Tussen feest en verzet: Organisatie, structuur en betekenisgeving in de Belgische free party scene en freeteknocultuur
'Niemand doet dat omdat het illegaal is, we doen dat omdat het niet anders kan’
Een blik in de wereld van free party's aan de hand van gesprekken met feestvierders en organisatoren
België kende tijdens de jaren negentig een turbulente technoscene, met een extravagant clublandschap en een ijzersterke muziekproductie. Helaas kwam daar verandering in door de repressieve acties van de overheid tegen de vermeende, hoge drugsconsumptie in de nachtclubs, de elektronische muziekfestivals als concurrentie en steeds moelijker verkrijgbare vergunningen. Veel clubs verdwenen even snel als ze waren opgericht, maar iets nieuws borrelde ondergronds.
Zoals al eerder het geval was in Groot-Brittannië, Frankrijk en Nederland, organiseren Belgische collectieven feesten in bossen, weides, kraakpanden en verlaten industrieterreinen. Deze free party’s worden georganiseerd door soundsystem crews die bestaan uit dj’s, geluidstechniekers, artiesten en muziekliefhebbers.
© Spiral Tribe
Op technologisch vlak haalde deze subcultuur inspiratie bij de Jamaicaanse soundsystemcultuur die zich door de immigratie in Engeland verspreidde tijdens de jaren zeventig. Ideologisch zijn er dan weer erg veel raakvlakken met de free rock/punk festivals en muzikaal was het natuurlijk acid house die aan de basis lag. Door onze sterk ontwikkelde clubcultuur in België, komt freeteknocultuur hier pas echt van de grond rond 2007 toen collectieven als Exit23, Anonym, DC tek, 013, Oblyk 32 of Breakmess zich vertoonden.
Vandaag kent België een bloeiende free party scene met tientallen soundsystems en feesten die je elk weekend kan bezoeken. Als je er maar van afweet natuurlijk. Gezien de illegaliteit bestaat er een exclusieve houding waarbij je enkel via organisatoren of vrienden op de hoogte kan geraken van de exacte locatie. Wij gingen op onderzoek uit en spraken met organisatoren en feestvierders om te achterhalen wat de moeilijkheden zijn waar zij mee worstelen en waarom zij verlaten gebouwen en grote geluidsmuren verkiezen boven zweterige nachtclubs.
Free party. © Inti Merckx
Illegaal?
'Niemand doet dat omdat het illegaal is, we doen dat omdat het niet anders kan', vertelt Wout van Karnemelk Soundsystem. De grootste struikelblokken die hij aanhaalt zijn de moeilijk verkrijgbare vergunningen, vroege sluitingsuren en strenge geluidsnormen die steeds scherper worden toegepast. Dat collectieven dit doen omwille van de kick of opwinding is een verkeerde opvatting die heerst in de publieke opinie, vindt hij. De gerechtelijke gevolgen voor soundsystem crews kunnen zwaar zijn. Hoge boetes, inbeslagnames van materiaal en arrestaties zijn realistische gevolgen van het organiseren van een free party.
Ik zou dat liever zelfs legaal zien. Gewoon een feest waar je geen of weinig inkom vraagt en voor de rest gaat het mij gewoon om de waarden. Iedereen moet welkom zijn, geen gedoe aan de ingang, verschillende muziekstijlen en geen einduur of geluidsmeter. Dan zou ik dat gewoon legaal doen. Een free party blijft een free party, of dat nu geautoriseerd is of niet. ’t Is het gevoel dat je hebt en wat erachter zit en dat kan gewoon legaal zijn hoor. Ik denk dat heel veel mensen dat liever zo zouden zien, maar het is door de beperkingen dat je in die hoek gedreven wordt.
Wout (Karnemelk Soundsystem)
Natuurlijk is het voor feestvierders heel anders. De risico's die zij onder ogen komen zijn vele malen kleiner. Behalve dan tijdens de coronacrisis. Dan kreeg je als bezoeker een boete van 250 euro mee naar huis. Duur feestje. Maar gelukkig zijn die tijden voorbij en kan je als feestvierder zorgeloos voor de muur gaan dansen.
Feestvierders voor soundsystem. © Inti Merckx
Ik had het gevoel dat ik mij daar misschien niet thuis ging voelen, want ik was ook maar een dude die gewoon een keertje meeging. Maar tegen al mijn verwachtingen in was het precies wat ik al jaren zocht qua feesten. Het is meer underground, iedereen kan gewoon zichzelf zijn en niemand geeft een fuck.
Ronny (feestvierder)
Het is die vrije, zero-fucks-given-attitude die hem en andere feestvierders bijna wekelijks naar deze feesten lokken. Geen vieze blikken, veel te dure drankjes en matige headliners, maar een open sfeer die aan de basis van het feest ligt. 'Je wordt veel minder beoordeeld op wie je bent', vertelt Robin van Kaas Soundsystem. Bezoekers en organisatoren benadrukken de gemoedelijke sfeer, maar ook het gedeelde respect voor de mensen, de sound en de omgeving.
Flyer die werd uitgedeeld voor het begin van een free party. © Pieter-Jan Nerinckx
Dansen voor een muur van speakers
De symbolische functie van het materiaal is niet te onderschatten, vertellen Tom en David van Boter Soundsystem. Anders dan tijdens een clubfeest krijgt het geluid, en niet de dj, een centrale positie. 'Dat reflecteert misschien wel de vrije geest van free party, dat het om de muziek gaat en niet om de persoon die draait', stelt Wout van Karnemelk Soundsystem. Mensen dansen voor de geluidsmuur en de dj staat achter of naast het publiek. Heel vaak ben je als feestvierder zelfs niet op de hoogte van wie er nu precies aan het draaien is.
De intense ervaring die de gigantische muur van speakers creëert, wordt ook gestimuleerd door verdovende middelen die net zoals in clubs alomtegenwoordig zijn. Er bestaat een tolerante houding ten opzichte van gebruik bij zowel feestvierders als organisatoren. Omdat er geen security of safer space begeleiders zijn op het feest, is de bezoeker aangewezen op zichzelf en de omgeving. ‘Bij free’s heb je wel meer die zorgende omgeving. Mensen letten veel meer op elkaar', zegt Ronny. Wout vertelt daarbij dat er in de 14 jaar dat hij free party's organiseert, hij geen enkel zwaar ongeluk of overdosis heeft meegemaakt.
Free party. © Inti Merckx
Beeldvorming in de klassieke media
Waar clubcultuur stilaan appreciatie krijgt in het collectief geheugen van België, denk maar aan ‘The Sound of Belgium’, ‘Belpop’, ‘Those Were the Days’, ‘Platendraaiers’ of ‘Zillion’, is dat voor free party’s veel minder het geval. Als ze al in het klassieke nieuws verschijnen, gebeurt dat vaak op een negatieve manier. Druggebruik, overlast en rellen, die overigens zeer zeldzaam zijn, worden gretig in beeld gebracht. De meeste soundsystem crews staan sceptisch ten opzichte van de autoriteiten, maar benadrukken steeds de nood aan een gezonde dialoog tussen de organisatie en de politie.
We proberen altijd in dialoog te gaan. We praten met de agent en proberen uit te leggen waarom we dit doen, waarom we zo’n feest geven en geen zaal huren. Dat is de dialoog die je moet proberen aangaan, maar de agent moet er natuurlijk voor open staan.
Tom (Boter Soundsystem)
Heel vaak komt het tot een compromis waarbij het feest gedoogd of stilgelegd wordt. In zeldzame gevallen komt het tot clashes tussen feestvierders en agenten. In het Franse Redon bijvoorbeeld kwam het tot zware schermutselingen, waarbij buitenproportioneel geweld werd gebruikt en één van de feestvierders zijn hand verloor door de ontploffing van een granaat.
Free party. © Inti Merckx
Namen van personen en organisaties werden geanonimiseerd. Elke overeenkomst met bestaande gevallen berust op puur toeval.
Bibliografie Werken Augustyn Heather, Ska: An Oral History (Jefferson: McFarland and Co, 2010). Barmaki Reza, “On the Origin of the Concept of ‘Deviant Subculture’ in Criminology: W. I. Thomas and the Chicago School of Sociology.” Deviant Behavior 37, nr. 7 (2016): 795-810. Bennett Andy, “Subcultures or neo-tribes? Rethinking the relationship between youth, style and musical taste”, Sociology 33, nr.3 (1999): 599-617. Bennett Andy, “The post-subcultural turn: some reflections 10 years on”, Journal of Youth Studies 14, nr. 5 (2011): 494-495. Bennett Andy, Cultures of Popular Music (Maidenhead: Open University Press, 2001). Bey Hakim, T.A.Z.: The Temporary Autonomous Zone, Ontological Anarchy, Poetic Terrorism (New York: Autonomedia, 2011). Bhat Aslam Mohd, “From the Chicago School to Post-sub Cultural Carriage: A Review and Analysis of Contemporary Trends in Youth Culture Research”, Journal of Social Sciences 12, nr. 1 (2016): 1-11. Blackman Shane, “Subculture Theory: An Historical and Contemporary Assessment of the Concept for Understanding Deviance”, Deviant Behavior 35, nr. 6 (2014): 496-512. Bleyen Jan en Van Molle Leen, Wat is mondelinge geschiedenis? (Leuven: Acco, 2012). Breinl Christiana, Free Tekno: Geschichte einer Gegenkultur (Münster: LIT Verlag, 2012). Brewster Bill en Broughton Frank, Last Night a DJ Saved My Life (Londen: Headline, 2006). Briggs Daniel, The English Riots of 2011: A Summer of Discontent (Sherfield Gables: Waterside Press LTD). Cardinaels Jimmy, Harddruggebruik binnen de technosubcultuur in Vlaanderen (KU Leuven: Masterproef, 2014). Cohen Phil, Subcultural Conflict and Working-class Community (Birmingham: Centre for Contemporary Cultural Studies, 1972). Collette Tristan, Une identité collective: les free parties, Revue du MAUSS 1, nr. 19 (2002): 349-356. 55 KU LEUVEN FACULTEIT LETTEREN BLIJDE INKOMSTSTRAAT 21 BUS 3301 3000 LEUVEN, BELGIË Collin Matthew, Altered State: The Story of Ecstasy Culture and Acid House (Londen: Serpent’s Tail, 2009). Evans Kristin, Hunt Geoffrey e.a., Youth, drugs and nightlife (Abingdon: Routledge, 2010). Gelder Ken, Subcultures: Cultural Histories and Social Practices (New York: Routledge, 2007). Gelder Ken, The Subcultures Reader (Londen: Routledge, 2005). Giegas Anja, “Housemuziek in Vlaanderen”, uit Het zijn maar liedjes: handboek populaire muziekstudies, onder redactie van Gust De Meyer (Leuven: Garant, 1999). Gilroy Paul, “Between Afro-Centrism and Euro Centrism: Youth Culture and the Problem of Hybridity.” Young 1, nr. 2 (1993): 2-12. Goderlund Walter en Surlin Stuart, Mass Media and the Caribbean (New York: Gordon and Breach Science Publishers, 1990). Gooden Lou, Reggae Heritage: Jamaica’s Music History, Culture and Politic (Bloomington: 1st Book Library, 2003). Griffin Christine, Bengry-Howell Andrew e.a., “‘We achieve the impossible’: Discourses of freedom and escape at music festivals and free parties”, Journal of Consumer Culture 18, nr. 4 (2018): 477-496. Gray Chris, Cyborg Citizen (New York: Routledge, 2001). Grynszpan Emmanuel, Bruyante Techno : Réflexion sur le son de la free party (Guichen: Éditions Mélanie Seteun, 1999). Hall Stuart, “Lecture 8: Culture, Resistance, and Struggle”, in Cultural Studies 1983: A Theoretical History, onder redactie van Slack Jennifer Daryl and Grossberg Lawrence (Durham: Duke University Press, 2016). Helen Thomas, The Body, Dance and Cultural Theory (Londen: Palgrave, 2003). Hutson Scott, “Technoshamanism: Spiritual Healing in the Rave Subculture”, Popular music and society 23, nr. 3 (1999): 53-77. Hutson Scott, “The Rave: Spiritual Healing in Modern Western Subcultures”, Anthropological Quarterly 73, nr. 1 (2000): 35-49. Keunen Gert, Pop!: een halve eeuw beweging (Leuven: Lannoo, 2002). 56 KU LEUVEN FACULTEIT LETTEREN BLIJDE INKOMSTSTRAAT 21 BUS 3301 3000 LEUVEN, BELGIË Jensen Sune Qvotrup, “Towards a neo-Birminghamian conception of subculture? History, challenges, and future potentials”, Journal of Youth Studies 21, nr.4 (2018): 405-421. John Henry, “UK Rave Culture and the Thatcherite Hegemony, 1988–94”, Cultural History 4, nr. 2 (2015): 162-186. McCaffrey Cathal, How Did Jamaican Sound System Culture Influence UK Freeparty Rave Culture? (University of Hertfordshire, Departement Audio Design, Bachelorproef, 2015). Maffesoli Michel, The Time of the Tribes: the Decline of Individualism in Mass Society (Londen: Sage, 1996). Martin Daniel, “Power play and party politics: The significance of raving”, Journal of Popular Culture 32, nr. 4 (1999): 77-99. McKay George, DiY Culture: Party & Protest in Nineties Britain (Londen: Verso, 1998). Mordecai Martin en Mordecai Pamela, Culture and Customs of Jamaica (Wesport: Greenwood Press, 2001). Muggleton David, review van Brooker Will, Inside Subculture: The Postmodern Meaning of Style (Oxford: Berg, 2000), International journal of cultural studies 4, nr.1 (2001): 111-113. Nerinckx Pieter-Jan, Rave On! De processen van betekenisgeving en identiteitsvorming in de Belgische clubcultuur tussen 1989 en 2005 (Leuven: KU Leuven Masterproef, 2021). Philippeth Art, “De pioniersklanken van R&S Records, een historisch en musicologisch onderzoek” (Masterproef Vrije Universiteit Brussel, Departement Letteren, 2015). Partridge Christopher, The Spiritual and the Revolutionary: Alternative Spirituality, British Free Festivals,and the Emergence of Rave Culture, Culture and religion 7, nr. 1 (2006): 41-60. Payling Dave, “The DiY Free Party Collective”, Dancecult: Journal of Electronic Dance Music Culture 8, nr. 1 (2016): 1-2. Petiau Anne, “Free Parties and Teknivals: Gift-Exchange and Participation on the Margins of the Market and the State”, Dancecult: Journal of Electronic Dance Music Culture 7, nr. 1 (2015): 116-128. Prahlad Anand, Reggae Wisdom: Proverbs in Jamaican Music (Jackson: University Press of Mississippi, 2001). Redhead Steve, The End of the Century Party: Youth and Pop Towards 2000 (Manchester: Manchester University Press, 1990). 57 KU LEUVEN FACULTEIT LETTEREN BLIJDE INKOMSTSTRAAT 21 BUS 3301 3000 LEUVEN, BELGIË Queudrus Sandy, “LA FREE-PARTY: Le corps sous influence, ambiance, lieux et scansions”, Ethnologie française 32, nr. 3 (2002): 521-527. Reynolds Simon, Energy Flash: A journey through Rave Music and Dance Culture (Londen: Faber and Faber Ltd, 2013). Reynolds Simon, Generation Ecstasy: Into the World of Techno and Rave Culture (New York: Routledge, 1999). Rill Bryan, “Rave, Communitas, and Embodied Idealism”, Music Therapy Today 7, nr. 3 (2006): 648-661. Schulman Norma, ”Conditions of their Own Making: An Intellectual History of the Centre for Contemporary Cultural Studies at the University of Birmingham”, Canadian Journal of Communication 18, nr. 1 (1993): 51-73. Smith-Lahrman Matthew, “Review van Sarah Thornton, Club Cultures: Music, Media and Subcultural Capital (Cambridge: Polity Press, 1995)” American Journal of Sociology 102, nr. 3 (1996): 927-928. Sommer Sally, “C’mon to my House: Underground House Dancing”, in Ballroom, Boogie, Shimmy Sham, Shake: A Social and Popular Dance Reader, onder redactie van Julie Malnig (Illinois: University of Illinois Press, 2009). St John Graham, “Sound System Nation: Jamaica”, Dancecult: Journal of Electronic Dance Music Culture 1, nr. 2 (2010): 94-104. Steinar Kvale, Interviews: An Introduction to Qualitative Research Interviewing (Thousand Oaks: Sage Publications, 1996). Straw Will, “Systems of articulation, logics of change: Communities and scenes in popular music”, Cultural Studies 5, nr. 3 (1991): 368-388. Sweetman Paul, “Structure, agency, subculture: The CCCS, resistance through rituals, and 'post-subcultural' studies”, Sociological Research Online 18, nr. 4 (2013): 227-228. Takahashi Melanie en Olaveson Tim, “Music, Dance and Raving Bodies: Raving as spirituality in the Central Canadian Rave Scene”, Journal of Ritual Studies 17, nr. 2 (2003): 72-96. Tom Ter Bogt en Rutger Engels, ““Partying” Hard: Party Style, Motives for and Effects of MDMA Use at Rave Parties”, Substance Use & Misuse 40, nr. 9-10 (2005): 1479-1502. Tessier Laurent, “Musiques et fêtes techno: l'exception franco-britannique des free parties”, Revue française de sociologie 44, nr. 1 (2003): 63-91. 58 KU LEUVEN FACULTEIT LETTEREN BLIJDE INKOMSTSTRAAT 21 BUS 3301 3000 LEUVEN, BELGIË Thornton Sarah, “The Logic of Subcultural Capital”, in The Subcultures Reader, onder redactie van Gelder Ken en Thornton Sarah (Londen: Routledge, 1997). Thornton Sarah, Club Cultures: Music, Media, and Subcultural Capital (Cambridge: Polity Press, 1995). Twigg Julia, “Clothing, age and the body: A critical review”, Ageing and Society 27, nr. 2 (2007): 285-305. Vandenhende Kristof, Belgian New Beat (België: Uitgeverij Belgian New Beat, 2018). Vlado Moskowitz David, Caribbean Popular Music: An Encyclopedia of reggae, Mento, Ska and Rocksteady (Westport: Greenwood Press, 2006). Vix Christophe, FÊTES LIBRES? une histoire du mouvement techno en France (1989-2004), Revue Vacarme 3, nr. 28 (2004): 30-34. Willis Paul, Profane Culture (Londen: Routledge, 1978). Online informatie ‘À Redon, une rave party pour Steve Maia Caniço tourne à l'affrontement’, Huffpost, 2021, geraadpleegd op 29 december 2022, https://www.huffingtonpost.fr/actualites/video/a-redon-une-rave-party-p…. ‘Belpop’, VRT MAX, Geraadpleegd op 18/12/2022, https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/belpop/. “De stem van ‘De Nacht in Wacht’”, Het Depot, 2020, Geraadpleegd op 17 november 2020, https://www.hetdepot.be/concerten/de-stem-van-de-nacht-in-wacht-i-s-m-n…. Devillé Jozef, The Sound of Belgium, Youtube (België: 2012), https://www.youtube.com/watch?v=d8u2baCNCVo&t=2346s. Dorian Lynskey, ‘Castlemorton triggers the rave crackdown’, The Guardian, Online, https://www.theguardian.com/music/2011/jun/15/castlemorton-triggers-rav…. Drugstestservice, Jellinek, 2022, Geraadpleegd op 17 december 2022, https://www.jellinek.nl/preventie/horeca/drugs-test-service/. “History”, Popcorn Oldies, 2021, Geraadpleegd op 5 januari 2021,https://www.popcornoldies.be/html/framemain.htm. 59 KU LEUVEN FACULTEIT LETTEREN BLIJDE INKOMSTSTRAAT 21 BUS 3301 3000 LEUVEN, BELGIË ‘Home’, Safe ’n Sound, 2022, Geraadpleegd op 29 december 2022, https://safensound.be/. ‘Illegaal feest Ammerzoden beëindigd na oproep politie’, RTL Nieuws, Online, Geraadpleegd op 3 januari 2023, https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5349482/illegale-rave…. ‘Main arrachée lors d’une free-party à Redon : la plainte de la victime classée sans suite’, Le Parisien, 2022, Geraadpleegd op 29 december 2022, https://www.leparisien.fr/faits-divers/main-arrachee-lors-dune-free-par…. Mcgovern Paul, ‘Tales From Berlin: How my Mother got me into Berghain’, The Journiest, Online, https://www.journiest.com/tales-from-berlin-how-my-mother-got-me-into-b…. ‘Meer dan 2.000 mensen op illegale raveparty in de bronnen van Spontin’, Knack, Online, https://www.knack.be/nieuws/belgie/meer-dan-2-000-mensenop-illegale-rav…. Mullin Frankie, ‘How UK Ravers Raged Against the Ban’, VICE, Online, https://www.vice.com/en/article/vd8gbj/anti-rave-act protests-20th-anniversary-204. ‘Platendraaiers’, VRT MAX, Geraadpleegd op 18/12/2022, https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/platendraaiers/. Robin Pront, Zillion, Bioscoop (België: 2022). ‘Those Were the Days’, VRT MAX, Geraadpleegd op 18/12/2022, https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/those-were-thedays/. ‘Politie breekt illegale raveparty op in maisveld in Desteldonk: vijftigtal feestvierders krijgt boete van 250 euro’, Het Laatste Nieuws, Online, https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20200920_93559997. Muzikale bronnen A Split-Second, Flesh, Vinyl, (België: Antler-Subway Records, 1986). Jones & Stephenson, Vinyl, The First Rebirth (Deurne: Bonzai Records, 1993). 60 KU LEUVEN FACULTEIT LETTEREN BLIJDE INKOMSTSTRAAT 21 BUS 3301 3000 LEUVEN, BELGIË Mondelinge onuitgegeven bronnen Robin en Jade (Kaas Soundsystem), persoonlijk interview, 10 juni 2022. Ronny en Jan, persoonlijk interview, 11 juni 2022. Tom en David (Boter Soundsystem), persoonlijk interview, 7 april 2022. Wout (Karnemelk Soundsystem), persoonlijk interview, 30 juni 2022. Foto’s Merckx Inti, free party (Onbekend: 3 november 2022). Merckx Inti, DJ op een free party (Onbekend: 17 april 2022). Merckx Inti, Mensen voor soundsystem (Onbekend: 1 oktober 2022). Nerinckx Pieter-Jan, flyer free party (Luik: 3 juli 2022).