Beeldend communiceren met anderstalige ouders

Door de migratiegolven van de twintigste en het begin van de eenentwintigste eeuw, kwamen de voorbije jaren steeds meer scholen in contact met meertaligheid. Anderstalige kleuters én hun ouders zijn in de meeste Vlaamse scholen niet meer weg te denken (Van Avermaet, Slembrouck, & Simon-Vandenbergen, 2015). Heel wat scholen zijn dan ook op zoek naar specifieke handvaten en hulpmiddelen om hun schriftelijke communicatie en contact met anderstalige ouders -en bij uitbreiding alle ouders- te versterken. Naar aanleiding van deze zoektocht werd er een ontwerponderzoek uitgevoerd waarbij als resultaat een pictogrammenboekje en standaardsjablonen uit de bus kwamen.

Communicatie als bevordering van de leerresultaten

Om de leerresultaten van de kinderen te bevorderen is het partnerschap tussen ouders en leerkracht een belangrijke pijler. Kris Van den branden(2010) schrijft in zijn boek dat ouders en schoolteams één zorg gemeenschappelijk hebben: “De zorg om het welbevinden en de ontwikkeling van het kind.” Beide partijen leveren hier elk apart een bijdrage en kunnen elkaar versterken. Om elkaar echt te kunnen versterken, is het belangrijk dat ouders de schriftelijke communicatie van de school uit begrijpen.

In de scriptie beeldend communiceren met anderstalige ouders onderzoekt Emma Naudts niet enkel het theoretische kader van communiceren met anderstalige ouders, maar reikt ze ook een praktische oplossing aan voor scholen om deze specifieke vorm van ouderbetrokkenheid (nl. contact met de school) te bereiken. Deze praktische oplossing is inzetbaar in het basisonderwijs, maar is mits de nodige aanpassingen  ook inzetbaar in het middelbaar onderwijs.

Deze scriptie is tot stand gekomen door de samenwerking met de leerkrachten op de stageschool van Emma Naudts. Zij konden tips en vroegere ervaringen meedelen waar rekening mee gehouden kon worden bij het ontwerpen van de praktische oplossing.

Een kijkje in de literatuur

Scholen hebben ouders nodig om de kwaliteit van het onderwijs te bevorderen. Maar wat als scholen ouders niet kunnen bereiken? Dan is het belangrijk om als school stil te staan bij enkele oorzaken die kunnen leiden tot een moeilijk contact met anderstalige ouders. Op de website “Diversiteit in actie” zijn verschillende oorzaken beschreven die een rol kunnen spelen in het moeilijk contact met anderstalige ouders. Ouders begrijpen soms niet wat er verteld of geschreven wordt door de school. Hier schamen sommige ouders zich voor. Ze zijn soms bang over de resultaten van hun kind of beschaamd omdat ze niet verstaan wat de leerkracht nu net bedoelt. Daarom is het als school erg belangrijk dat je blijft inzetten op het betrekken van anderstalige ouders in het onderwijs (Diversiteit in actie, Aandachtspunten voor een goede communicatie, sd).

Om te communiceren met ouders is het belangrijk dat je dit als school met een open blik doet. Het gaat niet om de zwart-wit situatie (bv. ouders spreken wel of geen Nederlands) maar voornamelijk over de grijze tussenzone waar de meeste ouders zich in bevinden, namelijk de zone waarin sprake is van een combinatie van de thuistaal en de tweede taal. Door je schriftelijke communicatie eenvoudig aan te passen, bijvoorbeeld door pictogrammen, kleuren, foto’s, tekeningen,… te gebruiken, kan je al een veel grotere groep bereiken en zo taalbarrières overbruggen (Diversiteit in actie, sd).

Om dan aan de slag te gaan met je schriftelijke communicatie, is het belangrijk om eerst het doel van de communicatie te achterhalen. Hou dus in je brief rekening met het communicatiedoel. Dit kan je extra in de verf zetten door visualisaties in je brief te gebruiken. Hierbij is het wel belangrijk om te zorgen voor een duidelijke en overzichtelijke structuur van je brief. Door rekening te houden met het schrijven van de essentie in een brief en een korte herhaling van de hoofdboodschap op het einde te geven, verduidelijk je je schriftelijke communicatie naar anderstalige ouders toe (Huis van het Nederlands Brussel,  2019).

Aan de slag…

Na het onderzoek in de literatuur was er voldoende bagage om verder te gaan met het concreet uitwerken van een ontwerp voor de stageschool. Een eerste idee werd uitgewerkt, met aan de basis de tips die waren gevonden in de literatuur. Het werd al snel duidelijk dat (1) pictogrammen, (2) een duidelijke en overzichtelijke structuur en (3) het communicatiedoel vereisten waren  bij het maken van het ontwerp. Verder werd er rekening gehouden met de wensen van de leerkrachten van de school. Zij hadden vroeger al eerder gewerkt met invulstandaardsjablonen en waren hier zeer tevreden over. Daarnaast wilden ze dat er gewerkt werd met vertalingen en dat het ontwerp bruikbaar moest zijn over de volledige lijn van het basisonderwijs.

Een dankbaar geschenk

Het resultaat van deze scriptie is een pictogrammenboekje voor de ouders waarbij de meest gebruikte pictogrammen vertaald worden in acht verschillende thuistalen (Figuur 1), een pictogrammenlijst voor de leerkrachten zodat iedereen met dezelfde pictogrammen werkt (Figuur 2) en vijf invulstandaardsjablonen met telkens dezelfde lay-out, maar telkens met een ander veelvoorkomend thema: ‘wij gaan op uitstap’, ‘informatie’, ‘meebrengen’, ‘uitnodiging’ en ‘toneel’ (Figuur 3).

Figuur 1: pictogrammenboekje voor de ouders

Figuur 2: pictogrammenlijst voor leerkrachten

Figuur 3: invulstandaardsjablonen

Uit de testperiode en een online vragenlijst bleek dat de leerkrachten het unaniem eens waren over de bruikbaarheid van de hulpmiddelen. Het ontwerp is zeer gebruiksvriendelijk, het werkt vlot in MS Office Word en het is gemakkelijk om de brieven op te stellen. Tijdens de korte testperiode merkten de leerkrachten ook al een kleine verandering op vlak van ouderbetrokkenheid. Een leerkracht vertelde dat er meer respons kwam op de foto’s die ze ieder weekend postte op de klasblog en dat ouders meer reacties gaven op de brieven die ze meegaven. Er kwamen meer materialen mee of de brieven de moesten worden ingevuld kwamen sneller ingevuld terug. De toekomst zal uitwijzen of deze hulpmiddelen ook een groot of duurzaam effect kunnen hebben op de ouderbetrokkenheid op school

Kortom, sta als leerkracht en als school stil bij de schriftelijke communicatie die je gebruikt en kijk door een open en brede bril naar de ouders waarmee je wil communiceren. De inzichten uit dit artikel en de ontwikkelde materialen kunnen ondersteunen om dankzij communicatie echt vanuit een school-ouder-partnerschap te werken!