Muzieklokaal GRJ De K(l)inkhoorn, Groeiruimte Rijpere Jeugd in een WZC
Groeiruimte van, voor en door ouderen maakt een verschil!
Werk aan de ruimte.
Angst en paniek kregen maandenlang de overhand in 2020 en de hele wereld ging even ‘op slot’. Zo ging het ook met de ouderenzorg. Het werken ging noodgedwongen één per één met een voortdurende evenwichtsoefening om in beweging te blijven, levend vanuit verlangen. Daarbij was het kiezen voor het ondersteunen in het vinden van eigen oplossingen van levensbelang. Dit in een tijd die niet enkel een economisch bestel leek stil te leggen, maar ook mensen, in dit geval ouderen.
Een pandemie walste immers de hele westerse wereld plat. Dit zorgde ervoor dat de leefruimte en bewegingsvrijheid van mensen ernstig werd beknot met onvoorziene gevolgen van dien voor de innerlijke ruimte van onder andere bewoners in een woonzorgcentrum.
"Voor tal van woonzorgcentra is het op vandaag geen evidentie om betaalbare en voldoende psychosociale ondersteuning te bieden aan bewoners. Meer ouderen dan algemeen gedacht wordt, kampen met een, soms diep verborgen, psychisch lijden dat zich vaak als eerste via ‘gedragsproblemen’ uit. Dergelijke symptomen zijn net de zich steeds opnieuw herhalende manieren van denken en handelen om zich als persoon tijdelijk staande te houden binnen dat lijden. Deze signalen mogen we niet negeren tot ze zwaarder worden voor zowel de persoon als voor zijn of haar zorgomgeving. Bachelors in de creatieve therapie (Arts Therapy) werken continu getraind rondom symptomen, om de cliënt te laten komen tot eigen én duurzame oplossingen". (PC)
Waar een wil is, is er ruimte.
Kon die innerlijke ruimte de kans krijgen die ze verdient om vanuit een bron van verlangen te blijven vertrekken, ondanks een persoonlijk psychisch lijden als oudere? Was het mogelijk een blijvende plaats te creëren in het woonzorgcentrum via een muzieklokaal van, voor en door ouderen, van waaruit een aanzet tot groeien kon gegeven worden ? Kon muziektherapie als toegepaste psychoanalyse net daar zijn waar beweging stilvalt en woorden tekort schieten, met óf zonder pandemie? Het bleek een enthousiaste poging waard, waarbij algemeen ook duidelijk werd dat psychotherapeutische begeleiding van onze ouderen in het algemeen geen overbodige luxe is. Door hier expliciet voor te kiezen ontstond een mogelijkheid die hen terug op weg zette richting zichzelf, mét hun laatste levensdromen en verlangens.
Naast het laten ontstaan van een bewuste mogelijkheid tot verwerking van zaken, die soms het hele spreekwezen van bewoners blokkeren, waren er uitdagingen voor het in praktijk brengen van een innovatief concept. Enerzijds werd er op zoek gegaan naar ‘werkbare ruimte’ om het innerlijke van bewoners de ruimte te geven die deze verdient. Anderzijds werd tegelijk vanuit groeimogelijkheid, muziektherapie en levenskwaliteit onderzocht hoe dit mogelijk was voor de doelgroep ouderen, waarbij niet werd gekeken naar diverse soorten problematieken en ziektebeelden maar naar mogelijkheden. Groeiruimte werd een basisidee richting zelf-heruitgevonden autonomie, zelfont-wikkeling en traumaverwerking op hogere leeftijd, in een fysieke daartoe aangepaste locatie binnen het woonzorgcentrum.
Innerlijke groeiruimte.
Met een bewuste frisse kijk op ouderen sloeg dit project een andere weg in binnen de ouderenzorg. De focus komt op verrassend haalbare wijze te liggen bij verlangen en groeimogelijkheid binnen de allerpersoonlijkste innerlijke ruimte van ouderen. Vanuit een bewuste beleidskeuze voor de creatieve therapie wordt binnen het woonzorgcentrum met een expliciete Groeiruimte Rijpere Jeugd de kans op deze persoonlijke innerlijke groei gecreëerd. Deze eerste ‘GRJ’ in de ouderenzorg zet met zijn uitgesproken innovatieve trend in september 2020 zijn eerste noten in, en bewoners laten zich ‘klinken’. Zij begrijpen opvallend vlug waar het om te doen is en velen grijpen hun persoonlijke kans op deze psychotherapeutische begeleiding met beide handen.
Verrassend lokaal, omdat het zo knus en gezellig is.
’t Is telkens nieuw elke keer en dat geeft me zin om aan de slag te gaan.
Ik ben hier niet voor mijn plezier, maar ’t is plezant.
Binnen het woonzorgcentrum werd dan ook de invloed van een fysieke creatief-therapeutische ruimte op de innerlijke groei van deze ouderen onderzocht om te kunnen komen tot eigen oplossingen. Niet altijd met veel woorden maar vooral vanuit de ervaring met een creatief therapeutisch medium.
Het werd een verrassende tocht waarbij ouderen zelf eigen oplossingen begonnen te vinden via het medium muziek om zich staande te houden, te midden een mondiale gezondheidscrisis. Deze crisis leek zware sporen te zullen nalaten maar dit onderzoek twijfelde daar graag aan. Blijvend ruimte geven aan de groeikracht van ouderen kan immers het verschil maken!
Een bijzondere focus op het meest persoonlijke van elke oudere binnen een muziektherapieruimte bracht duidelijk onvoorziene en onverwachte groeikansen met zich mee voor ouderen en hun eigen, heel unieke levenskwaliteit. Groeien ontstaat vanuit het ervaren van de mogelijkheid daartoe waarbij ‘Rijpere Jeugd’ een matuur begrip werd zonder grenzen, in een tijd waar alles begrensd leek.
Het minste wat kan gezegd worden is dat de ouderen binnen dit stageproject zowel zichzelf als hun omgeving verrast hebben. Aan de slag binnen dit therapieproject zorgden zij er zelf voor dat een andere beeldvorming ontstond bij anderen vanuit een dicht(er) bij zichzelf komen.
Wordt vervolgd…
Het woonzorgcentrum besliste alvast dat dit innovatief project blijft bestaan, gezien de levenskwaliteit van ouderen hierdoor zicht- en hoorbaar verbetert. Tegelijk een win-win voor het zorgpersoneel dat voortaan te maken krijgt met bewoners die vanuit hun psychotherapeutische begeleiding meer, of vaak opnieuw, vanuit hun verlangen gaan leven.
Het meest opvallende bij bevraging van bewoners is dat de meesten er duidelijk voor kozen zeer persoonlijk te antwoorden. Een Frans sprekende bewoner zocht enkele weken later naar de vertaling van ‘Groeiruimte Rijpere Jeugd’. Een geschikte vertaling als antwoord op zijn vraag, vatte alles in een doordenkertje samen:
Espace de Croissance pour les Jeunes matures...
De dag erna stond dit reeds te lezen op het aangevulde naambord van het muziektherapielokaal. Meegegroeid, mens per mens… GRJ De K(l)inkhoorn evolueerde met uitstekende resultaten ondertussen van een concreet en vlot werkbaar stageproject naar een duurzaam gegeven in het woonzorgcentrum. Deze eerste GRJ opent dagdagelijks heel persoonlijke mogelijkheden binnen de huidige ouderenzorg, in moeilijke én andere tijden. De creatieve therapie trekt op vandaag alvast met plezier dit nieuwe fleurige ouderenzorgkleedje aan, op de groei !
Aldridge, D. (1999). Music Therapy in Palliative Care. New voices. London and Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Aldridge, D. (2000). Music Therapy in Dementia Care. London and Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Aldridge, D. (2005). Music Therapy and Neurological Rehabilitation. Performing Health. London and Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Bibliothèque de l'ECF. (1981). Bibliothèque de l’École de la Cause freudienne. Opgeroepen op 10 05, 2020, van l'Ecole de la Cause freudienne: https://www.causefreudienne.net/activites/la-bibliotheque/
Bruscia, K. E. (1987). Improvisational models of music therapy. Springfield: Charles C. Thomas.
Colpaert, P. (2018). Er zit muziek in ons werk ! Muziekwerkers in de Ouderenzorg als draagvlak voor een re-actieve levenskwaliteit. Opleiding & wederzijdse ondersteuning binnen een werkgroep Muziek In Zorg. Bachelorproef, HoGent, Gent.
Cornelis, E., Vanbosseghem, R., Desmet, V., & De Vriendt, P. (2018). Betekenisvolle activiteiten methode. Brussel: Politeia nv.
De Backer, J., & Sutton, J. (2014). The Music in Music Therapy - Psychodynamic Music Therapy in Europe: Clinical, Theoretical and Research Approaches. Londen: Jessica Kingsley Publishers.
De Ridder, A., & De Vos, M. (2017). Thuiskomen in het woonzorgcentrum: aankleden van reminiscentieruimtes volgens ergotherapeutische principes. Gent: Arteveldehogeschool.
Demuynck, J. (2016). Inleidingen in de Lacaniaanse Psychoanalyse. Leuven/Den Haag: Acco.
Edwards, J. (2016). The Oxford Handbook of Music Therapy. Oxford: Oxford University Press.
Feil, N. (2004). Validation. Respectvol omgaan met dementerende ouderen (5 ed.). Dwingeloo: KAVANAH.
Freire, P. (1978). Pedagogie van de onderdrukten (9de druk ed.). Baarn, Nederland: Uitgeverij In den Toren.
Goditsch, M. J., Storz, D., & Stegemann, T. (2017). Opening the door – first insights into the music therapy room’s design. Nordic Journal of Music Therapy, 26(5), 432-452.
Hadley, S. (2012). Therapeutic Uses of Rap and Hip-Hop. New York & London: Routledge Taylor & Francis Group.
Jacobsen, S., Nygaard Pedersen, I., & Bonde, L. (2019). A Comprehensive guide to music therapy - Theory, Clinical Practice, Research and Training (2 ed.). London and Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Kleiner, M., & Tichy, J. (2014). Acoustics of small rooms. Boca Raton: CRC Press.
Lacan, J. (1959, 05 13). Jacques Lacan, Le désir et son interprétation (1958 1959). Opgehaald van Patrick Valas: http://www.lutecium.org/mirror/www.valas.fr/Jacques-Lacan-Le-desir-et-s…
Le Gouès, G. (1991). Le psychanalyste et le vieillard. Paris: Presses Universitaires de France.
Le Gouès, G. (2000). L'âge et le principe de plaisir. Paris: Dunod.
Liégeois, A. (2016). Waarden in dialoog (6de druk ed.). Leuven; Belgïe: Uitgeverij LannooCampus.
Meissner, M. (2017, 05). Applied Acoustics, Volume 120, Pages 111-119. Opgeroepen op 10 09, 2020, van Science Direct: https://reader.elsevier.com/reader/sd/pii/S0003682X16304248?token=5124C…
Mertens, E. (2005). De sjofar of de stem van God. sKRIPta(2).
Messy, J. (1992). La personne âgée n'existe pas. Une approche psychanalytique de la vieillesse. Paris: Éditions Payot & Rivages.
Moon, C. (1997). Art Therapy: Creating the Space We Will Live In. The Arts in Psychotherapy(24), 45-50. Opgehaald van Science Direct - The Arts in Psychotherapy.
Poppe, L., & Moyson, T. (2017-2018). Cursus Orthopedagogische Doelgroepen en Werkvelden 1. Gent, België: uitgever Leen Poppe, Tinneke Moyson.
Schalock, R., & Verdugo Alonso, M.A. (2002). Handbook on quality of life for human service practitioners. Washington, United States of America: AAMR, American Association on Mental Retardation.
Scherder, E. (2017). Singing in the brain. Amsterdam, Nederland: Athenaeum - Polak & Van Gennep.
Smeijsters, H. (Red.). (2006). Handboek Muziektherapie, Evidence based practice voor de behandeling van psychische stoornissen, problemen en beperkingen. Houten, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum.
Smeijsters, H. (2010). Autonomie. Hoe word ik een persoonlijkheid in een turbulente wereld ? Antwerpen-Appeldoorn: Henk Smeijsters & Garant uitgevers n.v.
Steward, B. (2000). Living space: the changing meaning of home. British journal of occupational therapy, 63(3), 105-110.
Stroobants, E., & Verhaest, P. (2012). Architectonica. Een thuis voor mensen met dementie. Berchem: uitgeverij EPO vzw.
Team Creatieve Therapie. (2013). Visietekst opleiding creatieve therapie. Opgeroepen op 09 04, 2020, van Canvas: https://arteveldehogeschool.instructure.com/courses/11879/files?preview…
Verbraeck, B., & Van der plaats, A. (2010). De wonderlijke wereld van dementie: vanuit nieuwe inzichten omgevingszorg bieden aan dementerenden. Maarssen: Elsevier gezondheidszorg.
Verdon, B. (2012). Cliniques du sujet agé. Pratiques psychologiques. Paris: Armand Colin.
Wassenaar, P. (2019). Een gevoelige snaar. Een praktijkgericht onderzoek naar muziektherapie, rouw en dementie. Bachelorproef. Amersfoort: Hogeschool Utrecht.
Wheeler, B. (2015). Music Therapy Handbook. The Guilford Press.
WZC Ten Anker vzw. (sd). Opdrachtverklaring. Opgeroepen op 12 29, 2020, van WZC Ten Anker Nieuwpoort: http://www.tenanker.be/opdrachtverklaring