Impact van psychosociale determinanten op de mondhygiënegewoonten bij adolescenten. Een literatuurstudie.

Saskia Sertyn
Persbericht

Poetsen adolescenten uit de lagere sociale klasse hun tanden minder?

Omgeving speelt voor adolescenten een grote rol in de manier waarop zij functioneren en hun identiteit ontwikkelen. De vraag is of die omgeving ook invloed heeft op hun poetsgedrag. Poetsen adolescenten uit de lagere sociale klasse minder frequent? Zijn er verschillen tussen jongens en meisjes? Wetenschappelijk onderzoek lijkt in die richting te wijzen.

 

Mondgezondheid en mondhygiënegewoonten

Een gezonde mond ligt aan de basis van een gezond lichaam én een gezonde geest. Als we spreken over een gezonde mond dan hebben we het over een mond zonder tandplaque, tandsteen, bloedend tandvlees, gaatjes en erosie. Om die problemen in de mond te voorkomen kunnen we er best goede mondhygiënegewoonten op na houden. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk om twee keer per dag je tanden te poetsen gedurende twee minuten met een tandpasta met fluoride. Ook een regelmatige controle bij de tandarts, liefst minstens een keer per jaar, gezonde eetgewoonten en niet roken kunnen ervoor zorgen dat je je mond gezond houdt.

image-20211003195320-1

 

Adolescentie

Adolescentie is de overgang in de ontwikkeling tussen de jeugd en de volledige volwassenheid. In deze periode is een persoon biologisch, maar niet emotioneel volgroeid en spelen zich een groot aantal veranderingen af in de ontwikkeling en organisatie van de hersenen. Adolescentie is daarom een belangrijke periode om in te investeren omdat daar de basis gelegd wordt voor de volwassenheid. We kunnen daarom gezondheidsrisico’s in de adolescentie best zo klein mogelijk houden omdat deze op hun beurt kunnen zorgen voor gezondheidsproblemen in de volwassenheid. Zaken als dieet, gebrek aan fysieke activiteit en gebruik van tabak en alcohol kunnen een invloed hebben op de gezondheid, groei en ontwikkeling van adolescenten.

 

“Hebben sociaaleconomische factoren een invloed op de mondhygiënegewoonten bij adolescenten?”.

Omgeving is belangrijk voor adolescenten. Niet alleen hun thuissituatie, maar ook de ruimere sociale omgeving (onder andere school en vrienden), speelt een belangrijke rol in hun functioneren, hun ontwikkeling en hun gezondheid. Deze omgevingsfactoren worden sociaaleconomische factoren genoemd. Er is veel onderzoek gebeurd naar de relatie tussen deze sociaaleconomische factoren en de mondgezondheid. Onderzoek naar de relatie tussen sociaaleconomische ongelijkheden en mondhygiënegewoonten is minder onderzocht. Het doel van deze scriptie is op zoek te gaan naar antwoorden op de vraag “Hebben sociaaleconomische factoren een invloed op de mondhygiënegewoonten bij adolescenten?”.   

image-20211003195320-2

 

Literatuurstudie

Een zoektocht in de wetenschappelijke literatuur leverde negen relevante wetenschappelijke artikels op uit verschillende landen over de hele wereld. In de verschillende onderzoeken werd aan de hand van nationale vragenlijsten bij jongeren tussen 10 en 18 jaar informatie gezocht over frequentie van tandenpoetsen (hoe vaak per dag men poetst), regelmatige controle bij de tandarts, eetgewoonten en rookgedrag. Sociaaleconomische factoren die onderzocht werden zijn de sociaaleconomische situatie (SES), de gezinssamenstelling, de opvoedingsstijl van de ouders, de leeftijd en het geslacht. Als we naar de resultaten van deze studie kijken is het belangrijk in het achterhoofd te houden dat we door de aard van de gebruikte onderzoeken (cross-sectionele onderzoeken) niet kunnen spreken van causaliteit (oorzaak-gevolg), maar enkel van associaties (zaken die samenhangen).

 

Bevindingen

Een groot percentage adolescenten haalt de richtlijn van tweemaal per dag tandenpoetsen niet. Verschillende onderzoeken stellen vast dat de kans dat adolescenten minder dan twee keer per dag hun tanden poetsen groter wordt naarmate men daalt in de sociale klasse. Ook slechte eet- en drinkgewoonten (eten en drinken van suikerrijke voedingsmiddelen) en onregelmatige maaltijdroutines (onder andere het overslaan van het ontbijt) kunnen ervoor zorgen dat er minder gepoetst wordt. Meisjes poetsen hun tanden over het algemeen frequenter dan jongens en de tandenpoetsfrequentie stijgt met de leeftijd.

 

Sociaaleconomische factoren lijken ook een invloed te hebben op het al dan niet jaarlijks naar de tandarts gaan, op eetgewoonten en op rookgedrag. Vooral gezinssamenstelling en gezinsgrootte spelen hierin vermoedelijk een belangrijke rol. Het onderzoek hiernaar is hier echter beperkt. Slechte eetgewoonten kunnen beïnvloed worden door het opleidingsniveau van de moeder en de gezinssamenstelling. Ook hier worden verschillen vastgesteld tussen jongens en meisjes. Hierbij is het wel belangrijk op te merken dat het besproken onderzoek naar slechte eetgewoonten en rookgedrag is in deze literatuurstudie eerder beperkt is.

 

Nood aan verder onderzoek

Verder onderzoek is nodig naar de rol die etnische achtergrond speelt. De opvoedingsstijl van ouders is cultuurgebonden en er zijn grote verschillen in verschillende landen, maar ook binnen eenzelfde land. Verder onderzoek zou kunnen uitwijzen wat de invloed is van deze verschillen op mondhygiënegewoonten. Omdat we enkel beschikken over kwantitatieve gegevens (hoeveel iets voorkomt) zou het ook interessant zijn om kwalitatief onderzoek uit te voeren zodat we kunnen begrijpen welke factoren ervoor zorgen dat er sociaaleconomische ongelijkheden zijn in mondhygiënegewoonten. Wat maakt bijvoorbeeld dat mensen niet minstens eenmaal per jaar naar de tandarts gaan? Waarom slagen mensen er niet in om de richtlijn van tweemaal per dag tandenpoetsen te volgen? Ook de verschillen tussen jongens en meisjes zouden verder onderzocht moeten worden.

 

Wat kunnen we met deze resultaten doen?

Om de sociaaleconomische ongelijkheden in mondhygiënegewoonten te verkleinen moeten wetenschappelijk onderbouwde preventieprogramma’s ontwikkeld worden. Deze programma’s worden best aangepast aan de leefwereld van adolescenten en aan de verschillende sociaaleconomische groepen. Het is belangrijk om met deze interventies te focussen op het vergroten van het bewustzijn over het belang van goede mondhygiënegewoonten. Daarnaast is het belangrijk om ook bij mondhygiënisten en tandartsen het bewustzijn te vergroten rond het belang van omgevingsfactoren bij adolescenten en verder te kijken dan enkel de mond. Op die manier zou de mondgezondheid van adolescenten verbeterd kunnen worden en zou dit zich kunnen verderzetten in de volwassenheid. Ik hoop dat de bevindingen uit deze literatuurstudie hiervoor een aanzet kunnen geven.

image-20211003195320-3

 

Crone, E. (2020). Het puberende brein. Amsterdam: Prometheus.

Ivoren Kruis. (2011). Cariëspreventie. Opgehaald op oktober 14, 2020 van https://www.ivorenkruis.nl/userfiles/file/IvK%20Advies%20Cari%C3%ABspre…

Vlaams Instituut Mondgezondheid. (2020). Gezonde mond. Opgehaald van https://gezondemond.be/jongeren/

WHO. (2014). Health for the World's Adolescents. A second chance in the second decade. Opgehaald op april 25, 2020 van WHO: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/112750/WHO_FWC_MCA_14…

Foto’s: Johannes Vandevoorde - https://www.johannesvandevoorde.com/

 

Bibliografie

Aleksejūnienė, J., & Brukienė, V. (2012). Parenting style, locus of control, and oral hygiene in adolescents. Medicina (Kaunas, Lithuania), 48(2), 102–108.

 

Bast, L., Nordahl, H., Christensen, L., & Holstein, B. (2015). Tooth brushing among 11- to 15-year-olds in Denmark: combined effect of social class and migration status. Community dental health, 32(1), 51–55.

 

Crone, E. (2020). Het puberende brein. Amsterdam: Prometheus.

 

De Visschere, L., & Claessens, P. (2012). Mondzorg. Jong geleerd is oud gedaan. Leuven: Acco.

 

Dentalinfo. (2016, september 12). Mondhygiëne. Opgehaald op oktober, 15, 2020 van https://www.dentalinfo.nl/thema-a-z/mondhygiene/nieuwe-definitie-mondge…

 

E.A.P.D. (z.j.). Fluoride guidelines. Opgehaald op maart 15, 2021 van https://www.eapd.eu/uploads/files/EAPD_Fluoride_Guidelines_2019.pdf

 

Fernandez de Grado, G., Ehlinger, V., Godeau, E., Sentenac, M., Arnaud, C., Nabet, C., & Monsarrat, P. (2018). Socioeconomic and behavioral determinants of tooth brushing frequency: results from the representative French 2010 HBSC cross-sectional study. Journal of public health dentistry, 78(3), 221-230.

 

Freire, M., Jordão, L., Malta, D., Andrade, S., & Peres, M. (2015). Socioeconomic inequalities and changes in oral health behaviors among Brazilian adolescents from 2009 to 2012. Revista de suade publica, 49, 50.

 

Holstein, B., Bast, L., Brixval, C., & Damsgaard, M. (2015). Trends in Social Inequality in Tooth Brushing among Adolescents: 1991-2004. Caries Research, 49(6), 595-599.

 

Ivoren Kruis. (2011). Cariëspreventie. Opgehaald op oktober 14, 2020 van https://www.ivorenkruis.nl/userfiles/file/IvK%20Advies%20Cari%C3%ABspre…

 

Kelishadi, R., Heshmat, R., Motlagh, M. E., Majdzadeh, R., Keramatian, K., Qorbani, M., Taslimi, M., Aminaee, T., Ardalan, G., Poursafa, P., & Larijani, B. (2012). Methodology and Early Findings of the Third Survey of CASPIAN Study: A National School-based Surveillance of Students' High Risk Behaviors. International journal of preventive medicine, 3(6), 394–401.

 

Kengne Talla, P., Gagnon, M., Dramaix, M., & Leveque, A. (2013). Barriers to dental visits in Belgium: a secondary analysis of the 2004 National Health Interview Survey. Journal of public health dentistry, 73(1), 32–40.

 

Kurth, B. M., Kamtsiuris, P., Hölling, H., Schlaud, M., Dölle, R., Ellert, U., Kahl, H., Knopf, H., Lange, M., Mensink, G. B., Neuhauser, H., Rosario, A. S., Scheidt-Nave, C., Schenk, L., Schlack, R., Stolzenberg, H., Thamm, M., Thierfelder, W., & Wolf, U. (2008). The challenge of comprehensively mapping children's health in a nation-wide health survey: design of the German KiGGS-Study. BMC public health, 8, 196.

 

Lambert, M. (2019). Sociologie. Cursus voor 2de Bach Mondzorg. Arteveldehogeschool.

 

Levin, K., & Currie, C. (2010). Adolescent toothbrushing and the home environment: sociodemographic factors, family relationships and mealtime routines and disorganisation. Community dentistry and oral epidemiology, 38(1), 10-18.

 

Listl, S. (2011). Family composition and children's dental health behavior: evidence from Germany. Journal of public health dentistry, 71(2), 91-101.

 

Maes, L., Vereecken, C., Vanobbergen, J., & Honkala, S. (2006). Tooth brushing and social characteristics of families in 32 countries. International dental journal, 56(3), 159-167.

 

Martikainen, P., Bartley, M., & Lahelma, E. (2002). Psychosocial determinants of health in social epidemiology. International Journal of Epidemiology 2002, 1091–1093.

 

National Heart, Lung, and Blood Institute. (z.d.). Opgehaald op oktober 10, 2020 van Health topics Study Quality Assessment Tools: https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/study-quality-assessment-tools

 

Peres, M., Nascimento, G., Peres, K., Demarco, F., & Menezes, A. (2018). Oral health-related behaviours do not mediate the effect of maternal education on adolescents' gingival bleeding: A birth cohort study. Community dentistry and oral epidemiology., 46(2), 169–177.

 

Polk, D., Weyant, R., & Manz, M. (2010). Socioeconomic factors in adolescents' oral health: are they mediated by oral hygiene behaviors or preventive interventions?. Community dentistry and oral epidemiology., 38(1), 1–9.

 

Safiri, S., Kelishadi, R., Heshmat, R., Rahimi, A., Djalalinia, S., Ghasemian, A., Sheidaei, A., Motlagh, M. E., Ardalan, G., Mansourian, M., Asayesh, H., Sepidarkish, M., & Qorbani, M. (2016). Socioeconomic inequality in oral health behavior in Iranian children and adolescents by the Oaxaca-Blinder decomposition method: the CASPIAN- IV study. International journal for equity in health, 15(1), 143.

 

Scheerman, J., van Loveren, C., van Meijel, B., Dusseldorp, E., Wartewig, E., Verrips, G.H., Ket, J. C., & van Empelen, P. (2016). Psychosocial correlates of oral hygiene behaviour in people aged 9 to 19 - a systematic review with meta-analysis. Community dentistry and oral epidemiology, 44(4), 331-341.

 

Stolp, J., Schouten, I., Den Boer, F., & Zegers, M. (2017). Evidence based practice. Handboek voor verpleegkundigen. Amsterdam: Pearson Benelux.

 

Tadakamadla, S., Tadakamadla, J., Kroon, J., Lalloo, R., & Johnson, N. (2020). Effect of familiy characteristics on periodontal diseases in children and adolescents-A systematic review. International journal of dental hygiene, 18(1), 3-16.

 

Van Dale. (2020, november 22). Opgehaald op oktober 15, 2020 van  https://vowb.vandale.nl/zoeken

 

van IJzendoorn, M., & van Rosmalen, L. (2017). Pedagogiek in beeld. Een inleiding in de pedagogische studie van opvoeding, onderwijs en hulpverlening. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

 

Vanobbergen, J., & Mullie, J.-M. (2019). Gezondheidspromotie. Bachelor in de mondzorg. Gent: Arteveldehogeschool.

 

Vlaams Instituut Mondgezondheid. (2020). Gezonde mond. Opgehaald van https://gezondemond.be/jongeren/

 

WHO. (2014). Health for the World's Adolescents. A second chance in the second decade. Opgehaald op april 25, 2020 van WHO: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/112750/WHO_FWC_MCA_14…

 

WHO. (2018, december 13). Adolescence Health risk and solutions. Opgehaald op april 25, 2020 van News room: https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/adolescents-health-…

 

Wikipedia. (2020, maart 03). Opgehaald op april 25, 2020 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Adolescentie

Universiteit of Hogeschool
Bachelor in de Mondzorg
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Mevr. Xenia Geysemans en Mevr. Goedele Plovie
Kernwoorden
Share this on: