De asymmetrische uitoefening van federale bevoegdheden

Quinten Jacobs
Persbericht

België splitsen? Het kan ook anders

image 652

België is een ingewikkeld land. 6 staatshervormingen hebben ons land de afgelopen 50 jaar omgebouwd tot een federale staat, waarbij Vlaanderen de kans heeft gekregen onder andere onderwijs, cultuur en ruimtelijke ordening zélf in handen te nemen en zichzelf zo te ontplooien. Zo’n staatshervorming onderhandelen duurt echter vaak heel lang omdat onder andere de Grondwet ervoor moet worden aangepast. Of toch, dat dachten specialisten tot vandaag. Volgens rechtenstudent Quinten Jacobs (KU Leuven) biedt asymmetrisch beleid een alternatief.

Al tientallen jaren willen veel Vlaamse politici en burgers dat Vlaanderen een beleid krijgt dat op haar maat gesneden is. In de gezondheidszorg of de arbeidsmarkt zijn er namelijk grote en minder grote verschillen op het terrein tussen Vlaanderen en Wallonië. Eén regel voor heel België lost de specifieke problemen die beide deelstaten kennen soms onvoldoende op. Daarom worden bevoegdheden vaak gesplitst, waardoor zowel Vlaanderen als Wallonië haar eigen ding kan doen. Volgens onderzoek van Quinten Jacobs is een splitsing van bevoegdheden echter niet de enige oplossing om eigen beleid op maat te krijgen. Jacobs onderzocht in zijn thesis de zogenaamde ‘asymmetrische uitoefening’ van federale bevoegdheden.

Wat betekent dat? Wel, de federale overheid maakt wetten en regels voor het hele Belgische grondgebied. Maar, zo onderzocht Jacobs, dat betekent niet dat er altijd exact dezelfde regels moeten gelden in Vlaanderen en Wallonië. Wanneer dat nodig is, kan de federale overheid namelijk haar beleid asymmetrisch aanpassen aan de specifieke noden van de deelstaten. Zo’n asymmetrisch beleid kan verschillende vormen aannemen. Het is bijvoorbeeld perfect denkbaar dat bepaalde federale wetten enkel in Vlaanderen gelden en andere wetten enkel in Wallonië. Maar het kan ook subtieler. De federale overheid kan haar beleid ook afstemmen op Vlaams of Waals beleid, via bijvoorbeeld het sluiten van samenwerkingsakkoorden. Op die manier krijgen Vlaanderen en Wallonië een beleid dat aansluit bij hun specifieke situatie, zonder dat de bevoegdheid noodzakelijk moet worden gesplitst en dus zonder dat de Grondwet moet worden aangepast.

 

Geen discriminatie?

Toch duiken er bij zo’n asymmetrische uitoefening van federale bevoegdheden ook problemen op. Aangezien het federale beleid zou verschillen in Vlaanderen en Wallonië, zouden Vlamingen en Walen dus anders behandeld worden. Is zo’n ongelijke behandeling dan geen discriminatie? Niet als de federale overheid goed motiveert waarom er een asymmetrisch beleid wordt gevoerd, stelt Jacobs in zijn thesis. “De federale overheid moet de ongelijke behandeling altijd verantwoorden met objectieve criteria die proportioneel zijn met het doel dat de federale overheid voor ogen heeft”, zegt Jacobs. “Denk daarbij bijvoorbeeld aan de verschillende verstedelijkingsgraad tussen Vlaanderen en Wallonië of het verschillend aantal werklozen. Zo’n verschillen brengen beleidsmatig andere uitdagingen met zich mee die soms ook andere oplossingen noodzakelijk maken. Als asymmetrisch beleid goed wordt gemotiveerd, is het grondwettelijk mogelijk.”

Toch is asymmetrisch beleid geen wonderoplossing voor de communautaire problemen van België. Voor persoonsgebonden bevoegdheden zijn verschillen tussen Nederlandstaligen en Franstaligen moeilijker in objectieve criteria te gieten en zal een asymmetrisch beleid vaak discriminatie veroorzaken. Als er dus andere oplossingen in bijvoorbeeld de gezondheidszorg nodig zijn voor de verschillende taalgroepen in België, dan blijft een klassieke staatshervorming met splitsing van de bevoegdheid de enige optie.

België hervormen na 2024

Hoe realistisch is dat nu allemaal? Wel, de asymmetrische uitoefening van federale bevoegdheden zou wel eens snel werkelijkheid worden. Politieke partijen zeggen al enkele jaren dat België hertekend moet worden na de verkiezingen van 2024. Makkelijk is dat niet. Alle partijen hebben namelijk een andere mening over hoe dat hertekend België er dan moet uitzien. Een compromis vinden waar tweederde van het parlement én meer dan de helft van elke taalgroep, Nederlandstaligen en Franstaligen, mee akkoord gaat, lijkt quasi onmogelijk. Wat kan de politiek dan wel doen? Juist ja, asymmetrisch beleid.

Zowel N-VA, PS als CD&V suggereerden in het verleden al dat de asymmetrische uitoefening van federale bevoegdheden een communautaire uitweg kan bieden. Een onderzoek naar de grondwettelijke haalbaarheid ervan, ontbrak echter. Tot nu.

 

Bibliografie

Regelgeving

 

Formele wetten

 

Bijzondere wet op het Grondwettelijk Hof, BS 7 januari 1989.

 

Bijzondere wet van16 januari 1989 betreffende de financiering van de Gemeenschappen en de Gewesten, BS 17 januari 1989.

 

Bijzondere wet van 12 augustus 2003 tot wijziging van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, BS 20 augustus 2003.

 

Wet van 19 juli 1971 betreffende de structuur en de organisatie van het secundair onderwijs, BS 28 augustus 1971.

 

Wet van 1 augustus 1974 tot oprichting van gewestelijke instellingen, in voorbereiding van de toepassing van artikel 107quater van de Grondwet, BS 22 augustus 1974.

 

Wet 30 maart 1976 houdende organisatie van het economisch overheidsinitiatief, BS 1 april 1976.

 

Wet van 19 juli 1977 houdende wijziging van de wet van 1 augustus 1974 tot oprichting van de gewestelijke instellingen, in voorbereiding van de toepassing van artikel 107quater van de Grondwet, BS 27 juli 1977.

 

Wet van 11 december 1978 tot aanvulling van de wet van 22 juli 1970 op de ruilverkaveling van landeigendommen uit kracht van de wet met bijzondere bepalingen eigen aan het Vlaamse gewest, BS 22 september 1978.

 

Wet van 9 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, BS 15 augustus 1980.

 

Wet van 6 juli 1983 tot toekenning van bepaalde bijzondere machten aan de Koning, BS 8 juli 1983.

 

Wet van 15 mei 2014 houdende uitvoering van het pact voor competitiviteit, werkgelegenheid en relance, BS 22 mei 2014

 

Wet van 30 juni 2017 houdende instemming met het samenwerkingsakkoord tussen de Federale Overheid, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met betrekking tot het beheer van de dienst voor de regularisatie van gewestelijke belastingen en niet uitsplitsbare fiscaal verjaarde kapitalen en de oprichting van een regularisatiesysteem van niet uitsplitsbare fiscaal verjaarde kapitalen en het samenwerkingsakkoord tussen de Federale Overheid en het Vlaamse Gewest met betrekking tot de regularisatie van niet uitsplitsbare bedragen, BS 18 januari 2017.

 

Decreet tot wijziging van de wet van 30 juli 1963 houdende taalregeling in het onderwijs, BS 13 februari 1973.

 

Decreet van 28 februari 2003 betreffende het Vlaamse inburgeringsbeleid, BS 8 mei 2003.

Besluiten uitvoerende macht

KB 7 februari 1938 portant création au ministère de l’Instruction publique de deux conseils culturels, BS 9 februari 1938.

 

KB 25 september 1969 houdende splitsing van het Ministerie van Nationale Opvoeding en Cultuur, BS 30 september 1969.

 

KB van 8 september 1970 houdende oprichting van rijksinrichtingen voor lager onderwijs, BS 12 december 1970.

 

KB van 24 december 1971 houdende organiek reglement van de Verbeteringsraad voor het kleuteronderwijs en het lage onderwijs van de Staat (Nederlands taalstelsel), BS 25 maart 1972.

 

KB 19 november 1974 tot oprichting van ministeriële comités voor gewestelijke aangelegenheden, BS 23 november 1974.

 

KB van 19 november 1974 van de Ministeriële Comités voor de gewestelijke aangelegenheden, BS 23 november 1974.

 

KB van 19 november 1974 houdende bijeenroeping van de Brusselse Gewestraad, BS 21 november 1974.

 

KB van 19 november 1974 houdende bijeenroeping van de Vlaamse Gewestraad, BS 21 november 1974.

 

KB van 19 november 1974 houdende bijeenroeping van de Waalse Gewestraad, BS 21 november 1974.

 

KB 20 november 1974 betreffende de leden van de regering met gewestelijke bevoegdheid, BS 23 november 1974.

 

KB van de Ministeriële Comités voor de gewestelijke bevoegdheden, BS 23 november 1974.

 

KB van 6 november 1978 betreffende het examen tot verkrijging van het getuigschrift van bekwaamheid voor het ambt van kantonnaal inspecteur in het lager onderwijs (Frans taalstelsel), BS 24 november 1978.

 

KB van 13 december 1978 tot wijziging, voor het Vlaamse gewest, van het koninklijk besluit van 28 december 1972 betreffende de inrichting en de toepassing van de ontwerpgewestplannen en de gewestplannen, BS 13 januari 1979.

 

KB van 10 oktober 1979 houdende algemene regeling van de studiën in het hoger onderwijs van het lange type en met volledig leerplan, BS 11 maart 1980.

 

KB van 31 maart 1984 betreffende de financieringsmaatschappijen voor de herstructurering van de nationale economische sectoren, BS 7 april 1984.

 

KB van 31 maart 1984 houdende oprichting van een ministerieel comité voor de nationale sectoren in het Vlaamse gewest en van een ministerieel comité voor de nationale sectoren in het Waals gewest, BS 7 april 1984.

 

KB van 29 september 1991 houdende oprichting van Ministeriële Comités voor uitvoervergunningen, BS 29 september 1991.

 

KB van 29 september 1991 houdende samenstelling van de Ministeriële Comités voor uitvoervergunningen, BS 29 september 1991.

 

KB van 3 februari 1992 tot wijziging van het koninklijk besluit van 29 september 1991 houdende samenstelling van de Ministeriële Comités voor uitvoervergunningen, BS 6 februari 1992.

 

KB van 16 maart 1992 houdende vaststelling van bepaalde ministeriële bevoegdheden, BS 21 maart 1992.

 

KB van 16 maart 1992 tot opheffing van het koninklijk besluit van 29 september 1991 houdende oprichting van Ministeriële Comités voor uitvoervergunningen, BS 21 maart 1992.

KB tot uitvoering van artikel 16 van de wet van 15 mei 2014 houdende uitvoering van het pact voor competitiviteit, werkgelegenheid en relance, wat het Vlaamse Gewest betreft, en tot vaststelling van het in artikel 2758, § 5, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 bedoelde formulier, BS 30 april 2015.

KB tot uitvoering van artikel 16 van de wet van 15 mei 2014 houdende uitvoering van het pact voor competitiviteit, werkgelegenheid en relance, wat het Waalse Gewest betreft, BS 31 oktober 2017.

MB houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 18 oktober 2020.

Besluit van de Minister-President van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tot bepaling van bijkomende maatregelen naast degene die bepaald zijn door de minister van Binnenlandse Zaken om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken, BS 26 oktober 2020.

 

Parlementaire documenten

Parl.St. Kamer, 1969-1970, nr. 10/31(2).

Parl.St. Vl. Parl. 1972-1973, nr. 3

Parl.St. Kamer, 1974-1974, nr. 194-6.

Parl.St. Senaat, 1974-1974, nr. 301-2.

Parl.St. Kamer 1975-1976, nr. 812-4.

Parl.St. Senaat, 1975-1976, nr. 766-2.

Parl.Hand. Vlaamse Gewestraad 1975-1976, nr. 11.

Parl.St. Kamer 1977-1978, nr. 88-7.

Parl.St. Kamer 1983-1984, nr. 834-1.

Parl.St. Kamer 1983-1984, nr. 834-10.

Parl.St. Kamer 1983-1984, nr. 834-12.

Parl.Hand. Kamer 1983-1984, 4 februari 1984.

Parl.St. Kamer 1986-1987, nr. 287/2.

Parl. St. Kamer BZ 1991-1992, n. 600/1.

Parl.Hand. Kamer 1990-1991, 3 oktober 1991.

Parl.St. Senaat, 2012-2013, nr. 2232/1.

Parl.St. Kamer 2020-2021, nr. 1610/024.

Parl.St. Kamer, 2020-2021, nr. 55-1720/001.

Parl.St. Kamer 2021-2022, COM 624.

Parl.St. Kamer 2021-2022, nr. 2451/001.

 

Samenwerkingsakkoorden in brede zin:

 

Protocolakkoord van 5 juni 2009 tussen de Staat, de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de Franse Gemeenschapscommissie en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie inzake slachtofferzorg.

 

Protocolakkoord van 30 april 2010 tussen de federale Staat, de Duitstalige Gemeenschap en de Franse Gemeenschap inzake de opvoedingsafdelingen van het gesloten federaal centrum van Saint-Hubert waar zijn geplaatst de minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd.

 

Protocol nr. 3 gesloten tussen de federale Regering en de Overheden bedoeld in de artikelen 128, 130, 135 en 138 van de Grondwet, over het te voeren ouderenzorgbeleid.

 

Samenwerkingsakkoord van 8 oktober 1998 tussen de federale Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake de begeleiding en behandeling van daders van seksueel misbruik

 

Samenwerkingsakkoord van 8 oktober 1998 tussen de federale Staat en het Waalse Gewest inzake de begeleiding en behandeling van daders van seksueel misbruik.

 

Samenwerkingsakkoord van 13 april 1999 tussen de federale staat en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de Franse Gemeenschapscommissie inzake de begeleiding en behandeling van daders van seksueel misbruik.

 

Samenwerkingsakkoord van 1 augustus 2002 tussen de federale Staat en de Vlaamse Gemeenschap betreffende de startbaanovereenkomst.

 

Samenwerkingsakkoord van 1 augustus 2002 tussen de federale Staat en het Waalse Gewest betreffende startbaanovereenkomst en het samenwerkingsakkoord van 1 augustus 2002 tussen de federale Staat en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

 

Samenwerkingsakkoord van 8 juli 2005 tussen de federale Staat en het Vlaamse Gewest betreffende de oprichting van en de samenwerking in een structuur kustwacht.

 

Samenwerkingsakkoord van 10 februari 1992 tussen de Staat, de Franse Gemeenschap, de Duitstalige Gemeenschap, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest betreffende de onderlinge afstemming van het beleid inzake de werkloosheidsreglementering en het beleid inzake beroepsopleiding in een onderwijsinstelling.

 

Samenwerkingsakkoord van 22 september 1992 tussen de Staat en de Vlaamse Gemeenschap betreffende de onderlinge afstemming van het beleid inzake de werkloosheidsreglementering en het beleid inzake beroepsopleiding in een onderwijsinstelling, BS 28 oktober 1993.

 

 

Rechtspraak

 

Arresten Grondwettelijk Hof

 

GwH 23 mei 1990, nr. 18/90.

GwH 23 april 1992, nr. 32/92.

GwH 7 mei 1992, nr. 37/92.

GwH 18 juni 1992, nr. 50/92.

GwH 2 februari 1995, nr. 4/95.

GwH 11 december 1996, nr. 70/96.

GwH 14 juli 1997, nr. 42/97

GwH 21 juni 2000, nr. 76/2000.

GwH 14 december 2001, nr. 14/2001.

GwH 11 december 2002, nr. 184/2002.

GwH 29 oktober 2003, nr. 139/2003.

GwH 17 december 2003, nr. 166/2003.

GwH 26 januari 2005, 19/2005.

GwH 28 september 2005, nr. 147/2005.

GwH 22 november 2007, nr. 143/2007.

GwH 26 juni 2008, nr. 95/2008.

GwH 19 maart 2009, nr. 58/2009.

GwH 30 maart 2010, nr. 31/2010.

GwH 2 maart 2011, nr. 33/2011.

GwH 15 maart 2012, nr. 45/2012.

GwH 18 april 2013, nr. 55/2013.

GwH 15 oktober 2015, nr. 141/2015.

GwH 14 juli 2016, nr. 110/2016

GwH 11 mei 2017, nr. 53/2017.

GwH 20 september 2018, nr. 115/2018.

GwH 5 december 2019, nr. 195/2019.

GwH 17 december 2020, nr. 165/2020.

GwH 18 maart 2021, nr. 47/2021.

GwH 29 april 2021, nr. 68/2021.

 

Arresten Raad van State

 

RvS 12 december 1994, nr. 50. 678.

 

Arresten Hof van Cassatie:

 

Cass. 28 juni 1943, Arr. Cass. 1943, 150.

 

Cass. 8 december 1947, Arr. Cass. 1947, 401.

 

Cass. 10 april 1987, Arr.Cass. 1986-87, 1043.

 

 

 

Adviezen Raad van State

 

Adv.RvS 3 april 1969, nr. 10.688/1.

 

Adv.RvS  26 juni 1974, nr. 12.079/1.

 

Adv.RvS 11 december 1975, nr. 12/444.1.

 

Adv.RvS 28 oktober 1976, nr. 12.678/1.

 

Adv.RvS 25 oktober 1978, nr. 13.205/1
 

Adv.RvS 4 november 1983, nr. 15.797/VR.

 

Adv.RvS 14 december 1983, nr. 15. 893/VR.

 

Adv.RvS 4 februari 1985, 16.500/2.

Adv.RvS 20 april 1999, nr. 29.132/2.

 

Adv.RvS 16 en 23 augustus 2011, nr. 49.941/AV/2/V.

 

Adv.RvS 20 oktober 2011, nr. 50.471/1.

 

Adv.RvS 24 mei 2012, nr. 51.192/VR.
 

Adv.RvS 17 juni 2012, nr. 51.402/1.

 

Adv.RvS 27 augustus 2013, nr. 53.901.

 

Adv.RvS 27 augustus 2013, nr. 53.932/AV.

 

Adv. RvS 28 februari 2014, nr. 55.189/1/2/3.

 

Adv.RvS 22 juni 2015, nr. 57.456/VR, 57.670/VR.

 

Adv.RvS 8 september 2015, nr. 57.944/VR/V, 57.946/VR/V.

 

Adv.RvS 5 april 2017, nr. 61.026/VR.

 

Adv.RvS 4 juni 2019, nr. 66.102/1.

 

Adv.RvS 12 juni 2020, nr. 67.555/1.

 

Adv.RvS 1 juli 2020, nr. 67.471/4.

 

Adv.RvS 12 januari 2021, nr. 68.338/3/AV.

 

Adv.RvS 29 januari 2021, nr. 68.605/1.

 

Adv.RvS 7 april 2021, nr. 68.936/AV.

 

Adv.RvS 30 november 2021, nr. 69.775/VR.

 

Adv.RvS 21 april 2022, nr. 71.002/VR.

 

 

 

Rechtsleer

Boeken:

 

ALEN, A., MUYLLE, K., Handboek van het Belgisch Staatsrecht, Mechelen, Kluwer, 2011, 1055.

 

ALEN, A., Poging tot een juridische begripsomschrijving van unitarisme, centralisatie, deconcentratie, decentralisatie, regionalisme, federalisme en confederatie, Heule, U.G.A, 1975, 110.

 

ANTHOON, G., Onmiddellijke fase van de staatshervorming, Brussel, Emile Vandervelde Instituut, 1979, 198.

 

BEHRENDT, C., VRANCKEN, M., Beginselen van het Belgisch staatsrecht, Brugge, die Keure, 2020, 802.

 

BLANPAIN, R., Bevoegdheden van gemeenschappen en gewesten, Brugge, die Keure, 1988, 371.

 

BOUTECA, N., DEVOS, C., MOENS, P., OSSENBLOK, K., TERRIERE, L., Belgisch federalisme, Gent, UGent Academia Press, 2018, 208.

 

BURGESS, M., Comparative federalism, Londen, Routledge, 2006, 357.

 

DALLE, B., KEYAERTS, D., PAS, W., THEUNIS, J., VERRIJDT, W.,  Duiding federale staatsstructuur, Brussel, Larcier, 2018, 849.
 

DE CUYPER, A., DE BRUYNE, J., De Staatshervorming. Bijzondere problemen, Zele, De Bruyne, 1987, 317.

 

DEHAENE, J.-L., Memoires, Kessel-Lo, Van Halewyck, 2012, 958.

 

DE PRINS, D. SOTTIAUX, S., en VRIELINK, J., Handboek discriminatierecht, Mechelen, Kluwer, 2005, 593.

 

DE RIDDER, H., De strijd om de 16, Tielt, Lannoo, 1993, 246.

 

DEWACHTER, W.,  De dualistische identiteit van de Belgische maatschappij, Amsterdam, Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, 1992, 31.

 

DUCHACEK, I. Comparative Federalism: The Territorial Dimension of Politics, Lanham, University Press of America, 1970, 370.

 

DUMONT, H., Le pluralisme idéologique et l’autonomie culturelle en droit public belge. Volume I : de 1830 à 1970, Brussel, Bruylant, 1996, 610.

 

DUMOULIN, M., DUJARDIN, V., GERARD, E., e.a., (eds.), Nouvelle Histoire de Belgique. Volume 2 : 1905-1950, Brussel, Editions Complexe, 2006, 205.

 

HOFLACK, K., Monologen met Hugo Schiltz, Leuven, Kritak, 1992, 154.

LIEVENS, J. , De vrijheid van onderwijs, Antwerpen, Intersentia, 2019, 596.

 

LUYCKX, T., PLATEL, M.,  Politieke geschiedenis van België: van 1944 tot 1985, Antwerpen, Kluwer, 1985, 1011.

 

MARTENS, W., De memoires, Luctor et emergo, Tielt, Lannoo, 2006, 936.

PEETERS, Y., De plaats van samenwerkingsakkoorden in het constitutioneel kader, Brugge, die Keure, 2016, 426.

 

PIOT, F., De gewestvorming in het Belgisch Staatsbestel, Brussel, CEPESS, 1975, 160.

 

PLÖTSCHER, S., Der Begriff der Diskriminierung im Europaïschen Gemeinschaftsrecht, Berlijn, Duncker & Humblot, 2003, 349.

 

REYBROUCK, K, SOTTIAUX, S., De federale bevoegdheden, Antwerpen, Intersentia, 2019, 892.

 

SENELLE, R., Commentaar op de Belgische Grondwet, Gent, KU Leuven, 1974, 480.

 

SENELLE, R., De grondwetsherziening 1967-1971, Brussel, Ministerie van buitenlandse zaken, buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, 1972, 257.

 

SOTTIAUX, S., De Verenigde Staten van België, Mechelen, Kluwer, 2011, 97.

 

SOTTIAUX, S., Grondwettelijk recht, Antwerpen, Intersentia, 2016, 499.

 

SWENDEN, W., Federalism and Regionalism in Western Europe. A comparative and Thematic Analysis, Basingstoke, Palgrave, 2006, 325.

 

TIMBERMONT, E., De rechtspositie van het onderwijspersoneel in de Vlaamse Gemeenschap, Antwerpen, Intersentia, 2021, 844.

 

TODTS, H., Staat in ontbinding? België, de jaren 80, Leuven, Davidsfonds, 1988, 298.

 

URBAIN, R., La fonction et les services du premier ministre en Belgique, Brussel, Editions de la Librairie encyclopédique, 1958, 257.

 

UYTTENDAELE, M.,  Précis de droit constitutionnel Belge, Brussel, Bruylant, 2005, 1196.

 

VANDE LANOTTE, J., GOEDERTIER, G., HAECK, Y., GOOSSENS, J.,  en DE PELSMAEKER, T.,  Belgisch publiekrecht I, Brugge, die Keure, 2015, 791.

 

VAN DEN WIJNGAERT,M., Van een unitair naar een federaal België: 40 jaar beleidsvorming in gemeenschappen en gewesten, Brussel, Vlaams Parlement, 2011, 242.

 

VAN DER CRUYSSEN, C., Het Ministerie van onderwijs en cultuur (1878-1884). Deel I: Organisatie, Brussel, Algemeen rijksarchief, 1995, 329.

 

VANPRAET, J., De latente staatshervorming, Brugge, die Keure, 2011, 614.

 

VELAERS, J., De Grondwet, een artikelsgewijze commentaar, Deel I, Brugge, die Keure, 2019, 651.

 

VELAERS, J., De Grondwet, een artikelsgewijze commentaar, Deel 2, Brugge, die Keure, 2019, 824.

 

VENY, L., Compendium van het Vlaams Onderwijsrecht, I, Dragende beginselen van het onderwijsbestel, Brugge, die Keure, 2010, 441.

 

VUYE, H., WOUTERS, V., Sleutels tot ontgrendeling: uitdagingen aan de Vlaamse meerderheid, Grimbergen, Doorbraak, 2017, 231.

 

WITTE, E., CRAEYBECKX, J., MEYNEN, A., Politieke geschiedenis van België van 1830 tot heden, Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1997, 478.

 

Verzamelwerken:

 

BENZ, A., “Reflection by Arthur Benz. Federalism and social policy in Belgium” in CANTILLON, B., POPELIER, P., en MUSSCHE, N.,, Social Federalism: The Creation of a Layered Welfare State. The Belgian case, Cambridge, Intersentia, 2011, 255-265.

 

LAVRYSEN, L., “Bevoegdheidsverdeling tussen de Staat en de Gewesten inzake leefmilieu na de tweede fase van de staatshervorming 1988-1989” in LAVRYSEN, L., ORBAN DE XIVRY, E., HERBIET, M., De bevoegdheden inzake milieubeheer – Les compétences en matière de gestion de l’environnement, Brussel, Story-Scientia, 1990, 3-225.

 

LAVRYSEN, L., THEUNIS, J., “De toetsing van bijzondere wetten door het Grondwettelijk Hof: een bijzondere toetsing” in MOONEN, T., CANNOOT, P., RIEMSLAGH, J., 50 jaar bijzondere wetten, Antwerpen, Intersentia, 2021, 123-158.

 

MOONEN, T., MEEUSEN, B., “De functies van de bijzondere wet in het communautaire België” in MOONEN, T., CANNOOT, P., en RIEMSLAGH, J., 50 jaar bijzondere wetten, Antwerpen, Intersentia, 2021, 13-53.

 

MOONEN, T., RIEMSLAGH, J., VAN DROOGHENBROECK, S., “L’égalité et la non-discrimination” in EL BERHOUMI, M., en VAN DROOGHENBROECK S., Principes de la répartition des compétences, Brussel, Larcier, 2022,  363-382.

 

MOSSOUX, Y., “Les compétences implicites” in EL BERHOUMI, M., en VAN DROOGHENBROECK, S., Principes de la répartition des compétences, Brussel, Larcier, 2022, 221-250.

 

MUELLER, S., “Federalism and the politics of shared rule” in KINCAID, J., A Research Agenda for Federalism studies, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2019, 162-174.

 

PAS, W., “Algemene beschouwingen over de bevoegdheidsverdeling in het kader van de Zesde Staatshervorming” in ALEN, A., e.a., Het federale België na de Zesde Staatshervorming, Brugge, die Keure, 2014, 341-371.

 

POPELIER, P., SAHADZIC, M., “Linking Constitutional Asymmetry with Multinationalism. An attempt to Crack the Code in Five Hypotheses”, in POPELIER, P., SAHADZIC, M., Constitutional Asymmetry in Multitnational Federalism, Londen, Palgrave Macmillan, 2019, 1-16.

 

RUYS, M., VANDERBECK, R., VAN DROOGHENBROECK, S., “La loyauté fédérale et la proportionnalité” in EL BERHOUMI, M., en VAN DROOGHENBROECK, S., Principes de la répartition des compétences, Brussel, Larcier, 2022, 285-301.

 

SCHARPF, F., “Theorie und Empirie des kooperatieven Föderalismus in der Bundesrepublik” in SCHARPF, F., REISSERT, B., en SCHNABEL, F., Politikverflechtung., Kronberg, Scriptor-Verlag, 1976, 3 delen.

 

TARLTON, D.C., “Symmetry and Asymmetry as Elements of Federalism: a theoretical speculation”, in KINCAID, J., (eds.) Federalism, Voll II, Londen, Sage Publishers, 2011, deel 2.

 

VANDE LANOTTE, J., en MORTIER, T., “Kan België 200 in 2030 ook België 2.0 worden? Een essay tussen wetenschap en politiek”, in MOONEN, T., CANNOOT, P.,  en RIEMSLAGH, J., 50 jaar bijzondere wetten, Antwerpen, Intersentia, 2021, 253-285.

 

VAN NIEUWENHOVE, J., “Het gezondheidsbeleid” in SEUTIN, B., en VAN HAEGENDOREN, G., De bevoegdheden van de gemeenschappen, Brugge, die Keure, 2017, 203-293.

 

VANPRAET, J., “Bevoegdheidskwalificatie op basis van de Grondwet en bijzondere wetten: tendensen en aanbevelingen” in MOONEN, T., CANNOOT, P.,  en RIEMSLAGH, J., 50 jaar bijzondere wetten, Antwerpen, Intersentia, 2021, 161-190.

 

VERDUSSEN, M., “La protection des droits fondamentaux en Europe: subsidiarité et circularité” in DELPEREE, F., Le principe de subsidiarité, Brussel, Bruylant, 2002, 311-333.

 

WATTS, R.L., “Basic issues of the federal state: competitive federalism versus co-operative federalism”, en OETER, S., “Gesetzgebung und Executive im föderalen Staat” in BAUS, R., BLINDENBACHER, R., en KARPEN, U., (ed.), Competition versus cooperation. A German federalism in need of reform - a comparative perspective, Baden-Baden, Nomos, 2007, 81-91 en 104-122.

 

WITTRECK, F., “Die Bundestreue” in HÄRTEL, I., Handbuch Föderalismus, Heidelberg, Springer, 2012, 497-525.

 

Tijdschriften:

ALEN, A., “De wet van 1 augustus 1974 op de voorbereidende gewestvorming”, Bestuurswetenschappen, 1975, 162-170.

 

ALEN, A. “Slotwoord studienamiddag over de federale bevoegdheden (28 maart 2019, KU Leuven), TBP 2020, 201-204.

 

COLEBUNDERS, G., “De cultuurraden en het onderwijs”, TBP 1978, afl. 6, 409–413.

 

DALLE, B.,  “Overzicht van de communautaire onderhandelingen sinds 2007. Straatje zonder eind of de weg naar verandering?” in TBP 2011, afl. 8-9, 452-485.

 

DEHAENE, J.L., en GOL, J., “Waarheen met de staatshervorming”, TBP 1984, 3-16.

 

DELPEREE, F., “Crise, realités et artifices”, Journal des Tribunaux, 1999, 561-573.

 

DELPEREE, F., “La Belgique, Etat fédéral?”, Revue du droit public et de science politique 1972, 607-660.

 

DEWEERDT, M., FALTER, R., “Overzicht van het Belgisch politiek gebeuren in 1991” in Res Publica 1991, 287-346.

 

DEWEERDT, M., “Overzicht van het Belgisch politiek gebeuren in 1983”, Res Publica 1984, 413-472.

 

DUMONT, H., en VAN DROOGHENBROECK, S., “L’interdiction des sous-nationalités à Bruxelles”, APT 2011, 201-226.

 

HUBEAU, B., “Huisvestingsrecht en burgerlijk recht: enkele materiële en formele aspecten van bevoegdheidsverdeling”, TPR 1995, 79-150.

 

ORBAN, H., “Les accords de coopération obligatoires. Les nouvelles obligations dégagées par la Cour constitutionnelle”, RBDC 2011, 3-22.

 

PAS, W., “Confederale elementen in de Belgische federatie”, TBP 2009, 67-84.

 

PERIN, F., “Régionalisation préparatoire et régionalisation définitive’’, Annales de droit de Louvain 1975, 255-274.

 

SCHARPF, F.W., “The joint decision trap: lessons from German federalism and European integration”, Public Administration Vol. 66, 1988, 239-278.

 

VANDEKERCKHOVE, R.,  “De groei van de cultuurautonomie in België: van idee tot instelling”, TBP, 1972, 235-254.

 

VANDENBRUWAENE, W., “Het subsidiariteitsbeginsel naar Belgisch Grondwettelijk Recht”, TBP 2003, 150-161.

 

VELAERS, J., “Constitutionele lessen uit de COVID-19-crisis”, TBP 2021, 532-552.

 

VELAERS, J., “De pariteit in de Ministerraad (artikel 99, tweede lid van de Grondwet): een vereiste met een louter taalkundige, een communautaire of ook een ‘taalgroep-parlementaire’ betekenis?”, TBP 2015, 4-22.

 

VELAERS, J., en VANPRAET, J., “De materiële en territoriale bevoegdheidsverdeling inzake sociale zekerheid en sociale bijstand (II)”, TBP 2009, 195-218.

 

WIGNY, P. “Le loi du premier août 1974, créant des institutions régionales à titre préparatoire à l’application de l’article 107quater de la Constitution”, Journal des Tribunaux 1974 - 2, 633-638.

Krantenartikels:

 

VERBERGT, M., ‘Staatshervorming: konden N-VA en PS vette vis of slechts borrelnootjes serveren?’, De Standaard, 14 augustus 2020. Laatst geraadpleegd op 28 april 2022. Zie https://www.standaard.be/cnt/dmf20200814_94102113

 

Websites:

 

K. REYBROUCK, “Een bevoegdheidsgrondslag voor de Pandemiewet: de doctrine van de federale sanitaire noodbevoegdheid”, Leuven,  Blog for Public Law, 22 april 2021. Laatst geraadpleegd op 17 april 2022.

https://www.leuvenpubliclaw.com/een-bevoegdheidsgrondslag-voor-de-pande…

Universiteit of Hogeschool
Master in de Rechten
Publicatiejaar
2022
Promotor(en)
Stefan Sottiaux
Kernwoorden
Share this on: