De uitzonderingen op auteursrecht in de EU en copyright in de VS: De implementatie van en overeenstemming met de internationaalrechtelijke driestappentoets

Paulien Wymeersch
Persbericht

Gebruik je auteursrechtelijke creaties? Loop niet te hard van stap-el

 

De driestappentoets is een rechtsnorm die de uitzonderingen op het auteursrecht reguleert. Ondanks de historische wortels en toename van vermeldingen in internationale en Europese rechtsinstrumenten, is er nog onduidelijkheid over de precieze inhoud en draagwijdte van de driestappentoets.

Je neemt jouw favoriete tv-programma thuis op om het later te bekijken. De leerkracht esthetica projecteert een schilderij van Cézanne in een poging om leerlingen warm te maken voor het kubisme. Je maakt een schunnige versie van een liedje, en jouw versie is écht grappig. Elke dag kom je in aanraking met het auteursrecht, en meer bepaald met de uitzonderingen op de rechten van auteurs. Hoe worden de belangen van auteurs afgewogen tegen die van gebruikers? Daar komt de driestappentoets bij kijken.

 

De uitzonderingen op het auteursrecht

Het auteursrecht kent aan auteurs rechten toe betreffende hun originele creaties, gaande van literatuur en muziek tot computerprogramma’s. Op basis van het reproductierecht mag enkel de auteur deze beschermde werken kopiëren. Op dit reproductierecht zijn ook uitzonderingen voorzien voor maatschappelijk waardevol gebruik. Zo is het bijvoorbeeld wel toegelaten om een werk te kopiëren voor privédoeleinden of in het kader van onderwijsactiviteiten. Het gebruik van een origineel werk om er een parodie op te maken kan ook, zelfs als de auteur daarvoor geen toestemming verleent.

 

De internationale drie-wat toets?

De driestappentoets is een internationale norm die van toepassing is in meer dan 150 landen. Dit juridisch voorschrift ziet toe op de evenwichtige toepassing van de uitzonderingen op het auteursrecht, en is dus in principe een bepaling in het voordeel van auteurs. Zoals de term impliceert, bestaat de driestappentoets uit drie stappen of drie voorwaarden, waaraan elke uitzondering op het auteursrecht moet voldoen.

Ten eerste mogen uitzonderingen op het auteursrecht slechts in bepaalde bijzondere gevallen worden toegepast. De uitzondering mag dus niet de regel worden. Ten tweede mag een uitzondering geen afbreuk doen aan de normale exploitatie van een werk door de auteur. De auteur moet immers nog steeds commerciële winst kunnen maken en inkomsten verwerven via het beheer van de creatie. Tot slot mag een uitzondering volgens de derde stap de belangen van een auteur niet onredelijk schaden. Bij deze laatste stap is er ruimte voor een belangenafweging tussen enerzijds auteurs en anderzijds gebruikers.

 

De driestappentoets in de Europese Unie

Het auteursrecht is een nationale bevoegdheid en is dus niet identiek in elk land. In de Europese Unie harmoniseert de Informatiemaatschappij-Richtlijn (ook wel de Infosoc-Richtlijn genaamd) een aantal aspecten van het auteursrecht, inclusief de uitzonderingen. Deze harmonisatie betekent dat elke EU-lidstaat de inhoudelijke EU-regels omzet in het nationale recht. De Infosoc-Richtlijn bevat een lijst van twintig optionele uitzonderingen op het auteursrecht, die de EU-lidstaten dus kunnen opnemen in hun nationale wetgeving.

De driestappentoets werd ook omgezet in de Infosoc-Richtlijn, waarbij het Europees Hof van Justitie heeft benadrukt dat deze toets een middel is om een rechtvaardig evenwicht tussen de belangen van auteurs en gebruikers te verwezenlijken.

De vraag is gerezen naar de draagwijdte van de driestappentoets op EU-niveau. Is de driestappentoets louter gericht aan de wetgevers van de verschillende EU-lidstaten, of moeten ook de nationale rechters deze norm toepassen in concrete gevallen? Het Europees Hof van Justitie heeft zich in een aantal rechtszaken uitgesproken over de driestappentoets, maar geen expliciet antwoord gegeven op deze vraag. Uit een systematische analyse van de rechtspraak blijkt dat er verschillende strekkingen zijn.

Volgens bepaalde uitspraken lijkt het alsof het Europees Hof van Justitie de nationale wetgever ziet als de énige geadresseerde van de driestappentoets. De wetgever moet dan enkel met de driestappentoets rekening houden bij het opmaken van de wettekst. Andere arresten van het Hof benadrukken dan weer het belang van de driestappentoets bij de interpretatie van het EU-recht. De nationale rechters, die in principe het EU-recht toepassen en interpreteren, lijken in dit geval de geadresseerden. Rechters moeten dan nagaan of een bepaald gebruik in concrete rechtszaken ook aan de drie voorwaarden voldoet.

 

De driestappentoets in de Verenigde Staten

Anders dan het “auteurs-recht” in de EU, ligt de nadruk van copyright bescherming in de Verenigde Staten eerder op de rechten van gebruikers. De algemene uitzondering op copyright, genaamd fair use, is niet alleen van toepassing op alle rechten van de auteur, maar ook op alle gebruiksmogelijkheden. Rechters passen de vier voorwaarden van fair use geval per geval toe, waardoor de feiten van een bepaalde zaak dus van groot belang zijn.

Gelet op dit algemene toepassingsgebied, is er twijfel omtrent de conformiteit van fair use met de internationale driestappentoets, meer bepaald met de eerste stap. Toch lijkt fair use wel degelijk gelimiteerd tot bepaalde bijzondere gevallen, aangezien het begrip “bepaalde” niet vereist dat elke mogelijke situatie waarop een uitzondering van toepassing zou kunnen zijn, geëxpliciteerd wordt.

 

Rechtszekerheid versus flexibiliteit 

Sommigen zien de flexibele fair use bepaling als onvoorspelbaar, met een gebrek aan rechtszekerheid in de VS tot gevolg. Omgekeerd is het voor gebruikers in de EU vooraf duidelijk welke uitzonderingen van toepassing zijn in welke gevallen, maar brengt de restrictieve lijst een gebrek aan flexibiliteit met zich mee.

In de EU gingen dan ook stemmen op om een soort van flexibele fair use bepaling in te voeren, gelet op de snelheid van technologische veranderingen in de 21ste eeuw. Een letterlijke kopie van het Amerikaanse fair use lijkt niet aangewezen, maar de introductie van een andere open norm vormt wel een mogelijkheid om meer flexibiliteit te bereiken. Deze norm zou inspiratie kunnen vinden in de driestappentoets, waarbij gebruik naar analogie van de bestaande uitzonderingen in de lijst toegelaten is, wanneer aan de drie voorwaarden is voldaan. In deze lezing vormt de driestappentoets niet langer een restrictief instrument dat de uitzonderingen op het auteursrecht begrenst, maar een positief criterium dat de toelaatbaarheid van nieuwe gebruiksmogelijkheden toetst.

 

Conclusie

De driestappentoets is een van oorsprong internationale norm van beduidend belang, maar op het niveau van de EU bestaat er onduidelijkheid over de draagwijdte van deze toets. Een nieuwe lezing van de driestappentoets kan een mogelijkheid zijn om meer flexibiliteit in het Europees auteursrechtlandschap te bereiken.

Bibliografie

1.    Verdragen

.   Berner Conventie van 9 september 1886, laatst herzien in Parijs op 24 juli 1971 en aangepast op 28 september 1979, United Nations Treaty Series, Vol. 1161, 3.

.   Weens Verdragenverdrag van 23 mei 1969, United Nations Treaty Series, Vol. 1155, 331.

.   Bijlage 1C “Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights” bij de Overeenkomst van Marrakesh tot oprichting van de Wereldhandelsorganisatie van 15 April 1994, United Nations Treaty Series, Vol. 1867-69.

.   Bijlage 2 “Understanding on Rules and Procedures Governing the Settlement of Disputes” bij de Overeenkomst van Marrakesh tot oprichting van de Wereldhandelsorganisatie van 15 April 1994, United Nations Treaty Series, Vol. 1867-69.

.   WIPO Copyright Treaty van 20 december 1996, United Nations Treaty Series, Vol. 2186, 203.

.   WIPO Performances and Phonograms Treaty van 20 december 1996, United Nations Treaty Series, Vol. 2186, 203.

.   Australia – United States Free Trade Agreement van 18 mei 2004.

.   Verdrag van Marrakesh van 27 juni 2013 om toegang tot gepubliceerde werken te bevorderen voor personen die blind zijn, visueel gehandicapt of anderszins een leeshandicap hebben.

 

2.    Wetgeving en voorbereidende werken

a.     VS

.   U.S. CONST., art. I, §8, cl. 8; art. VI, cl.2.

.   An Act to amend and consolidate the Acts Representing Copyright, Pub. L. No. 60-349, 35 Stat. 1075 (1909) (1909 Copyright Act).

.   An Act for the general revision of the Copyright Law, Title 17 of the United States Code, and for other purposes, Pub. L. No. 94-553, 90 Stat. 2541 (1976) (Copyright Act).

.   An Act to amend title 17, United States Code, to implement the Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works, as revised at Paris on July 24, 1971, and for other purposes, Pub. L. No. 100-568, 102 Stat. 2853 (1988) (Berne Convention Implementation Act).

.   An Act to approve and implement the trade agreements concluded in the Uruguay Round of multilateral trade negotiations, Pub. L. No. 103-465, 108 Stat. 4809 (1994) (Uruguay Round Agreements Act).

.   H.R. REP. No. 94-1476, 94th Cong., 2d Sess. (1976).

 

b.     EU

.   Richtlijn 96/9/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 maart 1996 betreffende de rechtsbescherming van databanken, Pb.L 77, 27 maart 1996, 20-28.

.   Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij, Pb.L 167, 22 juni 2001, 10-19.

.   Richtlijn 2006/115/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 betreffende het verhuurrecht, het uitleenrecht en bepaalde naburige rechten op het gebied van intellectuele eigendom, Pb.L 376, 27 december 2006, 28-35.

.   Richtlijn 2006/116/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 betreffende de beschermingstermijn van het auteursrecht en van bepaalde naburige rechten, Pb.L 372, 27 december 2006, 12-18.

.   Richtlijn 2009/24/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2009 betreffende de rechtsbescherming van computerprogramma’s (gecodificeerde versie), Pb.L 111, 5 mei 2009, 16-22.

.   Richtlijn 2012/28/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2012 inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken, Pb.L 299, 27 oktober 2012, 5-12.

.   Richtlijn (EU) 2017/1564 van het Europees Parlement en de Raad van 13 september 2017 inzake bepaalde toegestane vormen van gebruik van bepaalde werken en ander materiaal die door het auteursrecht en naburige rechten beschermd zijn ten behoeve van personen die blind zijn, visueel gehandicapt of anderszins een leeshandicap hebben, en tot wijziging van Richtlijn 2001/29/EG betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij, Pb.L 242, 20 september 2017, 6-13.

.   Richtlijn (EU) 2019/790 van het Europees Parlement en de Raad van 17 april 2019 inzake auteursrechten en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt en tot wijziging van Richtlijnen 96/9/EG en 2001/29/EG, Pb.L 130, 17 mei 2019, 92-125.

.   Groenboek van de Europese Commissie van 19 juli 1995 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij, Doc. COM(95) 382 def.

.   Follow-up van de Europese Commissie van 20 november 1996 op het Groenboek betreffende het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij, Doc. COM(96) 586 def.

.   Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij (98/C/108/03), Pb. C 108, 7 april 1998, 6-13.

 

c.     België

.   Verslag, Parl.St. Kamer 2003-04, nr. 51-1137/013.

.   Memorie van toelichting, Parl. St. Kamer 2003-04, nr. 51-1137/001.

.   Amendement nr. 56, Parl. St. Kamer 2003-04, nr. 51-1137/004.

 

d.     Nederland

.   Memorie van Toelichting, Tweede Kamer, vergaderjaar 2001-2002, 28482, nr. 3.

.   Verslag, Tweede Kamer, vergaderjaar 2002-2003, 28482, nr. 4.

 

3.    Rechtspraak

a.     Internationaal

.   WTO Panelverslag over Canada – Patent Protection of Pharmaceutical Products, aangenomen op 17 maart 2000, WT/S114/R.

.   WTO Panelverslag over United States – Section 110 (5) of the US Copyright Act, aangenomen op 15 juni 2000, WT/DS160/R.

 

b.     VS

i.                Supreme Court of the United States

.   Murray v. The Schooner Charming Betsy, 6 U.S. (2 Cranch) (1804).

.   Burrow - Giles Lithographic Co. v. Sarony, 111 U.S. 53, 4 S. Ct. 279 (1884).

.   Bleistein v. Donaldson Lithographing Co., 188 U.S. 239, 23 S. Ct. 298 (1903).

.   Reid v. Covert, 354 U.S. 1, 77 S. Ct. 1222 (1957).

.   Sony Corp. of Am. v. Universal City Studios, Inc., 464 U.S. 417, 104 S. Ct. 774 (1984).

.   Harper & Row, Publrs. v. Nation Enters., 471 U.S. 539, 105 S. Ct. 2218 (1985).

.   Stewart v. Abend, 495 U.S. 207, 110 S. Ct. 1750 (1990).

.   Feist Publ'ns, Inc. v. Rural Tel. Serv. Co., 499 U.S. 340, 111 S. Ct. 1282 (1991).

.   Campbell v. Acuff-Rose Music, Inc., 510 U.S. 569, 114 S. Ct. 1164 (1994).

.   Google LLC v. Oracle Am., Inc., 141 S. Ct. 1183 (2021).

 

ii.              Lagere rechtspraak

.   Dellar v. Samuel Goldwyn, Inc., 104 F.2d 661 (2d Cir. 1939).

.   Authors Guild v. Google, Inc., 804 F.3d 202, 216-218 (2nd Cir. 2015).

.   Gray v. Russell, 10 F. Cas. 1035, 1839 U.S. App. LEXIS 332, 2 Law Rep. 294 (C.C.D. Mass. 1839).

.   Folsom v. Marsh, 9 F. Cas. 342, 1841 U.S. App. LEXIS 468 (C.C.D. Mass. 1841).

 

c.     EU

i.       Arresten Europees Hof van Justitie

.   Arrest van 6 februari 2003, SENA/NOS, C-245/00, ECLI:EU:C:2003:68.

.   Arrest van 5 oktober 2004, Pfeiffer/Deutsches Rotes Kreuz, C-397/01 tot en met C-403/01, ECLI:EU:C:2004:584.

.   Arrest van 12 september 2006, Laserdisken/Kulturministeriet, C-479/04, ECLI:EU:C:2006:549.

.   Arrest van 16 juli 2009, Infopaq International/Danske Dagblades Forening, C-5/08, EU:C:2009:465.

.   Arrest van 21 oktober 2010, Padawan/SGAE, C-467/08, ECLI:EU:C:2010:620.

.   Arrest van 22 december 2010, Softwarová/Ministerstvo kultury, C-393/09, ECLI:EU:C:2010:816.

.   Arrest van 16 juni 2011, Stichting de Thuiskopie/Opus, C-462/09, ECLI:EU:C:2011:397.

.   Arrest van 30 juni 2011, VEWA/Belgische Staat, C-271/10, ECLI:EU:C:2011:442.

.   Arrest van 4 oktober 2011, Football Association Premier League/QC Leisure, C‑403/08 en C‑429/08, EU:C:2011:631.

.   Arrest van 1 december 2011, Eva-Maria Painer/Standard VerlagsGmbH, C-145/10, ECLI:EU:C:2011:798.

.   Arrest van 24 januari 2012, Dominguez/Centre informatique du Centre Ouest Atlantique, C-282/10, ECLI:EU:C:2012:33.

.   Arrest van 9 februari 2012, Luksan/van der Let, C-277/10, ECLI:EU:C:2012:65.

.   Arrest van 1 maart 2012, Football Dataco/Yahoo!, C-604/10, ECLI:EU:C:2012:115.

.   Arrest van 26 april 2012, DR en TV2 Danmark/NCB, C-510/10, ECLI:EU:C:2012:244.

.   Arrest van 24 mei 2012, Amia SpA (in liquidatie)/Provincia Regionale di Palermo, C-97/11, ECLI:EU:C:2012:306.

.   Arrest van 10 oktober 2013, Spedition Welter/Avanssur, C-306/12, ECLI:EU:C:2013:650.

.   Arrest van 27 juni 2013, VG Wort/Kyocera, C-457/11 tot en met C-460/11, ECLI:EU:C:2013:426.

.   Arrest van 27 februari 2014, OSA/Léčebné lázně, C-351/12, ECLI:EU:C:2014:110.

.   Arrest van 10 april 2014, ACI Adam/Stichting de Thuiskopie, C-435/12, ECLI:EU:C:2014:254.

.   Arrest van 5 juni 2014, Public Relations Consultants/Newspaper Licensing Agency, C-360/13, ECLI:EU:C:2014:1195.

.   Arrest van 3 september 2014, Deckmyn en Vrijheidsfonds/Vandersteen, C-201/13, ECLI:EU:C:2014:2132.

.   Arrest van 11 september 2014, Technische Universität Darmstadt/Ulmer, C-117/13, ECLI:EU:C:2014:2196.

.   Arrest van 5 maart 2015, Copydan/Nokia, C-463/12, ECLI:EU:C:2015:144.

.   Arrest van 16 november 2016, Soulier en Doke/Premier Ministre, C-301/15, ECLI:EU:C:2016:878.

.   Arrest van 26 april 2017, Stichting Brein/Wullems, C-527/15, ECLI:EU:C:2017:300.

.   Arrest van 29 november 2017, VCAST/RTI, C-265/16, ECLI:EU:C:2017:913.

.   Arrest van 7 augustus 2018, Land Nordrhein-Westfalen/Renckhoff, C-161/17, ECLI:EU:C:2018:634.

.   Arrest van 13 november 2018, Levola Hengelo/Smile Foods, C-310/17, ECLI:EU:C:2018:899.

.   Arrest van 29 juli 2019, Funke Medien/Bundesrepublik Deutschland, C-469/17, ECLI:EU:C:2019:623.

.   Arrest van 29 juli 2019, Pelham/Hütter, C-476/17, ECLI:EU:C:2019:624.

.   Arrest van 29 juli 2019, Spiegel Online/Volcker Beck, C-516/17, ECLI:EU:C:2019:625.

 

ii.              Adviezen Hof van Justitie

.   Advies 3/15 van 14 februari 2017, EU:C:2017:114.

 

iii.             Beschikkingen Hof van Justitie

.   Beschikking van 17 januari 2012, Infopaq International/Danske Dagblades Forening, C-302/10, ECLI:EU:C:2012:16.

 

iv.             Conclusies advocaten-generaal

.   Conclusie van advocaat-generaal V. Trstenjak van 12 februari 2009 in het arrest Infopaq I, C-5/08, ECLI:EU:C:2009:89.

.   Conclusie van advocaat-generaal J. Kokott van 3 februari 2011 in het arrest Premier League, C-403/08 en C-429/08, ECLI:EU:C:2011:43.

.   Conclusie van advocaat-generaal N. Jääskinen van 10 maart 2011 in het arrest Stichting de Thuiskopie, C-462/09, ECLI:EU:C:2011:133.

.   Conclusie van advocaat-generaal V. Trstenjak van 12 april 2011 in het arrest Painer, C-145/10, ECLI:EU:C:2011:239.

.   Conclusie van advocaat-generaal E. Sharpston van 24 januari 2013 in het arrest VG Wort, C-457/11 tot en met C-460/11, ECLI:EU:C:2013:34.

.   Conclusie van advocaat-generaal E. Sharpston van 14 november 2013 in het arrest OSA, C-351/12, ECLI:EU:C:2013:749.

.   Conclusie van advocaat-generaal P. Cruz Villalón van 9 januari 2014 in het arrest ACI Adam, C-435/12, ECLI:EU:C:2014:1.

.   Conclusie van advocaat-generaal N. Jääskinen van 5 juni 2014 in het arrest Ulmer, C-117/13, ECLI:EU:C:2014:1795.

.   Conclusie van advocaat-generaal P. Cruz Villalón van 18 juni 2014 in het arrest Copydan, C-463/12, ECLI:EU:C:2014:2001.

.   Conclusie van advocaat-generaal M. Wathelet van 7 juli 2016 in het arrest Soulier en Doke, C-301/15, ECLI:EU:C:2016:536.

.   Conclusie van advocaat-generaal M. Campos Sánchez-Bordona van 8 december 2016 in het arrest Stichting Brein, C-527/15, ECLI:EU:C:2016:938.

.   Conclusie van advocaat-generaal M. Szpunar van 7 september 2017 in het arrest VCAST, C-265/16, ECLI:EU:C:2017:649.

.   Conclusie van advocaat-generaal M. Campos Sánchez-Bordona van 25 april 2018 in het arrest Renckhoff, C-161/17, ECLI:EU:C:2018:279.

.   Conclusie van advocaat-generaal M. Szpunar van 10 januari 2019 in het arrest Spiegel Online, C-516/17, ECLI:EU:C:2019:16.

.   Conclusie van advocaat-generaal M. Szpunar van 12 december 2019 in het arrest Pelham, C-476/17, ECLI:EU:C:2018:1002.

 

d.     België

.   Brussel 9 september 2005, AM 2005, nr. 4, 301-304.

 

4.    Rechtsleer

a.     Boeken

.   AUFDERHEIDE, P. en JASZI, P., Reclaiming Fair Use: How to Put Balance Back in Copyright, Chicago, The University of Chicago Press, 2011, 199 p.

.   BURRELL, R. en COLEMAN, A., Copyright Exceptions. The Digital Impact, Cambridge, Cambridge University Press, 2005, 426 p.

.   DÖRR, O. en SCHMALENBACH, K. (eds.), Vienna Convention on the Law of Treaties. A Commentary, Springer Ebook, 2018, 1535 p.

.   FICSOR, M., The law of copyright and the internet: the 1996 WIPO treaties, their interpretation and implementation, Oxford, Oxford University Press, 2002, 792 p.

.   DUSOLLIER, S., Droit d’auteur et protection des œuvres dans l’univers numérique, Brussel, Larcier, 2007, 619 p.

.   GEIREGAT, S., Digitale en analoge distributie van auteurswerken en softwareVolume 1: Analoge distributie en uitputting, Antwerpen, Intersentia, 2020, 287 p.

.   GOLDSTEIN, P., en HUGENHOLTZ, P.B., International Copyright: Principles, Law, and Practice, Oxford – New York, Oxford University Press, 2013, 591 p.

.   MENELL, P., LEMLEY, M. en MERGES, R., Intellectual Property in the New Technological Age: 2019s.l., Clause 8 Publishing, 2019, 1263 p.

.   RICKETSON, S. en GINSBURG, J., International Copyright and Neighbouring Rights: the Berne Convention and Beyond, Oxford, Oxford University Press, 2006, 1640 p.

.   SENFTLEBEN, M., Copyright, Limitations and the Three-Step Test: An Analysis of the Three-Step Test in International and EC Copyright Law, Den Haag, Kluwer Law International, 2004, 340 p.

.   STAMATOUDI, I. en TORREMANS, P. (eds.), EU Copyright Law: A commentary, Cheltenham – Northampton, Edward Elgar, 2014, 1227 p.

.   STAMATOUDI, I. (ed.), New Developments in EU and International Copyright Law, Alphen aan den Rijn, Kluwer Law International, 2016, 480 p.

.   STOLL, P-T., BUSCHE, J. en AREND, K. (eds.), WTO – Trade-related aspects of intellectual property, Nederland, Koninklijke Brill NV, 2009, 909 p.

.   TAUBMAN, A., WAGER, H. en WATAL, J., A Handbook on the WTO TRIPs Agreement, Cambridge, Cambridge University Press, 2012, 385 p.

.   VAN EECHOUD, M., HUGENHOLTZ, P.B., VAN GOMPEL, S., GUIBAULT, L., en HELBERGER, N., Harmonizing European Copyright Law. The Challenges of Better Lawmaking, Alphen aan den Rijn, Kluwer Law International, 2009, 362 p.

.   VANHEES, H., Handboek intellectuele rechten, Antwerpen, Intersentia, 2020, 817 p.

 

b.     Bijdragen in verzamelwerken

.   GEIGER, C. en SCHÖNHERR, F., “[Article 5 of] The Information Society Directive” in STAMATOUDI, I. en TORREMANS, P. (eds.), EU Copyright Law. A Commentary, Cheltenham – Northampton, Edward Elgar, 2014, (395) [434-484] (527).

.   JANSSENS, M.C., “Het algemeen kader en de draagwijdte van de uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik” in DE BRANDT, P. en NUYTTEN, M. (eds.), De uitzondering voor het kopiëren voor eigen gebruik en de vergoeding van de schade in een gedematerialiseerde omgeving: uitdagingen en vooruitzichten, Brussel, Larcier, 2017, 17-62.

.   HILTY, R. en KÖKLÜ, K., “Limitations and Exceptions to Copyright in the Digital Age. Four Cornerstones for a Future-Proof Legal Framework in the EU” in STAMATOUDI, I. (ed.), New Developments in EU and International Copyright Law, Alphen aan den Rijn, Kluwer Law International, 2016, 283-298.

.   HUGENHOLTZ, P.B., “Flexible Copyright: Can EU Author’s Right Accommodate Fair Use?” in STAMATOUDI, I. (ed.), New Developments in EU and International Copyright Law, Alphen aan den Rijn, Kluwer Law International, 2016, 417-433.

.   JANSSENS, M.C., “Art. XI.189 WER” in BRISON, F. en VANHEES, H., Huldeboek Jan Corbet. Het Belgisch auteursrecht: Artikelsgewijze Commentaar, Brussel, Larcier, 2018, 191-212.

.   LUCAS-SCHLOETTER, A., “Is there a concept of European copyright law? History, evolution, policies and politics and the acquis communautaire” in STAMATOUDI, I. en TORREMANS, P., EU Copyright Law: A commentary, Cheltenham – Northampton, Edward Elgar, 2014, 7-37.

.   MENELL, P. en SCOTCHMER, S., “Intellectual Property Law” in POLINSKY, M. en SHAVELL, S. (eds.), Handbook of Law and Economics, Elsevier, 2007, 1473-1570.

.   SENFTLEBEN, M., “Overprotection and Protection Overlaps in Intellectual Property Law – the Need for Horizontal Fair Use Defences” in KUR. A en MIZARAS, V. (eds.), The Structure of Intellectual Property Law: Can One Size Fit All?, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2011, elektronische kopie beschikbaar op https://ssrn.com/abstract=1597123, 1-31.

 

c.     Tijdschriftartikelen

.   ALBERDINGK THIJM, C., “Fair use: het auteursrechtelijk evenwicht hersteld”, AMI 1998,Vol. 9, 145-154.

.   ARNOLD, R. en ROSATI, E., “Are national courts the adressees of the Infosoc three-step test?”, JIPLP 2015, Vol. 10, nr. 10, 741-749.

.   BEEBE, B., “An Empirical Study of U.S. Copyright Fair Use Opinions Updated, 1978-2019”, NYU Journal of Intellectual Property and Entertainment Law 2020, Vol. 10, nr. 1, 1-39.

.   BUYDENS, M., “La nouvelle directive du 22 mai 2001 sur l’harmonisation de certains aspects du droit d’auteur et des droits voisins dans la société de l’information: le régime des exceptions”, AM 2001, 429-444.

.   CABAY, J., “L’épuisement en ligne du droit d’auteur”, AM 2013, nr. 5, 303-319.

.   CARLSON, B., “Balancing the Digital Scales of Copyright Law”, SMU Law Review 1997, Vol. 50, nr. 3, 825-866.

.   CARTER, E., “Harmonization of Copyright Law in Response to Technological Change: Lessons from Europe about Fair Use and Free Expression”, The University of La Verne Law Review 2009, Vol. 30, 312-345.

.   CHRISTIE, A. en WRIGHT, R., “A Comparative Analysis of the Three-Step Tests in International Treaties”, International Review of Intellectual Property and Competition Law 2014, Vol. 45, nr. 4, 409-433.

.   COHEN JEHORAM, H., “Nu de gevolgen van trouw en ontrouw aan de Auteursrechtrichtlijn voor fair use, tijdelijke reproductie en driestappentoets”, AMI 2005, Vol. 5, 153-161.

.   COHEN JEHORAM, H., “Is there a hidden agenda behind the general non-implementation of the EU three-step test?”, European Intellectual Property Review 2009, Vol. 31, nr. 8, 408-410.

.   DAVIES, G., “The Convergence of Copyright and Author’s Rights – Reality or Chimera?” International Review of Intellectual Property 1995, Vol. 26, 964-989.

.   DINWOODIE, G., “The Development and Incorporation of International Norms in the Formation of Copyright Law”, Ohio State Law Journal 2001, Vol. 62, 733-782.

.   DUSOLLIER, S., “L’encadrement des exceptions au droit d’auteur par le test des trois étapes”, IRDI 2005, 212-222.

.   ELKIN-KOREN, N. en WEINSTOCK NETANEL, N. “Transplanting Fair Use Across the Globe: A Case Study Testing the Credibility of U.S. Opposition”, aanstaande Hastings Law Journal 2021, Vol. 72, ontwerp 2020, elektronische kopie beschikbaar op https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3598160, 1-73.

.   FAVALE, M., “Fine-tuning European copyright law to strike a balance between the rights of owners and users”, European Law Review 2008, Vol. 33, nr. 5, 687-708.

.   FIERENS, A. en VAN DELM, K., “Meer vrijheid aan de horizon”, Juristenkrant 29 juni 2016, afl. 332, (2) 2.

.   GEIGER, C., “The Three-Step Test, a Threat to a Balanced Copyright Law?”, International Review of Intellectual Property and Competition Law 2006, 683-699.

.   GEIGER, C., “From Berne to National Law, via the Copyright Directive: the Dangerous Mutations of the Three-step Test”, European Intellectual Property Review 2007, Vol. 29, nr. 12, 486-491.

.   GEIGER, C., “The role of the three-step test in the adaptation of copyright law to the information society”, UNESCO Copyright Bulletin 2007, 1-21.

.   GEIGER, C., “Promoting Creativity through Copyright Limitations: Reflections on the Concept of Exclusivity in Copyright Law”, Vanderbilt Journal of Entertainment and Technology Law 2010, Vol. 12, nr. 3, 515-548.

.   GEIGER, C., HILTY, R., GRIFFITHS, J., SUTHERSANEN, U. e.a., “Declaration. A Balanced Interpretation of The ‘Three-Step Test’ in Copyright Law”, JIPITEC 2010, 119-122.

.   GEIGER, C., GERVAIS, D., en SENFTLEBEN, M., “The Three-Step Test Revisited: How to use the Test’s Flexibility in National Copyright Law”, American University International Law Review 2014, Vol. 29, nr. 3, 581-626.

.   GEIGER, C. en IZYUMENKO, E., “Towards a European “Fair Use” Grounded in Freedom of Expression”, American University International Law Review 2019, Vol. 1, 1-74.

.   GEIREGAT, S., “Nieuw in het auteursrecht: de panorama-uitzondering”, IRDI 2016, nr. 3, 229-239.

.   GERVAIS, D., “Towards a new core international copyright norm: the reverse three-step test”, Marquette Intellectual Property Law Review 2005, Vol. 9, nr. 1, 1-35.

.   GINSBURG, J., “Toward Supranational Copyright Law? The WTO Panel Decision and the ‘Three-Step Test’ for Copyright Exceptions”, Revue Internationale du Droit d'Auteur 2001, Vol. 187, 2-65.

.   GINSBURG, J., “Letter from the U.S.: Exclusive Rights, Exceptions, and Uncertain Compliance with International Norms – Part II (Fair Use)”, Revue Internationale du Droit d’Auteur 2014, Vol. 242, Columbia Law & Economics Working Paper nr. 503, elektronische kopie beschikbaar op https://scholarship.law.columbia.edu/faculty_scholarship/1897/?utm_source=scholarship.law.columbia.edu%2Ffaculty_scholarship%2F1897&utm_medium=PDF&utm_campaign=PDFCoverPages, 1-23.

.   GOOLD, P., “The Interpretive Argument for a Balanced Three-Step Test?” American University International Law Review2018, Vol. 33, 187-230.

.   GORDON, W., “Fair Use as Market Failure: A Structural and Economic Analysis of the Betamax Case and its Predecessors”, Columbia Law Review 1982, Vol. 82, nr. 8, 1600-1657.

.   GORDON, W., “Excuse and justification in the law of fair use: Transaction costs have always been part of the story”, Journal, Copyright Society of the U.S.A. 2003, Vol. 50, 149-198.

.   GRIFFITHS, J. “Unsticking the centre-piece – the liberation of European copyright law?”, JIPITEC 2010, 87-95.

.   HART, M., “The proposed directive for copyright in the information society: nice rights, shame about the exceptions”, European Intellectual Property Review 1998, Vol. 20, nr. 5, 169-171.

.   HART, M., “The Copyright in the Information Society Directive: an overview”, European Intellectual Property Review 2002, Vol. 24, nr. 2, 58-64.

.   HILTY, R. “Declaration on the “Three-Step Test”. Where do we go from here?”, JIPITEC 2010, nr. 1, 83-86.

.   HUGENHOLTZ, P.B., “Why the Copyright Directive is unimportant, and possibly invalid”, European Intellectual Property Review 2000, Vol. 20, nr. 11, 499-505.

.   JANSSENS, M.C., “De uitzonderingen op het auteursrecht anno 2005. Een eerste analyse”, AM 2005/06, Vol. 5-6, 482-511.

.   KOELMAN, K., “Fixing the three step test”, European Intellectual Property Review 2006, Vol. 28, nr. 8, 407-412.

.   KUR, A., “Of Oceans, Islands, and Inland Water – How Much Room for Exceptions and Limitations under the Three-Step Test?”, Richmond Journal of Global Law and Business 2009, Vol. 8, 287-350.

.   LEONARD, T.H., “Le test en trois étapes confié au juge: la mise à mort du droit d’auteur et de ses exceptions?” Revue du Droit des Technologies de l’Information 2006, Vol. 25, 209-222.

.   LEVAL, P., “Toward a Fair Use Standard”, Harvard Law Review 1990, Vol. 103, nr. 5, 1105-1136.

.   LEVAL, P., “Judging under the Constitution: Dicta about Dicta”, NYU Law Review 2006, Vol. 81, nr. 4, 1249-1282.

.   LUCAS, A., “For a reasonable interpretation of the three-step test”, European Intellectual Property Review 2010, Vol. 32, nr. 6, 277-282.

.   MALKAWI, B., “A long “TRIP” home: how the Berne Convention, TRIPS Agreement, and other instruments complement the international copyright system”, European Intellectual Property Review 2013, Vol. 35, nr. 2, 93-107.

.   OKEDIJI, R., “Toward an International Fair Use Doctrine”, Columbia Journal of Transnational Law 2000, Vol. 39, nr. 1, 75-176.

.   OLIVER, J., “Copyright in the WTO: The Panel Decision on the Three-Step Test”, Columbia Journal of Law & the Arts2001, Vol. 25, nr. 2-3, 119-170.

.   PELTZ, R. “Global Warming Trend? The Creeping Indulgence of Fair Use in International Copyright Law”, Texas Intellectual Property Law Journal 2009, Vol. 27, 267-288.

.   RENDAS, T., “Advocate General Szpunar in Spiegel Online (or why we need fair use in the EU)”, JIPLP 2019, Vol. 14, nr. 4, 265-267.

.   SAG, M. “Predicting Fair Use”, Ohio State Law Journal 2012, Vol. 73, nr. 1, 47-91.

.   SAMUELSON, P., “Unbundling Fair Uses”, Fordham Law Review 2009, Vol. 77, nr. 5, 2537-2621.

.   SAMUELSON, P. “Possible Futures of Fair Use”, Washington Law Review 2015, Vol. 90, nr. 2, 815-868.

.   SAMUELSON, P. en HASHIMOTO, K., “Is the U.S. Fair Use Doctrine Compatible with Berne and TRIPs Obligations?”, artikel in het kader van presentatie voor University of Cyprus Law School conferentie “Universalism or Pluralism in International Copyright Law”, 31 mei tot 1 juni 2018, elektronische kopie beschikbaar op https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3228052, 1-22.

.   SASSERATH, O., “Les exceptions au droit de communication au public”, IRDI 2015, nr. 4, 290-308.

.   SCHWARTZ, E., “An Overview of the International Treatment of Exceptions”, Journal of the Copyright Society of the USA 2010, Vol. 5, 473-497.

.   SENFTLEBEN, M., “The International Three-Step Test: A Model Provision for EC Fair Use Legislation”, JIPITEC 2010, Vol. 1, 67-82.

.   SENFTLEBEN, M., “The Perfect Match: Civil Law Judges and Open-Ended Fair Use Provisions”, American University International Law Review 2017, Vol. 33, 231-286.

.   SUN, H., “Overcoming the Achilles Heel of Copyright Law”, Northwestern Journal of Technology and Intellectual Property2007, Vol. 5, 267-331.

.   VINJE, T., “Should we begin digging copyright’s grave?”, European Intellectual Property Review 2000, Vol. 22, nr. 12, 551-562.

.   WEINSTOCK NETANEL, N., “Making sense of fair use”, Lewis & Clark Law Review 2011, Vol. 15, nr. 3, 715-771.

.   WESTKAMP, G., “The Three-Step Test and Copyright Limitations in Europe: European Copyright Law between Approximation and National Decision Making”, Journal of the Copyright Society of the USA 2008, Vol. 56, 1-65.

.   XALABARDER, R., “The role of the CJEU in Harmonizing EU Copyright Law”, International Review of Intellectual Property and Competition Law 2016, Vol. 47, 635-639.

.   ZOLYNSKI, C., “Le test en trois étapes, renouvellement des pouvoirs du juge?”, LEGICOM 2007, Vol. 39, 107-113.

 

5.    Andere

a. Studies en rapporten

.   FICSOR, M., WIPO Guide to the Copyright and Related Rights Treaties Administered by WIPO and Glossary of Copyright and Related Rights Terms, Geneve, WIPO, 2003, 317 p.

.   GUIBAULT, L. e.a., IViR Study on the implementation and effect in member states’ laws of Directive 2001/29/EC on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society (final report), Instituut voor Informatierecht, Universiteit van Amsterdam, februari 2007.

.   GRIFFITHS, J., The Three-Step Test in European Copyright Law – Problems and Solutions, Queen Mary University of London, School of Law Legal Studies Research Paper No. 31/2009.

.   HUGENHOLTZ, P.B. e.a., IViR Study on the recasting of copyright & related rights for the knowledge economy (final report), Instituut voor Informatierecht, Universiteit van Amsterdam, november 2006.

.   HUGENHOLTZ, P.B. en OKEDIJI, R., Conceiving an international instrument on limitations and exceptions to copyright(final report), Instituut voor Informatierecht, Universiteit van Amsterdam en University of Minnesota Law School, 6 maart 2008.

.   RICKETSON, S., WIPO Study on Limitations and Exceptions of Copyright and Related Rights in the Digital Environment, Standing Committee on Copyright and Related Rights, Ninth Session, 23 tot 27 juni 2003, Geneve, SCCR/9/7.

 

b. Overige

.   Zweedse/BIRPI Studiegroep, Algemeen rapport van 1 juli 1964, Document DA/22/2.

.   WIPO, Records of the Intellectual Property Conference of Stockholm June 11 to June 14, 1967, Vol. 1 en 2, Geneve 1974.

.   Council for Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights, Review of Legislation on Copyright and Related Rights, United States, 30 oktober 1996, IP/Q/USA/1.

.   The Wittem Project, European Copyright Code, deLex, april 2010, elektronische kopie beschikbaar op https://www.ivir.nl/publicaties/download/Wittem_European_copyright_code_21_april_2010.pdf.

.   Europese Commissie, Publieke Consultatie over de Herziening van EU Auteursrecht, 2013.

.   Europese Commissie, Verslag over de antwoorden op de Publieke Consultatie over de Herziening van EU Auteursrecht, 2014.

.   Europees Parlement, Verslag over de tenuitvoerlegging van Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij, 24 juni 2015, A8-0209/2015.

.   The Constitution of the United States of America - Analysis and Interpretation, Centennial Edition, 2016, Doc. No 112-9.

.   WIPO-Administered Treaties, Contracting Parties, Berne Convention, Malta, https://wipolex.wipo.int/en/treaties/parties/remarks/MT/15, geraadpleegd op 3 mei 2021.

.   WTO, Member Information, The European Union and the WTO, https://www.wto.org/english/thewto_e/countries_e/european_communities_e.htm, geraadpleegd op 4 mei 2021.

Universiteit of Hogeschool
Master of Laws in de Rechten
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Prof. dr. Inge Govaere
Kernwoorden
Share this on: