Hoe kan een kleuteronderwijzer(es) kanker een plaats geven in de klas wanneer hij/zij hiermee te maken krijgt?

Sarah Bovens
Persbericht

Kanker in de kleuterklas

Kinderkanker

1 september 2013. H. kwam in mijn 3de kleuterklas als nieuw klasgenootje. Ze was een vrolijke meid die zich snel aanpaste in de groep. Net voor de herfstvakantie klaagde ze over kniepijn. Op aanraden van de huisarts ging mama naar het ziekenhuis op controle. H. werd onmiddellijk doorverwezen naar het UZ Gent: een tumor op het dijbeen. Kanker. Mijn wereld stond even stil. Wat nu?

Dit is het verhaal van juf Griet. Juf Griet staat al 30 jaar in het kleuteronderwijs. Ze kreeg in haar loopbaan meermaals te maken met kanker. Doorgaans betrof het familieleden van kleuters, maar tijdens de schooljaren 2013-2014 en 2014-2015 had ze een kleuter met kanker in de klas.

Het verhaal van juf Griet is helaas geen alleenstaand geval. Frequenter dan ooit komen we in aanraking met volwassenen en kinderen waar kanker bij gediagnosticeerd wordt. Hoewel kinderkanker zeldzaam is en maar 1% van alle kankerdiagnoses omvat, stijgt het aantal nieuwe diagnoses van kanker jaarlijks bij kinderen tussen nul en veertien jaar.

Als toekomstige kleuteronderwijzeres hoop ik hier nooit mee geconfronteerd te worden, maar als het noodlot toeslaat, dan wil ik mijn kleuters op de best mogelijke manier begeleiden. Hoe doe je dat precies? In deze thesis staat de vraag ‘Hoe kan een kleuteronderwijzer(es) kanker een plaats geven in de klas wanneer hij/zij hiermee te maken krijgt?’ centraal.

Tijdens het onderzoek in de literatuur ontdekte ik boeken die kanker en de verschillende behandelingen ervan uitleggen op kindermaat: prentenboeken over kinderen met kanker, ouders met kanker, grootouders met kanker, gevoelens en wanneer het niet meer beter wordt. Daarnaast stuitte ik ook op het educatief pakket ‘De heppiepet’ dat bestaat uit les- en hoekensuggesties, muziekfragmenten, een prentenboek en een animatiefilmpje. De kanjerketting die kinderen in het ziekenhuis krijgen en een kort animatiefilmpje ‘Paultje en de Draak’ waren ook zo’n vondsten die je daarbij kunnen helpen.

Zowel tijdens de literatuurstudie als tijdens de diepte-interviews met zeven kleuteronderwijzeressen hoorde ik de nood aan het horen van ervaringen van andere leerkrachten die hier reeds mee in aanraking kwamen. Uit de interviews waren enkele duidelijke thema’s te definiëren die helpen om kanker een plaats in de klas te geven, meer bepaald: een goed contact met de ouders, contact met de zieke kleuter houden, Bednet bij kleuters inzetten, de zieke kleuter betrekken bij het klasgebeuren, de klasgroep informeren, aandacht voor thema’s en klasinrichting en ondersteuningsbehoeften van de kleuteronderwijzer(essen)(s).

Een eenduidig antwoord op de onderzoeksvraag bestaat niet. Er kan geen handleiding aangereikt worden over hoe je hier mee kan omgaan in de klas of hoe je dit een plaats geeft. Wel kunnen er handvatten aangereikt worden. Er bestaan reeds al heel wat materialen die door verschillende organisaties werden ontwikkeld om kanker in de klas bespreekbaar te maken. Deze materialen staan echter zo verspreid dat er geen overzicht meer is en het een lange zoektocht wordt naar wat het beste bij jou, de situatie en het gezin aansluit.

Ik ontwierp de website www.kankerindekleuterklas.be waarop al deze materialen en verhalen van persoonlijke ervaringen worden gebundeld. Wil je graag, net zoals Griet, jouw verhaal, boektitels of tips delen met andere kleuteronderwijzer(essen)(s)? Laat het me weten via het contactformulier of stuur een e-mail naar info@kankerindekleuterklas.be.

Bibliografie

Bednet. (z.j.). Bednet voor kleuters. Geraadpleegd op 23 juli 2021 via https://www.bednet.be/kleuters

Belgian Cancer Registry. (2019).  Cancer in children and adolescents in Belgium 2004-2016.  Geraadpleegd op 10 december 2020 via  https://kankerregister.org/media/docs/publications/‌SKR_CancerChildrenandAdolescents_2004_2016_HR12092019.pdf

Het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (z.j.). Tijdelijk onderwijs aan huis. Geraadpleegd op 23 juli 2021 via https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/toah

Huizinga, G.A. (2006). The impact of parental cancer on children. Geraadpleegd op 16 juli 2021 via https://pure.rug.nl/ws/portalfiles/portal/2869592/thesis.pdf

Kankercentrum UZ Gent. (z.j.). Met (klein)kinderen praten over ziek zijn/kanker. Geraadpleegd op 22 juli 2021 via https://www.uzgent.be/nl/home/Lists/PDFs%20patienteninformatiefolders/‌kinderen-praten-kanker.pdf

Kankerspoken. (z.j.) Bibliotheek. Geraadpleegd op 22 juli 2021  via https://www.kankerspoken.nl/‌kinderen-van-3-tot-5/bibliotheek/

Keirse, M. (2002) Kinderen helpen bij verlies. Een boek voor al wie van kinderen houdt. Tielt: Uitgeverij Lannoo.

Kluijt, I. (2009). Kanker en erfelijkheid. In H. van den Berg & M.D. van de Wetering (Red.), Kinderen en kanker, pp. 9-16. Amsterdam: Uitgeverij Boom.

Kom op tegen Kanker. (z.j.).De pet op tegen kanker. Geraadpleegd op 25 juli 2021 via https://www.komoptegenkanker.be/de-pet-op-tegen-kanker/educatieve-pakke…

Lardon, F. (2011). Een duidelijke kijk op kanker. Als een cel in het lichaam ontspoort … . Antwerpen: Standaard Uitgeverij.

Last, B.F. & Grootenhuis, M.A. (2004). Psychosociale kinderoncologie. Tijdschrift voor orthopedagogiek, kinderpsychiatrie en klinische kinderpsychologie, 29, nr. 3, pp. 114-126. Geraadpleegd op 14 juli 2021 via https://www.researchgate.net/profile/Martha-Grootenhuis/publication/254…

Maastricht UMC+. (2021). Hoe vertel ik mijn kinderen dat ik kanker heb. Informatie voor ouders/verzorgers/grootouders met kanker en voor hun partners. Geraadpleegd op 22 juli 2021 via https://info.mumc.nl/pub-29

Malfait, C. & Jeannin, N. (2012). Emoties in de kleuterklas. Oefenen met de methode van ‘het toverbos’. Tielt: Uitgeverij Lannoo.

Martiniuk, A.L.C. (2003). Camping programs for children with cancer and their families. Geraadpleegd op 14 juli 2021 via https://ccamping.org/wp-content/uploads/2012/11/Martiniuk-A.-L.-C.-2003…

Naafs-Wilstra, M.C. (2009). Samen sta je sterk: de Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker’ (vokk). In H. van den Berg & M.D. van de Wetering (Red.), Kinderen en kanker, pp. 255-262. Amsterdam: Uitgeverij Boom

Oldenburger, F. (2009). Radiotherapie bij kinderen. In H. van den Berg & M.D. van de Wetering (Red.), Kinderen en kanker, pp. 51-60. Amsterdam: Uitgeverij Boom

Red. Kanker.nl (2018). Uitgebreide tips en adviezen om je kind te begeleiden als je kanker hebt. Geraadpleegd op 27 juli 2021 via https://www.kanker.nl/algemene-onderwerpen/kanker-en-je-gezin/kanker-ho…

Schieving, J.H. (2015). Ponsglioom. Geraadpleegd op 13 juli 2021 via https://www.kinderneurologie.eu/‌ziektebeelden/tumoren/ponsglioom.php

Schieving, J.H. (2020). Hersentumor bij kinderen. Geraadpleegd op 13 juli 2021 via https://www.kinderneurologie.eu/‌ziektebeelden/tumoren/hersentumorkind.php

Schouten-van Meeteren, A.Y.N., van de Wetering, M.D. & van den Bos, C. (2009). Hersentumoren. In H. van den Berg & M.D. van de Wetering (Red.), Kinderen en kanker, pp. 155-172. Amsterdam: Uitgeverij Boom

Shah, B.K., Armaly, J. & Swieter, E. (2017). Impact of Parental Cancer on Children. Anticancer research, 37, pp. 4025-4028. Geraadpleegd op 16 juli 2021 via https://ar.iiarjournals.org/content/anticanres/37/8/4025.full.pdf

Sint Nicolaas, S.M. (2018) Resilience in pediatric oncology. Family risk and resilience factors and child behavioral adjustment. Geraadpleegd op 15 juli 2021 via https://repository.ubn.ru.nl/‌bitstream/‌‌handle/2066/183420/183420.pdf

SKION. (z.j.). Overgewicht (obesitas). Geraadpleegd op 14 juli 2021 via https://www.skion.nl/voor-patienten-en-ouders/late-effecten/meer-inform…

Stichting kankerregister. (z.j.). Historiek. Geraadpleegd op 10 december 2020 via https://kankerregister.org/‌‌Historiek

Stichting tegen Kanker. (z.j.). Hodgkin lymfoom - symptomen. Geraadpleegd op 13 juli 2021 via https://www.kanker.be/alles-over-kanker/alle-types-kanker/lymfomen/hodg…

Stichting tegen Kanker. (z.j.). Hormoontherapie. Geraadpleegd op 2 juli 2021 via https://www.kanker.be/‌alles-over-kanker/behandelingen/hormoontherapie

Stichting tegen Kanker. (z.j.). Leukemie (kinderen) – behandelingen. Geraadpleegd op 7 juli 2021 via https://www.kanker.be/‌‌alles-over-kanker/alle-types-kanker/leukemie/leukemie-kinderen/behandelingen

Stichting tegen Kanker. (z.j.). Leukemie (kinderen) - symptomen. Geraadpleegd op 7 juli 2021 via https://www.kanker.be/‌alles-over-kanker/alle-types-kanker/leukemie/leukemie-kinderen/symptomen

Stichting tegen Kanker. (z.j.). Non-hodgkin lymfoom - symptomen. Geraadpleegd op 13 juli 2021 via https://www.kanker.be/alles-over-kanker/alle-types-kanker/lymfomen/non-hodgkin-lymfoom/symptomen

Stichting tegen Kanker. (2017). Radiotherapie. Geraadpleegd op 12 maart 2021 via https://www.kanker.be/alles-over-kanker/behandelingen/radiotherapie

Stichting tegen Kanker. (2017). Chirurgie. Geraadpleegd op 12 maart 2021 via https://www.kanker.be/‌alles-over-kanker/behandelingen/chirurgie

Stichting tegen Kanker. (2018). Alarmsignalen voor kanker.  Geraadpleegd op 10 december 2020 via https://www.kanker.be/‌opsporing-en-alarmsignalen/alarmsignalen-voor-kanker

Stichting tegen Kanker. (2019). Lymfoom – Algemeen. Geraadpleegd op 12 juli 2021 via https://www.kanker.be/alles-over-kanker/alle-types-kanker/lymfoom

Stichting tegen Kanker. (2020). Doelgerichte behandeling. Geraadpleegd op 4 juli 2021 via https://www.kanker.be/alles-over-kanker/behandelingen/doelgerichte-behandelingen

Stichting tegen Kanker. (2020). Immuuntherapie. Geraadpleegd op 5 juli 2021 via https://www.kanker.be/alles-over-kanker/behandelingen/immuuntherapie

Stichting tegen Kanker. (2020). Kanker in cijfers. Geraadpleegd op 10 december 2020 via https://www.kanker.be/alles-over-kanker/kanker-cijfers

Stichting tegen Kanker. (2020). Leukemie (kinderen) – algemeen. Geraadpleegd op 7 juli 2021 via https://www.kanker.be/‌alles-over-kanker/‌alle-types-kanker/leukemie/leukemie-kinderen

Stichting tegen Kanker. (2021). “Kanker … hoe vertel ik dat aan de kinderen?”. Geraadpleegd op 22 juli 2021 via https://www.kanker.be/patientenhulp/kanker-hoe-vertel-ik-dat-aan-de-kin…

Suppressor. (2020). Van Dale. Geraadpleegd op 15 januari 2021 via   https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/engels-nederlands/vertaling/suppressor

Swinnen, J. (2020). Kanker. 100 vragen en antwoorden. Gent: Borgerhoff & Lamberigts.

Talk Blue Vlaanderen. (z.j.) Uitleenbox met kinderboeken over kanker. Geraadpleegd op 26 juli 2021 via https://www.talkbluevlaanderen.be/op-zoek-naar-info/uitleenbox-kinderboeken-kanker/

Talk Blue Vlaanderen (z.j.) Welkom. Geraadpleegd op 26 juli 2021 via https://www.talkbluevlaanderen.be/

Team. (2018). Hersentumor(en). Geraadpleegd op 13 juli 2021 via https://www.uza.be/‌behandeling/‌hersentumoren

Uitgeverij Zwijsen. (z.j.). Gratis educatief packet ‘De heppiepet’. Geraadpleegd op 25 juli 2021 via https://www.uitgeverijzwijsen.be/heppiepet-gratis-educatief-pakket-ism-…

UZ Leuven. (2019). Een kind met kanker in je klas. Informatie voor leerkrachten. Geraadpleegd op 23 juli 2021 via https://assets.uzleuven.be/files/2019-12/‌Een%20kind%20met%20kanker%20in%20je%20klas.pdf

UZ Leuven. (2020). Hersentumoren. Geraadpleegd op 13 juli 2021 via https://assets.uzleuven.be/‌files/2020-09/700135_v092020_hersentumoren_def.pdf

UZ Leuven. (2021). Niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Geraadpleegd op 14 juli 2021 via https://www.uzleuven.be/nl/niet-aangeboren-hersenletsel-nah#oorzaken

UZA. (z.j.). Oncologie & hematologie kinderen. Geraadpleegd op 7 juli 2021 via https://www.uza.be/over-kanker-bij-kinderen

UZA. (2018). Kinderen met kanker behandelen is teamwerk. Geraadpleegd op 14 juli 2021 via https://www.uza.be/kinderen-met-kanker-behandelen-teamwerk

Van Cauwenbergh, L., UZ Leuven., Druyts, W. & Kom op tegen Kanker. (2016). Hoe gaat u om met de emoties die kanker oproept?. Geraadpleegd op 16 juli 2021 via https://www.allesoverkanker.be/hoe-gaat-u-om-met-de-emoties-die-kanker-oproept

Van Cauwenbergh, L., UZ Leuven., Druyts, W. & Kom op tegen Kanker. (2016). Waarom is het belangrijk dat het gewone leven zijn gang blijft gaan?. Geraadpleegd op 23 juli 2021 via https://www.allesoverkanker.be/waarom-het-belangrijk-dat-het-gewone-leven-zijn-gang-blijft-gaan

Van Cauwenbergh, L., UZ Leuven., Druyts, W. & Kom op tegen Kanker. (2016). Wat als u als ouder ziek wordt?. Geraadpleegd op 27 juli 2021 via https://www.allesoverkanker.be/wat-als-u-als-ouder-ziek-wordt

Van Cauwenbergh, L., UZ Leuven., Druyts, W. & Kom op tegen Kanker. (2016). Wat vertelt u en hoe?. Geraadpleegd op 27 juli 2021 via https://www.allesoverkanker.be/wat-vertelt-u-en-hoe

Van Cauwenbergh, L., UZ Leuven., Druyts, W. & Kom op tegen Kanker. (2017). Waar vindt u hulp en steun?. Geraadpleegd op 23 juli 2021 via https://www.allesoverkanker.be/waar-vindt-u-hulp-en-steun

Van den Berg, H. (2009). Leukemie en myelodysplasie. In H. van den Berg & M.D. van de Wetering (Red.), Kinderen en kanker, pp. 97-112. Amsterdam: Uitgeverij Boom.

Van den Bos, C. & van der Pal, H.J.H. (2009). Kankerbehandeling bij kinderen: late gevolgen. In H. van den Berg & M.D. van de Wetering (Red.), Kinderen en kanker, pp. 221-231. Amsterdam: Uitgeverij Boom

Van Roosmalen, T. (2012). Wat  nu? Een leerling met kanker!. Nijmegem: RED Rivierenland.

Vereniging Kinderkanker Nederland. (z.j.). Aandacht en geheugen. Geraadpleegd op 14 juli 2021 via https://www.kinderkankernederland.nl/aandacht-en-geheugen

Vereniging Kinderkanker Nederland (z.j.). Internationeel. De Kanjerketting over de grens. Geraadpleegd op 26 juli 2021 via https://www.kanjerketting.nl/de-kanjerketting-helpt-kinderen-met-kanker…

Vereniging Kinderkanker Nederland. (z.j.). Lichamelijke gevolgen. Geraadpleegd op 14 juli 2021 via https://www.kinderkankernederland.nl/lichamelijk

Verhulst, C. & Vanhauwaert,K. (2014). Grote woorden bij kanker. Leuven: Uitgeverij Acco.

Verhulst, F.C. (2017). De ontwikkeling van het kind. Assen: Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum

VOKK. (2016). Folder Kanjerketting. Geraadpleeg op 26 juli 2021 via https://www.kanjerketting.nl/‌media/uploads/pdf/0/1/1_folder-kanjerketting-algemeen-2016.pdf

Wagener, D.J.TH. (2010). De geschiedenis van de oncologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Wenning, H. (2016). Posttraumatische groei. Geraadpleegd op  16 juli 2021 via https://www.maarsinghenvansteijn.nl/‌blog/posttraumatische-groei

Zsíros, J. (2009). Maligne lymfoom. In H. van den Berg & M.D. van de Wetering (Red.), Kinderen en kanker, pp. 113-130. Amsterdam: Uitgeverij Boom.

Universiteit of Hogeschool
Kleuteronderwijs
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Katrien Vandenberghe
Kernwoorden
Share this on: