezen er toe? Opgehaald van Stichting Lezen: https://www.lezen.nl/nl/waarom-doet-lezen-er-toe 
Sleiderink, N. (2019, december 3). Vlaamse leerlingen scoren op alle fronten slechter dan drie jaar geleden. Opgehaald van Tijd: https://www.tijd.be/politiekeconomie/belgie/vlaanderen/vlaamse-leerling… 
Statistiek Vlaanderen. (2019, december 18). PISA-scoren. Opgehaald van Statistiek Vlaanderen: https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/pisa-scores 
Statistiek Vlaanderen. (2019, augustus 26). TIMSS- en PIRLS-scores. Opgehaald van Statistiek Vlaanderen: https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/timss-en-pirls-scores 
The Ministry of Higher Education and Science, The Ministry for Children, Education and Gender Equality, and The Ministry of Culture . (2016). The Danish Educational System. European Commission. 
Tielemans, K., & al, e. (december 2017). Het Vlaamse lager onderwijs in PIRLS 2016 (Begrijpend lezen in internationaal perspectief en in vergelijking met 2006). Leuven. 
50 
 
Tielemans, K., Vanlaar, G., Van Damme, J., & De Fraine, B. (2017). Lessen door en voor het Vlaams begrijpend leesonderwijs (2006-2016: tien jaar PIRLS in Vlaanderen). Leuven. 
Tielemans, K., Vanlaar, G., Van Damme, J., & De Fraine, B. (2019). Lessen door en voor het Vlaams begrijpend leesonderwijs: 2006 - 2016: tien jaar PIRLS in Vlaanderen. Leuven. 
UGent Vakgroep Onderwijskunde. (sd). Leesvaardigheid. Opgehaald van PISA: http://www.pisa.ugent.be/nl/over-pisa/wat-meet-pisa/leesvaardigheid 
UGent Vakgroep Onderwijskunde. (sd). Leesvaardigheid. Opgehaald van PISA: http://www.pisa.ugent.be/nl/over-pisa/wat-meetpisa/leesvaardigheid#:~:t… articiperen%20in%20de%20maatschappij. 
United Nations. (2018). Human Development Data: Education (1990-2018). Opgehaald van United Nations Development Programme: Human Development Reports: http://hdr.undp.org/en/data 
Van Acker, T. (2020, april 4). Hoe ziet het begrijpend leesonderwijs van Vlaamse basisscholen eruit? Opgehaald van Iedereen Leest: https://www.iedereenleest.be/over-lezen/onderzoek/hoeziet-het-begrijpen… 
Van Acker, T., de Krosse, H., Kuypers, T., & Strating, H. (2016). Literacy in Belgium (Flanders): Country Report short version. Cologne: ELINET. 
Van den Branden, K. (2000). Taakgericht onderwijs in een notendop. Opgehaald van Centrum voor Taal en Onderwijs: http://www.cteno.be/downloads/publicaties/van_den_branden_2000_taakgeri… s_in_notendop.pdf 
Van den Broeck, A., Ferris, D. L., Chang, C. H., & Rosen, C. C. (2016). Review of Self-Determination 
Theory’s Basic Psychological Needs at Work. Journal of Management, 42(5), 1195-1229. 
http://doi.org/10.1177/0149206316632058
Van Dingenen, M. (2019, mei 15). Project gestart met scholen die bouwen aan een inspirerende leesomgeving. Opgehaald van IedereenLeest: https://www.iedereenleest.be/overlezen/nieuws/project-gestart-met-schol… 
Vanoosthuyze, S. (2017). Nederlands: Didactiek 1. Brussel. 
VLOR. (2019, augustus). Sleutels voor effectief begrijpend leze. Opgehaald van VLOR: https://www.vlor.be/publicaties/praktijkgericht-onderzoek/sleutels-voor… 
VVKSO. (2010, september). Nederlands Eerste graad A-stroom: Leerplan secundair onderwijs. Opgehaald van Katholiek Onderwijs Vlaanderen: http://ond.vvksoict.com/leerplannen/doc/Nederlands-2010-016.pdf 
Witte, T. (2009). Ontwikkeling van literaire competentie. VONK, 38(4), 3-20

Universiteit of Hogeschool
Professionele bachelor Secundair Onderwijs
Publicatiejaar
2020
Promotor(en)
Silvie Van Oosthuyze
Kernwoorden
Share this on: