Welbevinden bij jongeren met autisme op school en het gebruik van de Junior-auti-goed-gevoel vragenlijst

Elise Walschap
Persbericht

Daarom vergat ik mijn zwemkledij altijd

“De zwemles verliep elke week op eenzelfde manier. Na de middagpauze moesten we ons zelfstandig verplaatsen van de school naar het zwembad. Ik kon mij onderweg niet oriënteren en liep een paar keer verloren. Het vooruitzicht op de verplaatsing bezorgde mij elke week zeer veel stress. Na een paar weken had ik er genoeg van...”

Aan het woord is Dieter, een normaal begaafde jongen van 14 met autisme. Elke week vergat hij zijn zwemkledij. Slimme strategie want geen zwemkledij betekent niet meedoen aan de zwemles en dus geen stress voor de verplaatsing. De zwemleerkracht schreef reminders in zijn schoolagenda. De ouders van Dieter gaven hem nog een aanvullende instructie de dag voor de zwemles. Maar er leek geen kruid gewassen tegen de vergetelheid van Dieter. Elke week opnieuw vergat hij zijn zwemkledij.

Weerstand is niet irritant, maar interessant!

Dieter ‘koos’ ervoor om zijn zwemkledij niet mee te nemen naar school. Van ‘vergeten’ was duidelijk geen sprake, hij dacht er zelfs erg veel aan! Het vergeten van zijn zwemkledij was een bewuste strategie die hem meer voordeel dan nadeel opleverde.

Vaak is het interessant om eens na te gaan wat een jongere met autisme precies wanneer vergeet. Wat zou er bijvoorbeeld achter de weerstand van Dieter schuilgaan?

Ergens onder water

Autisme kwam de voorbije 20 jaar sterk onder de aandacht. Sommigen spreken over een autisme- epidemie als gevolg van de gigantische informatiestroom over het thema. Desondanks blijven de kennis en de beeldvorming over autisme ondermaats. Ingeroeste stereotiepe beelden en daarop gebaseerde foute verwachtingen, zitten diep ingesleten. Om autisme juist te begrijpen is het voor de omgeving van jongeren met autisme belangrijk om voorbij het observeerbare gedrag, onder de waterlijn te kijken.

Voor vrienden, familie en leraren is het vaak lastig te begrijpen wat er omgaat in het hoofd van iemand met autisme. Intelligente jongeren met autisme zijn vaak meesters in het bedenken van slimme strategieën om problemen te omzeilen of te camoufleren. Zo weet ook Dieter zijn echte probleem – angst om verloren te lopen – door zijn gedrag te omzeilen. Een gesprek met Dieter kan de ware oorzaak van zijn vergetelheid aan het licht brengen.

Kronkelweggetjes, omwegen, rotondes en doodlopende paden

Autisme is in essentie een probleem van informatieverwerking en betekenisverlening door de hersenen. Het autistische brein heeft veel meer moeite om informatie te verwerken. De neuronenpaden liggen chaotischer verspreid. In plaats van rechte, directe snelwegen zit het autistische brein vol met kronkelweggetjes, omwegen, rotondes en doodlopende paden. Dit leidt tot de typische autistische gedragskenmerken op het gebied van communicatie, op sociaal vlak en in het flexibel handelen en denken.

Maak de school én de leerkrachten autismevriendelijk

Onderzoek toont aan dat jongeren met autisme zoals Dieter veel meer stress ervaren en opmerkelijk minder gelukkig zijn dan hun leeftijdsgenoten zonder autisme. Het is daarom belangrijk om hen te ondersteunen in hun dagelijks leven en na te gaan waar zij zich wel goed bij voelen, ook op school. Een dergelijke positieve invalshoek is belangrijk. Positieve gevoelens in de klas en op school bevorderen immers het leerproces. Een goed gevoel op school leidt tot betere prestaties.

Een autismevriendelijke school heeft aandacht voor voorspelbaarheid, gebruikt visuele, duidelijke, concrete communicatie, geeft meer tijd of zorgt voor een apart lokaal voor de examens. Alle leerlingen hebben baat bij dergelijke aanpassingen. Bovendien moet de leerkracht autismevriendelijk zijn. Leerlingen met autisme zijn vaak supergevoelig. Een autismevriendelijke leerkracht kent en erkent deze leerlingen en laat merken dat ze ertoe doen.

Wat voor de ene leerling met autisme werkt, heeft de andere niet nodig

Leerlingen met autisme hebben op school en in de klas vooral baat bij aanpassingen op maat. Sommigen hebben het moeilijk om zelf goed te verwoorden wat voor hen belangrijk is. Het is nodig dat zij ondersteund worden in hun communicatie. De Junior auti-goed-gevoel vragenlijst kan hierbij helpen. De vragenlijst die recent werd ontwikkeld, helpt de leerkracht of begeleider om tijdens een gesprek na te gaan wat de jongere een goed gevoel geeft op school en in de klas.

"The proof of the pudding is in the eating!"

De Junior auti-goed-gevoel vragenlijst werd het voorbije schooljaar in de praktijk uitgetest. 15 normaal begaafde leerlingen met autisme uit het gewone onderwijs gingen in gesprek met hun begeleider. De Junior-auti-goed-gevoel vragenlijst was hun gids tijdens het gesprek. 7 domeinen werden besproken waaronder sensorische en sociale factoren. Ook werd nagegaan wat de leerling cruciaal vond bij communicatie of bij veranderingen. Plezierige gebeurtenissen werden bevraagd alsook belangrijke rituelen en noodzakelijke aanpassingen aan het programma.

De resultaten zijn hoopgevend. De feedback van alle begeleiders is overwegend positief. Zonder uitzondering liet het gesprek hen toe om in kaart te brengen waar de autistische leerling zich goed bij voelt op school of in de klas. De begeleiders vinden de vragenlijst handig in gebruik en zeer goed afgestemd op de schoolcontext. Zonder uitzondering bevelen zij het gebruik van de vragenlijst aan andere collega’s sterk aan.

“Misschien breng ik volgende week mijn zwemkledij wel mee.”

Dus, als reminders of schema’s allemaal niet helpen, wat zou dan het resultaat kunnen zijn van een goed gesprek met Dieter, gebruik makend van de Junior-auti-goed-gevoel vragenlijst?

We namen de proef op de som.

Het gesprek met zijn zwemleraar bracht de ware oorzaak van Dieters vergetelheid al snel naar boven. Gebruik makend van de Junior-auti-goed-gevoel vragenlijst gaf Dieter vrij vlug aan waar hij zich wél goed bij voelt. Dieter vertelde dat het hem zou helpen mocht hij kunnen meerijden met de leraar naar het zwembad. Zo gezegd, zo gedaan. Een week later had Dieter zijn zwemkledij bij.

 

Bibliografie

Asperger, H. (1943). Die „Autistischen Psychopathen“ im Kindesalter. Geraadpleegd op 5 april 2021 via http://autismus-biberach.com/Asperger_Hans-_Autistischen_Psychopathen.p…

Bartels, M. (2016). Hoe meet je hoe gelukkig je bent? Geraadpleegd op 5 april 2021 via https://www.youtube.com/watch?v=W_t5oFz5plk

Bartels, M. (Online congres, 19.11.2020). Geluk. Invloed van genen en omgeving [Presentatie door M. Bartels].

Billstedt, E., Gillberg, I.C., Gillberg, C. (2011). Aspects of quality of life in adults diagnosed with autism in childhood: A population-based study. Autism, nr. 15(1), p. 7-20.

Bleuler, E. (1912). The Theory of Schizophrenic Negativism. The Journal of Nervous and Mental Disease. New York: Publishing Company.

Bormans, L. (2019). Geluk. The World Book of Happiness 2.0. Tielt: Lannoo uitgeverij.
Boxhoorn, M. (2016). Meer rust en minder stress bij autisme. Een praktisch stappenplan. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers.

Camps, H. (20.11.2014). Geluk is als sneeuw: het overkomt je, in vlagen en slagen. Geraadpleegd op 27 februari 2021 via https://www.demorgen.be/nieuws/geluk-is-als-sneeuw-het-overkomt-je-in-v…- slagen~bd736593/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=f ree

Casey, K. (2018). Theory of predictive brain as important as evolution. Geraadpleegd op 27 februari 2021 via https://horizon-magazine.eu/article/theory-predictive-brain-important-e…

Colvert, E., McEwen, F. (2015).Heritability of Autism Spectrum Disorder in a UK Population-Based Twin Sample. Geraadpleegd op 20 maart 2021 via file:///C:/Users/u040583/Downloads/ColvertTicketal2015Jamapsych%20(1).pdf

Croen, L.A., Grether, J.K., Hoogstrate, J., Selvin, S. (2002). The changing prevalence of autism in California. Journal of Autism and Developmental Disorders, nr. 3 (June 2002), p. 207-215.

Davis, T. (2018). What Google can teach us about happiness. Geraadpleegd op 9 januari 2021 via https://www.psychologytoday.com/intl/blog/click-here-happiness/201805/w…- happiness

Degand, A. (2021). ‘Mensen met autisme gedragen zich sociaal bizar.’ Sterk! In Autisme., nr. 1 (jaargang 40), p. 13-15.

Della Fave, A., Brdar, I., Freire, T.,Vella-Brodrick, D., Wissing, M.P. (2011). The Eudaimonic and Hedonic Components of Happiness: Qualitative and Quantitative Findings. Social Indicators Research, nr. 100, p. 185- 207.

Devlieghere, M., Steeman, A. (2020). Autismevriendelijke klas: goed voor alle leerlingen. Geraadpleegd op 21 maart 2021 via https://www.klasse.be/219657/tips-autisme-autismevriendelijke-klas/

de Bildt, A. (2018). Grasduinen door de geschiedenis van autisme. Geraadpleegd op 4 oktober 2020 viahttps://www.autisme.nl/2018/11/12/grasduinen-door-de-geschiedenis-van-a…

Image removed.Image removed.Begeer, S, Scherder, E. (Online webinar, 20.05.2021). Waarom niet-passend onderwijs beter is [Presentatie door S. Begeer en E. Scherder ].

Image removed.Image removed.Image removed.Image removed.de Bruin, L, Meddens, R. (2019). Oplossingsgericht opvoeden. Doen en denken in mogelijkheden. Amsterdam: Hogrefe.

De Bruin, C. (2017). Dit is autisme. Van hersenwerking tot gedrag. Doetinchem: Graviant Educatieve Uitgaven. De Wachter, D. (2019). De kunst van het ongelukkig zijn. Leuven: Lannoo Campus.

De Witte, L. (2019). Meer kinderen met autisme in buitengewoon onderwijs. Geraadpleegd op 24 oktober 2020 via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/03/01/meer-kinderen-met-autisme-in-bu…

Dillenburger, K., Jordan, J.A., McKerr, L., Devine, P., & Keenan, M. (2013). Awareness and knowledge of autism and autism interventions: A general population survey. Research in Autism Spectrum Disorders, nr.7, p. 1558- 1567.

Dodge, R., Daly, A.P., Huyton, J., Sanders, L.D. (2012). The challenge of defining wellbeing. International Journal of Wellbeing, nr. 2(3), p. 222-235.

Donovan, J., Zucker, C. (2017). In a Different Key. The Story of Autism. London: Penguin.

Fastenau, K (2020). Geslaagd inclusief onderwijs vraagt grote stappen. Geraadpleegd op 3 april 2021 via https://www.klasse.be/248883/inclusief-onderwijs-grote- stappen/#:~:text=%E2%80%9CKinderen%20met%20specifieke%20onderwijsbehoeften%20opnemen,eigen%20 omgeving%2C%20samen%20met%20leeftijdsgenootjes.

Frith, U. (2003). Autisme. Verklaringen van het raadsel. (2de druk). Berchem: Uitgeverij EPO. Frith, U. (2008). Autism. A very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.

Fredrickson, B.L., Joiner, T. (2002). Positive emotions trigger upward spirals toward emotional well-being. Psychological science, n°13(2), p. 172-175.

Geurts, H. (2019). “De grootste misvatting over autisten? Dat ze geen empathie hebben”. Geraadpleegd op 24 oktober 2020 viaImage removed.https://www.cursor.tue.nl/nieuws/2019/mei/week-4/de-grootste-misvatting…Image removed.Image removed.Groden, J., Kantor, A., Woodard, C.R., Lipsitt, L.P. (2012). Positieve psychologie bij autisme. Maak gebruik van humor, optimisme en flexibiliteit. Huizen: Uitgeverij Pica.
Image removed.Grove, J., Ripke, S., Als, T.D. (2019). Identification of common genetic risk variants for autism spectrum disorder. Nature Genetics, nr. 51, p. 431–444.

Haidt, J. (2006). The Happiness Hypothesis. Finding Modern Truth in Ancient Wisdom. Berkeley: Ingram Publisher Services US.

Helliwell, J. F., Layard, R., Sachs, J. D., De Neve, J. (2020). World Happiness Report 2020. Geraadpleegd op 24 oktober 2020 via https://happiness-report.s3.amazonaws.com/2020/WHR20.pdf

Hills, P., Argyle, M. (2002). The Oxford Happiness Questionaire: A compact scale for the measurement of psychological well-being. Personality and Individual Differences, nr. 33(7), p. 1073-1082.

Hohwy, J. (2013). The Predictive Mind. Oxford: Oxford University Press.

Honeybourne, V. (2018). A Practical Guide to Happiness in Children and Teens on the Autism Spectrum. A Positive Psychology Approach. London: Jessica Kingley Publishers.

Image removed.Ikeda, E., Hinckson, E., Krägeloh, C. (2017). Assessment of quality of life in children and youth with autism spectrum disorder: A critical review. Geraadpleegd op 20 maart 2021 via file:///C:/Users/u040583/Downloads/Ikedaetalpress%20(1).pdf

Joseph, S., Wood, A. (2010). Assessment of positive functioning in clinical psychology: Theoretical and practical issues. Clinical Psychology Review, nr. 30 (7), p. 830-838.

Kern Koegel, L., Lazebnik, C. (2009). Growing Up on the Spectrum. A Guide to Life, Love, and Learning for Teens and Young Adults With Autism and Asperger's. New York: Penguin Group USA.

Kersten, I. (2017). Autisme: epidemie van de 21e eeuw? Geraadpleegd op 30 december 2020 via https://gezondnu.nl/dossiers/psyche/autisme/autisme-epidemie-21e-eeuw/

Khanna, R., Jariwala-Parikh, K., West-Strum, D., Mahabaleshwarkar, R. (2014). Health-related quality of life and its determinants among adults with autism. Research in Autism Spectrum Disorders, nr. 8(3), p. 157-167.

Kneer, M., Haybron, D.M. (2019). Happiness and Well-Being: Is It All in Your Head? Evidence from the Folk. Geraadpleegd op 13 maart 2021 via file:///C:/Users/u040583/Downloads/KneerHaybron- FolkConceptsofHappinessandWell-being.pdf

Kringelbach, M.L., Berridge, K.C. (2010). The Functional Neuroanatomy of Pleasure and Happiness. Discov Med. nr. 9, p. 579-587.

Laevers, F. (2016). Welbevinden en betrokkenheid als toetsstenen voor kwaliteit in de kinderopvang. Implicaties voor het monitoren van kwaliteit. Geraadpleegd op 27 maart 2021 via https://www.stichtingbkk.nl/images/Kennisdossier_BKK2016003_LR_DEF.pdf

McClelland, D. (1973). Testing for Competence Rather Than for "Intelligence". Geraadpleegd op 5 april 2021 viahttps://pdfs.semanticscholar.org/d3d2/8b654e5411cb021a7a0f3995a4ac2b85d… 57849329.1617630960-2057966446.1616243455

Milner, V., McIntosh, H., Colvert, E., Happé, F. (2019). A Qualitative Exploration of the Female Experience of Autism Spectrum Disorder (ASD). Journal of autism and developmental disorders, nr. 49 (2019), p. 2389-2402.

Nordahl-Hansen, A. (2017). Mental health on screen: a DSM-5 dissection of portrayals of Autism Spectrum Disorders in film and TV. Psychiatry Research, nr. 262, p. 1-7

Pérez Velazquez, J.L., Galan, R.F. (2013). Information gain in the brain's resting state: A new perspective on autism. Frontiers in Neuroinformatics, nr. 7 (2013), p. 1-10.

Perrone, M. (2017). Autisme glashelder uitgelegd. Antwerpen/Apeldoorn: Cyclus.
Peterson, C. (2006). A primer in positive psychology. Oxford/New York: Oxford University Press.

Pribram, K.H. (1971). Autism: A deficiency in context-dependent processes? Proceedings of the Conference & Annual Meeting of the Society for Autistic Children. Public Health Service, nr. 3164, p. 42-50.

Image removed.Image removed.Image removed.Image removed.Image removed.Renty, J.O., Roeyers, H. (2006). Quality of life in high-functioning adults with autism spectrum disorder: The predictive value of disability and support characteristics. Autism, nr. 10 (5), p. 511-524.

Rieffe, C., Pouw, L., Bos, M. G. N. (2016). Een beetje boos is okay; Emotie regulatie bij kinderen met autisme. Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme, nr. 15(4), p. 154-158.

Roelandt, A. (2019). M-decreet in het onderwijs wordt afgeschaft en vervangen door ‘begeleidingsdecreet’. Geraadpleegd op 24 april 2021 via M-decreet in het onderwijs wordt afgeschaft en vervangen door ‘begeleidingsdecreet’ | De Morgen

Image removed.Image removed.Roeyers, H. (2018). Autismespectrumstoornis. Alles op een rijtje. Leuven/Den Haag: Acco.
Seligman, M.E.P., Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive Psychology. An Introduction. Geraadpleegd op 13 maart 2021 via file:///C:/Users/u040583/Downloads/Positive-Psychologie-Aufruf-2000.pdf

Schalock, R. L., Verdugo, M. A. (2002). Handbook on quality of life for human service practitioners. Washington, DC: American Association on Mental Retardation.

Sinha, P., Kjelgaard, M., Gandhi, T.K., Tsourides, K., Cardinauxa, A.L., Pantazis, D., Diamond, S. P. and Held, R.M. (2014). Autism as a disorder of prediction. Proceedings of the National Academy of Sciences, vol. 111, nr. 42, p. 15220-15225.

S.n. (2021). What is autism? Geraadpleegd op 16 januari 2021 via https://www.autism-society.org/

S.n. (2021). Onderwijs Vlaanderen. Geraadpleegd op 16 januari 2021 via https://onderwijs.vlaanderen.be/

S.n. (2021). Autisme Centraal. Geraadpleegd op 21 februari 2021 via http://www.autismecentraal.com/public/ 

Solomon A. (2016). Ver van de boom. Als je kind anders is. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.

Spratt, E.G., Nicholas, J.S., Brady, K.T., Carpenter, L.A., Hatcher, C.R., Meekins, K.A., Furlanetto, R.W., Charles, J.M. (2012). Enhanced cortisol response to stress in children in autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, nr. 42(1), p. 75-81.

Teggelaar, J., van den Bosch, J., Monster, T. (2013). Oplossingsgericht werken met leerlingen. Sleutels voor het professionaliseren van de begeleiding. Amsterdam: Boom.

Timmerman, I. (2009). Representatie van autisme in de media: een belevingsonderzoek bij personen met ASS. UGent: Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van master in de Pedagogische Wetenschappen, optie Orthopedagogiek.

Vanroy, K. (2015). Leren met Autisme. Autistisch denken in de onderwijspraktijk. Berchem: Epo. Vanroy, K. (2018). Autisme Centraal. Methodiek voor ouders en begeleiders. Leuven: Acco.

Vanroy, K. (2020). Autismevriendelijke school: 10 dingen die je nog niet wist. Geraadpleegd op 27 maart 2021 via https://www.klasse.be/219061/autismevriendelijke-school-10-dingen-die-j…

Vanroy, K. (Gent, 21.08.2020). Autisme en onderwijs. [Gesprek met K. Vanroy].

van Berckelaer-Onnes, I. (2015). Ouders van kinderen met ASS door de jaren heen. Kind & Adolescent, nr. 36 (december 2015), p. 229–240.

van Berckelaer-Onnes, I., Degrieck, S., Hufen, M. (2017). Autisme en zintuiglijke problemen. Amsterdam: Boom.

Van de Beek, A. (2021). Beeldvorming van autisme: hoe het begon. 30 jaar na Rain Man. Sterk! in Autisme, nr. 1 (jaargang 40), p. 16-18.

van Heijst, B.F.C., & Geurts, H.M. (2014). Quality of Life: a meta-analysis. Geraadpleegd op 20 maart 2021 via file:///C:/Users/u040583/Downloads/vanHeijst_Geurts_MetaQoL_Autism2014.pdf

Van Loon, J. & Van Hove, G. (2008). Arduin. Persoonsgerichte Ondersteuning en Kwaliteit van Bestaan. Leuven- Apeldoorn: Garant.
Image removed.Seligman, M.E.P. (2004). Authentic Happiness: Using the New Positive Psychology to Realize Your Potential for Lasting Fulfillment. New York: Simon & Schuster Ltd.Image removed.Image removed.Image removed.Image removed.

Vermeulen, P. (2005). Autistress vragenlijst. Gent: Autisme Centraal. (niet gepubliceerd document).

Vermeulen, P. (2009). Autisme als contextblindheid. Leuven: Uitgeverij Acco.

Vermeulen, P. (2013). Auti-goed-gevoel vragenlijst. Geraadpleegd op 3 april 2021 via https://www.autismecentraal.com/public/shop-next.asp?lang=NL&pid=0&cat=…

Vermeulen, P. (2014). The practice of promoting happiness in autism. Gent: Autisme Centraal.

Vermeulen, P., Mertens, A., & Vanroy, K. (2014). Autisme en normale begaafdheid in het onderwijs. (3de druk). Leuven: Uitgeverij Acco.

Vermeulen, P. (2015). Brein bedriegt. Autisme en normale tot hoge begaafdheid. (2de druk). Leuven: Uitgeverij Acco.

Vermeulen, P. (2015). Het voorspellende brein en autisme. Geraadpleegd op 27 februari 2021 via https://autismevriendelijkemondzorg.nl/wp-content/uploads/2018/09/Free-…

Vermeulen, P. (2017). Autisme is niet blauw smurfen wel. Kalmthout: Pelckmans Pro.

Vermeulen, P. (2020). H.A.P.P.Y. Happiness in Autism Personal Project for Young people. Geraadpleegd op 21 maart 2021 via https://petervermeulen.be/wp-content/uploads/2020/10/happy-project-besc… 

Vermeulen, P. (2021). Autisme en het voorspellende brein. Absoluut denken in een relatieve wereld. Kalmthout:Pelckmans Pro.

Vloeberghs, I., De Pau, R. (2018). Verder studeren met autisme. Praktische handvatten voor (toekomstige) studenten hoger onderwijs, docenten, leerkrachten en begeleiders. Brussel: Politea/ASP.

Wagemans, J. (2015). Autism and the predictive brain. Geraadpleegd op 28 februari 2021 via http://www.gestaltrevision.be/pdfs/jw_lectures/LIPS_autism_and_the_pred…

Waldinger, R. (2015). What makes a good life? Lessons from the longest study on happiness. Geraadpleegd op 13 maart 2021 via https://www.ted.com/talks/robert_waldinger_what_makes_a_good_life_lesso… n_happiness#t-522420

Walschap, E. (2021). Gebruik Junior Auti Goed Gevoel vragenlijst. Te raadplegen via https://youtu.be/Po4SWKY-7S0

Wing, L., Gould, J. (1979). Severe impairments of social interaction and associated abnormalities in children: epidemiology and classification. Journal of autism and developmental disorders, nr. 1 (March 1979), p. 11-29.

Wong, C., Odom, S.L., Hume, K., Cox, A.W., Fettig, A., Kucharczyk, S., Brock, M.E., Plavnick, J.B., Fleury, V.P., Schultz, T.R. (2013). Evidence-based practices for children, youth, and young aduls with Autism Spectrum Disorder. Chapel Hill: The University of North Carolina, Frank Porter Graham Child Development Institute, Autism Evidence-Based Practice Review.

Universiteit of Hogeschool
Educatieve bachelor secundair onderwijs
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Nathalie Roels
Kernwoorden
Share this on: