Het effect van interactief voorlezen op de leesmotivatie van OKAN-leerlingen: een mixed-method onderzoek

Thibaut Duthois
Persbericht

Voorlezen aan anderstalige nieuwkomers: een toegangspoort tot verhalen en meer leesmotivatie

Terug naar 2019

“Beeld je even in, je bent een anderstalige tiener en je wil jouw Nederlands wat bijschaven door een spannend boek te lezen. Je dwaalt tussen de rekken van de bibliotheek, maar het enige wat je vindt zijn boeken over draken, prinsessen en sprekende dieren. Wat nu? Dit is helaas de realiteit in Vlaanderen waarin steeds meer anderstalige jongeren zich bevinden. Ze voelen zich gedemotiveerd om te lezen in het Nederlands omdat de verhalen op hun niveau te kinderachtig zijn en hen niet interesseren.”

Zo begon het artikel dat ik inzond, samen met twee medestudenten, voor onze deelname aan de Vlaamse Scriptieprijs 2019 met onze bachelorproef. We hadden een klein boekje gemaakt met zes verhalen van professionele auteurs in eenvoudig Nederlands voor de meest kwetsbare leerlingen uit ons onderwijs. Het was een geweldige ervaring, maar veranderde weinig voor de anderstalige en laagtaalvaardige leerlingen op de schoolbanken. Om hen écht te helpen moest er nog heel wat gebeuren: onderzoeken hoe je met dat boekje evidence-based aan de slag gaat in de klas, die visie op lezen verspreiden onder leerkrachten, echt ingang laten vinden in het onderwijs, een uitgever vinden, de boeken op de scholen krijgen… En nog veel meer. Deze grootste plannen kwamen in een stroomversnelling door het winnen van de Klasseprijs. We vonden een uitgeverij, we gingen samenwerkingen aan met Odiseehogeschool en de Orde van den Prince, we werden uitgenodigd voor pedagogische studiedagen enzovoort. Echter, ondertussen had ik ook beslist verder te studeren. In mijn master Pedagogiek & Onderwijskunde koos ik er daarom al snel voor om mijn masterproef opnieuw rond dit thema te schrijven zodat ik wat studiepunten tegenover al die dromen kon zetten.

Vandaag

Vandaag is de situatie die we in 2019 beschreven helemaal anders. Eindelijk is er leesmateriaal voor jongeren die onze taal nog niet onder de knie hebben. Het boek – dat niet meer uit zes, maar wel uit veertien verhalen en gedichten bestaat – is in elke bibliotheek te vinden en is zelfs al – binnen het jaar – aan een tweede druk toe. Er werden al tientallen workshops gegeven op scholen én … mijn masterproefonderzoek, met een steekproef van meer dan 200 anderstalige nieuwkomers in meer dan twintig klassen, toont aan dat op de juiste manier aan de slag gaan met deze literaire teksten de leesmotivatie van deze jongeren significant bevordert.  

"Overhaald"

Waarom is dat zo belangrijk?

Onderzoek wijst keer op keer uit dat anderstalige leerlingen oververtegenwoordigd zijn in het beroeps- of het buitengewoon secundair onderwijs. Om deze vaak als vanzelfsprekend beschouwde oriëntatie tegen te gaan is het, onder andere, belangrijk  om ook aan deze leerlingen hoge verwachtingen te stellen, onder meer door hen binnen het OKAN-jaar ook activiteiten aan te bieden die specifiek voorbereiden op het aso-onderwijs, zoals het verwerken van literaire teksten. Alleen zo ga je onderwijsongelijkheid en literaire discriminatie tegen!

Tekening: Zidiris

Daarnaast verbazen deze OKAN-leerlingen me keer op keer, onderzoek na onderzoek, en tonen ze dat zij die hoge verwachtingen inlossen. Zo getuigde een Russische, vijftienjarige leerling tijdens dit onderzoek dat hij aan de bushalte steeds naar luisterboeken van Dostojevski luistert… Waarom dan aan deze leerlingen geen hoge leesverwachtingen stellen?

Interactief voorlezen, een echte leesbeleving!

Hoge verwachtingen stellen aan leerlingen moet uiteraard samen gaan met voldoende ondersteuning. Deze masterproef zocht en vond daarom een laagdrempelige aanpak van leesonderwijs die de leesmotivatie van anderstalige nieuwkomers bevordert: interactief voorlezen!

Is voorlezen niet voor kinderen? Als je je dat afvraagt, ben je niet alleen. Onderzoek naar voorlezen eindigt vaak al na de kleuterjaren en zeker na de eerste jaren van het lager onderwijs. En dat terwijl onderzoek er net op wijst dat interactief voorlezen een positieve invloed uitoefent op de taalvaardigheid en de woordenschatontwikkeling van leerlingen. En is dat niet wat anderstalige nieuwkomers nodig hebben?

Hoe pak je dat aan? Interactief voorlezen kenmerkt zich door enkele taalontwikkelende strategieën en houdt in dat je op een kwaliteitsvolle manier gaat voorlezen waarbij je veel ruimte en tijd laat om de taalinput uit zo’n tekst uitgebreid te bespreken. Je maakt van het voorlezen een leesbeleving waarin interactie centraal staat. De leerlingen vatten het verhaal samen, zetten leesstrategieën in, bespreken de moeilijke woorden, vertellen het verhaal aan elkaar… Hoewel de leerkracht de tekst voorleest, is die eigenlijk het minste aan het woord tijdens zo’n leesles. Zonder het zelf te beseffen worden de leerlingen de verteller van het verhaal.

Mijn onderzoek

Omdat ik uit eerder onderzoek weet dat leesplezier een voorwaarde is om tot leren en taalontwikkeling te komen, besloot ik het effect van dat interactief voorlezen op de leesmotivatie van de anderstalige nieuwkomers te meten. Onderzoek naar de leesmotivatie komt veel minder voor dan onderzoek naar de leesvaardigheid van leerlingen. Echter, er is een wederkerig verband tussen de leesmotivatie en de leesvaardigheid: Leerlingen die liever lezen, lezen ook beter! Ook motivationeel onderzoek biedt dus een antwoord op die zorgwekkende dalende trend in de leesvaardigheid van onze leerlingen.

Concreet leidde ik in het onderzoek 22 OKAN-leerkrachten op in interactief voorlezen. Door de coronacrisis gebeurde dit aan de hand van video-instructies. Deze leerkrachten gingen met hun meer dan 220 leerlingen gedurende een maand aan de slag met twee verhalen. Bij het ene verhaal werd ingezet op interactief voorlezen en bij het andere verhaal niet.

Om het effect zwart op wit te kunnen vaststellen vulden zowel leerlingen als leerkrachten meetinstrumenten in die statistisch geanalyseerd konden worden. Echter, kruisjes op een blad kunnen de dromen, uitdagingen en opvattingen van deze interessante doelgroep niet voldoende vatten. Daarom koos ik voor mixed-method onderzoek, waarbij het bovenvermelde kwantitatieve onderzoek gecombineerd werd met kwalitatieve interviews met de leerlingen.

Het werkt!

En wat bleek? De leerlingen vinden het interactief voorlezen geweldig! Ze vertelden dat de werkvorm hen toegang geeft tot uitdagende verhalen, rijke taalinput, interactie… en het verhoogt hun motivatie. Maar blijkt dat nu ook uit de cijfers? En is dat statistisch significant? Ja! Dit onderzoek toont aan dat de gecontroleerde leesmotivatie significant daalt na het interactief voorlezen. Dit betekent dat deze werkvorm ervoor zorgt dat leerlingen minder lezen omdat het “moet”.

Leerkrachten, laat alles vallen en ga voorlezen!

Ook dit onderzoek toont aan dat tijd vrij maken voor literatuur in de OKAN-klas zijn vruchten afwerpt en het geeft leerkrachten handvaten over hoe ze dat het beste kunnen doen. (Interactief) voorlezen krijgt onterecht weinig tot geen aandacht in het secundair onderwijs terwijl het de toegangspoort is voor anderstalige leerlingen tot een rijke taalinput in geschreven en gesproken taal, tot literatuur én tot een hogere leesmotivatie. Want zien lezen, doet lezen!

Overhaald

Handboek | Overhaald

Duthois, T., Pessemier, R. & Mergan, N. (2020). Overhaald. AcademiaPress.

Algoet, M., Duthois, T., Hebbrecht, J., Mergan, N., Pessemier, R., Vandenhende, H. & De Moor, A. (2021). Leerkrachtengids Overhaald. www.arteveldehogeschool.be. https://www.arteveldehogeschool.be/sites/default/files/overhaald_-_lesf…

 

Bibliografie

Bibliografie

Amer, A. A. (1997). The effect of the teacher’s reading aloud on the reading comprehension of EFL students. ELT Journal, 51(1), 43–47. https://doi.org/10.1093/elt/51.1.43

Baker, L., & Wigfield, A. (1999). Dimensions of Children’s Motivation for Reading and Their Relations to Reading Activity and Reading Achievement. Reading Research Quarterly, 34(4), 452–477. https://doi.org/10.1598/RRQ.34.4.4

Batini, F., Bartolucci, M., & Timpone, A. (2018). The effects of reading aloud in the primary school. Psychology and Education, 55(1–2), 111–122.

Becker, M., McElvany, N., & Kortenbruck, M. (2010). Intrinsic and Extrinsic Reading Motivation as Predictors of Reading Literacy: A Longitudinal Study. Journal of Educational Psychology, 102(4), 773–785. https://doi.org/10.1037/a0020084

Bourdieu, P. (1986). Pierre Bourdieu 1986 - The forms of capital. Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education.

Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa

Brinckman, P., & Versluys, K. (2021). Naar de kern: de leerlingen en hun leer-kracht.

Ceyhan, S., & Yıldız, M. (2021). The effect of interactive reading aloud on student reading compre-hension, reading motivation and reading fluency*. International Electronic Journal of Elementary Education, 13(4), 421–431. https://doi.org/10.26822/iejee.2021.201

Chapman, C., Reynolds, D., Muijs, D., Sammons, P., Stringfield, S., & Teddlie, C. (2015). Educational effectiveness and improvement research and practice: The emergence of the discipline. The Routledge International Handbook of Educational Effectiveness and Improvement: Research, Policy, and Practice, 1–24. https://doi.org/10.4324/9781315679488

Chlapana, E., & Tafa, E. (2014). Effective practices to enhance immigrant kindergarteners’ second language vocabulary learning through storybook reading. Reading and Writing, 27(9), 1619–1640. https://doi.org/10.1007/s11145-014-9510-7

Creswell, J., & Clarck, V. P. (2017). Designing and Conducting Mixed Methods Research. Thousand Oaks. De Meyer, I., Janssens, R., & Warlop, N. (2018). Leesvaardigheid van 15-jarigen in Vlaanderen. De Meyer, I., & Warlop, N. (2009). De eerste resultaten van PISA 2009. 118.

De Naeghel, J., Keer, H. Van, & Vanderlinde, R. (2014). Strategies for Promoting Autonomous Reading Motivation: A Multiple Case Study Research in Primary Education. Frontline Learning Research, 2(3), 83–102. https://doi.org/10.14786/flr.v2i1.84 50

De Naeghel, J., Van Keer, H., Vansteenkiste, M., & Rosseel, Y. (2012). The relation between elementary students’ recreational and academic reading motivation, reading frequency, engagement, and comprehension: A self-determination theory perspective. Journal of Educational Psychology, 104(4), 1006–1021. https://doi.org/10.1037/a0027800

De Smedt, F., Rogiers, A., Heirweg, S., Merchie, E., & Van Keer, H. (2020). Assessing and Mapping Reading and Writing Motivation in Third to Eight Graders: A Self-Determination Theory Perspective. Frontiers in Psychology, 11(July). https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01678

Departement Onderwijs en Vorming, V. G. (n.d.-a). Onthaalonderwijs voor anderstalige kinderen (OKAN). Departement Onderwijs en Vorming, V. G. (n.d.-b). Ontwikkelingsdoelen “Nederlands voor nieuwkomers” in de onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers van het secundair onderwijs.

Flack, Z. M., Gambi, C., & Horst, J. S. (2016). The effects of shared storybook reading on word learning: A Meta-Analysis. Psycnet.Apa.Org, 44(0). https://psycnet.apa.org/record/2018- 12814-001

Franck, E., & Nicaise, I. (2018). Ongelijkheden in Het Vlaamse Onderwijssysteem: Verbetering in Zicht? vergelijking tussen PISA 2003 en 2015. Steunpunt Onderwijsonderzoek. www.steunpuntsono.be

Hebbecker, K., Förster, N., & Souvignier, E. (2019). Reciprocal Effects between Reading Achievement and Intrinsic and Extrinsic Reading Motivation. Scientific Studies of Reading. https://doi.org/10.1080/10888438.2019.1598413

Hemerick, K. A. (1999). The Effects of Reading Aloud in Motivating and Enhancing Students’ Desire To Read Independently. [S.l.]: Distributed by ERIC Clearinghouse, 43. http://eric.ed.gov/?id=ED427308

Heyvaert, L. (2021). Een Leesoffensief voor Vlaanderen colofon. Jacobs, G., & Hannah, D. (2004). Combining Cooperative Learning With Reading Aloud By Teachers. International Journal of English Studies, 4(1), 97–118. https://doi.org/10.6018/ijes.4.1.48101

Korpershoek, H., Canrinus, E. T., Fokkens-Bruinsma, M., & de Boer, H. (2020). The relationships between school belonging and students’ motivational, social-emotional, behavioural, and academic outcomes in secondary education: a meta-analytic review. Research Papers in Education, 35(6), 641–680. https://doi.org/10.1080/02671522.2019.1615116

Locher, F. M., Becker, S., & Pfost, M. (2019). The Relation Between Students’ Intrinsic Reading Motivation and Book Reading in Recreational and School Contexts. AERA Open, 5(2), 233285841985204. https://doi.org/10.1177/2332858419852041 51

Logan, S., Medford, E., & Hughes, N. (2011). The importance of intrinsic motivation for high and low ability readers’ reading comprehension performance. Learning and Individual Differences, 21(1), 124–128. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2010.09.011

Lonigan, C. J., & Whitehurst, G. J. (1998). Relative efficacy of parent and teacher involvement in a shared-reading intervention for preschool children from low-income backgrounds. Early Childhood Research Quarterly, 13(2), 263–290. https://doi.org/10.1016/S0885- 2006(99)80038-6

Mandel, L., Smith, J. K., Morrow, L. M., & Smith, J. K. (2017). Linked references are available on JSTOR for this article : The effects of group size on interactive storybook reading. 25(3), 213–231.

McKenna, M. C., Kear, D. J., & Ellsworth, R. A. (1995). Children’s Attitudes toward Reading: A National Survey. Reading Research Quarterly, 30(4), 934. https://doi.org/10.2307/748205

Merga, M. K. (2017). Interactive reading opportunities beyond the early years: What educators need to consider. Australian Journal of Education, 61(3), 328–343. https://doi.org/10.1177/0004944117727749

Miyamoto, A., Pfost, M., & Artelt, C. (2018). Reciprocal relations between intrinsic reading motivation and reading competence: A comparison between native and immigrant students in Germany. Journal of Research in Reading, 41(1), 176–196. https://doi.org/10.1111/1467-9817.12113

Mol, S. E., Bus, A. G., & de Jong, M. T. (2009). Interactive book reading in early education: A tool to stimulate print knowledge as well as oral language. In Review of Educational Research (Vol. 79, Issue 2). https://doi.org/10.3102/0034654309332561 Ninsuwan, P. (2015). The Effectiveness of Teaching English by Using Reading Aloud Technique towards EFL Beginners. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 197(February), 1835–1840. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.07.243

Reeve, J., Bolt, E., & Yi, C. (1999). Autonomy-Supportive Teachers: How They Teach and Motivate Students (FOR REFERENCE ONLY - THIS IS THE NON-EDITABLE VERSION). Journal of Educational Psychology, 91(3), 537–548. https://bmri.korea.ac.kr/file/board_data/publications/1277341028_1.pdf

Retelsdorf, J., Köller, O., & Möller, J. (2011). On the effects of motivation on reading performance growth in secondary school. Learning and Instruction, 21(4), 550–559. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2010.11.001

Rogiers, A., Merchie, E., & Van Keer, H. (2021). Illuminating learning from informative texts in secondary education: A switching replication design study. Contemporary Educational Psychology, 64(January). https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2021.101946

Rogiers, A., Van Keer, H., & Merchie, E. (2020). The profile of the skilled reader: An 52 investigation into the role of reading enjoyment and student characteristics. International Journal of Educational Research, 99(November 2019). https://doi.org/10.1016/j.ijer.2019.101512

Ryan, R., & Deci, E. (2000a). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78. https://doi.org/10.1037//0003-066x.55.1.68

Ryan, R., & Deci, E. (2000b). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation. American Psychologist. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68

Schwabe, F., McElvany, N., & Trendtel, M. (2015). The school age gender gap in reading achievement: Examining the influences of item format and intrinsic reading motivation. Reading Research Quarterly, 50(2), 219–232. https://doi.org/10.1002/rrq.92

Senacore, J. (1992). Reading Aloud: A Neglected Strategy for Older Students. 14.

Sierens, E., & Vansteenkiste, M. (2009). Wanneer “meer minder betekent”: motivatieprofielen van leerlingen in kaart gebracht. Begeleid Zelfstandig Leren, 24(December), 17–36.

Simsek, Z. C., & Erdogan, N. I. (2015). Effects of the Dialogic and Traditional Reading Techniques on Children’s Language Development. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 197(November), 754–758. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.07.172

Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen. (2021). PEILING PROJECT ALGEMENE VAKKEN ( PAV ) in 3e graad BSO. www.peilingsonderzoek.be

Tielemans, K., Vandenbroeck, M., Bellens, K., Van Damme, J., & De Fraine, B. (2017). Het Vlaams lager onderwijs in PIRLS 2016. Begrijpend lezen in internationaal perspectief en in vergelijking met 2006. december, 1–108. https://dataonderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestand.ashx?id=10983

Toste, J. R., Didion, L., Peng, P., Filderman, M. J., & McClelland, A. M. (2020). A Meta-Analytic Review of the Relations Between Motivation and Reading Achievement for K–12 Students. Review of Educational Research, 90(3), 420–456. https://doi.org/10.3102/0034654320919352

Towson, J. A., Fettig, A., Fleury, V. P., & Abarca, D. L. (2017). Dialogic Reading in Early Childhood Settings: A Summary of the Evidence Base. Topics in Early Childhood Special Education, 37(3), 132–146. https://doi.org/10.1177/0271121417724875

Vaknin-Nusbaum, V., Nevo, E., Brande, S., & Gambrell, L. (2018). Developmental aspects of reading motivation and reading achievement among second grade low achievers and typical readers. Journal of Research in Reading, 41(3), 438–454. https://doi.org/10.1111/1467-9817.12117

Vansteelandt, I., Van Keer, H., & Mol, S. E. (2019). Beginning teachers’ reading attitude and motivation: A study into the evolution from teacher training to entrance in the teaching profession and into the impact of a teacher professionalization program. Universiteit Gent. 53

Vansteenkiste, M., Sierens, E., Soenens, B., & Lens, W. (2007). Willen, moeten en structuur in de klas : over het stimuleren van een optimaal leerproces. Begeleid Zelfstandig Leren.

Vansteenkiste, M., Sierens, E., Soenens, B., Luyckx, K., & Lens, W. (2009). Motivational Profiles From a Self-Determination Perspective: The Quality of Motivation Matters. Journal of Educational Psychology, 101(3), 671–688. https://doi.org/10.1037/a0015083

Wasik, B. A., & Bond, M. A. (2001). Beyond the pages of a book: Interactive book reading and language development in preschool classrooms. Journal of Educational Psychology, 93(2), 243–250. https://doi.org/10.1037/0022-0663.93.2.243

What Works Clearinghouse. (2007). Interactive Shared Book Reading. WWC Intervention Report, April, 1–22.

Whitehurst, G. J., Falco, F. L., Lonigan, C. J., Fischel, J. E., & et al. (1988). Accelerating language development through picture book reading. Developmental Psychology, 24(4), 552–559. https://doi.org/10.1037//0012-1649.24.4.552

Whitten, C., Labby, S., & Sullivan, S. L. (2016). The impact of Pleasure Reading on Academic Success. The Journal of Multidisciplinary Graduate Research, 2(4), 48–64.

Wigfield, A., Gladstone, J. R., & Turci, L. (2016). Beyond Cognition: Reading Motivation and Reading Comprehension. Child Development Perspectives, 10(3), 190–195. https://doi.org/10.1111/cdep.12184

Wigfield, A., Guthrie, J. T., Tonks, S., & Perencevich, K. C. (2004). Children’s Motivation for Reading: Domain Specificity and Instructional Influences. Journal of Educational Research, 97(6), 299–310. https://doi.org/10.3200/JOER.97.6.299-310

Yang, L., & Wilson, K. (2006). The Reading Matrix Vol. 6, No. 3, December 2006 5. The Reading Matrix, 6(3), 364–372. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.129.4954&rep=r…

Yurtbakan, E., Erdoğan, Ö., & Erdoğan, T. (2021). Impact of Dialogic Reading on Reading Motivation. Education and Science, 46(206), 161–180. https://doi.org/10.15390/EB.2020.9258

Zevenbergen, A. A., & Whitehurst, G. J. (2003). Dialogic reading: A shared picture book reading intervention for preschoolers. In On Reading Books to Children: Parents and Teachers. https://doi.org/10.4324/978141060735

Universiteit of Hogeschool
Master in de pedagogische wetenschappen: Pedagogiek & Onderwijskunde
Publicatiejaar
2022
Promotor(en)
Prof. Dr. Hilde Van Keer
Kernwoorden
Share this on: