Nieuw instrument om de positieve impact van Mobile School op de eigenwaarde van straatkinderen te meten. “Een druppel op een hete plaat? Nee, een druppel olie in een machine!”

Nieuw instrument om de positieve impact van Mobile School op de eigenwaarde van straatkinderen te meten.

“Een druppel op een hete plaat? Nee, een druppel olie in een machine!”

Mobile School is een organisatie die al jaren met en voor straatkinderen werkt wereldwijd. Gezien de extreme omstandigheden waarin deze kinderen zich bewegen en hun vaak getraumatiseerde voorgeschiedenis, is dit een erg kwetsbare doelgroep. De doelstelling van Mobile School is om hen bewust te maken van hun talenten, die te ontwikkelen en zo hun identiteit te versterken en hen te laten groeien in eigenwaarde. De nood om de impact op deze innerlijke ontwikkelingsprocessen te meten drong zich op. In deze scriptie wordt een meetinstrument ontwikkeld, specifiek gericht op deze doelgroep.

Als medeoprichter van de organisatie Mobile School heb ik de voorbije 15 jaar getuige mogen zijn van de opmerkelijke impact van straathoekwerk op straatkinderen wereldwijd. Mobile School is intussen een gekende Belgische socialprofitorganisatie die educatieve materialen ontwikkelt en verspreidt voor een steeds groeiend aantal partnerorganisaties in Latijns-Amerika, Afrika, Azië en Europa. Centraal in deze werking staat de mobiele school zelf, letterlijk een school op wielen, die straathoekwerkers toelaat om de straatkinderen op straat te benaderen met een uitgebreid educatief pakket. Met respect voor hun straatcultuur probeert Mobile School een constructieve ontmoetingsplaats te creëren en een vertrouwensband op te bouwen.

Creativiteit, ondernemerschap en straatwijsheid

De wereld telt meer dan 100 miljoen straatkinderen, die dagelijks moeten knokken om te overleven in de betonnen jungle van de grootstad. Bijna allemaal zijn ze naar de straat gedreven door armoede, oorlog, verwaarlozing, misbruik of andere schrijnende thuissituaties. Op straat worden ze opnieuw geconfronteerd met de harde realiteit van concurrentie, geweld, extreme uitbuiting, druggebruik en prostitutie. Het is altijd de overtuiging en het uitgangspunt van Mobile School geweest dat deze kinderen, ondanks de schrijnende context, beschikken over een uitzonderlijke vorm van creativiteit, ondernemerschap en straatwijsheid als cruciale vaardigheden om te overleven. Het is van bij het begin de vraag geweest hoe we kunnen inwerken op deze vaak onderschatte, positieve eigenschappen. Door hen zo veel mogelijk te confronteren met hun potentieel wil Mobile School hen opnieuw doen geloven in zichzelf.

Eigenwaarde als fundament

Centraal binnen de aanpak van Mobile School staat het concept eigenwaarde. Een cruciaal fundament voor elke vorm van zelfontwikkeling. Het is pas met zelfinzicht en geloof in zichzelf dat ieder van ons in staat is om bewuste, positieve en toekomstgerichte keuzes te maken in het leven. Maar wat is eigenwaarde precies? Hoe uit zich dat?

Aan de hand van een bevraging bij 54 ervaren straathoekwerkers in 12 landen ging ik voor deze scriptie na wat de betekenis was van het concept ‘eigenwaarde’ in hun verschillende culturele contexten, en hoe een groeiende eigenwaarde zich manifesteerde in observeerbaar gedrag. Uit deze studie groeide een model waarin duidelijk werd dat de capaciteit om te ‘mentaliseren’ aan de basis ligt van het zelfontwikkelingsproces dat een positief zelfbeeld toelaat. Met andere woorden, kunnen reflecteren over zichzelf, de eigen innerlijke gevoelens, intenties en drijfveren, is een noodzakelijke voorwaarde om zichzelf naar waarde te kunnen schatten. Dan pas kan men – in dit geval een straatkind – een oordeel vormen over zijn capaciteiten en een gevoel van self-agency ontwikkelen, het vermogen om zelf acties te ondernemen die invloed uit oefenen op zijn omgeving en levenssituatie.

Wetenschappelijke onderbouwing en impactmeting

Er wordt weleens gesteld dat de werking van de mobiele school een druppel op een hete plaat zou zijn. Maar Mobile School gelooft dat zelfs de kleinste impact aan de basis van een opbouwend proces niet alleen versterkend is, maar ook broodnodig om het verdere proces überhaupt mogelijk te maken. Dus eerder een druppel olie in een machine. Om dit hard te maken voelden we steeds meer de behoefte om aan impactmeting te doen, vandaar de zoektocht naar een geschikt meetinstrument.

Een kant-en-klaar instrument ontwikkelen, wetenschappelijk onderbouwen én testen was vanzelfsprekend een te grote ambitie voor een masterproef. We bakenden dan ook eerst drie haalbare tussenstappen af: het verder onderbouwen van het eigenwaardemodel dat centraal staat in de visie van Mobile School, het ontwikkelen van een instrument dat groei in eigenwaarde aantoonbaar maakt, en tot slot een pilootstudie voor het testen van het instrument.

De tweede stap bleek de grootste uitdaging te vormen: hoe konden wij een instrument ontwikkelen op maat van deze zeer specifieke en doch diverse doelgroep die in grote mate analfabeet is, de kunst van manipulatie heeft geperfectioneerd in de strijd om te overleven, en erg wantrouwig is tegenover volwassenen? Bovendien moest het instrument ook bruikbaar zijn in uiteenlopende culturen. En vooral moesten we op een of andere manier toegang krijgen tot hun innerlijke wereld. Het was vrij snel duidelijk dat we op zoek moesten naar een kwalitatieve methodiek en kozen daarom voor een narratieve story stem-techniek, waarbij verhalen als uitgangspunt dienen om kinderen hun eigen innerlijke reflecties op een onbewuste manier aan de oppervlakte te laten komen. Deze techniek houdt in dat men een aanzet geeft voor een verhaal waarin een dilemma zich stelt. Het kind is dan vrij om het vervolg van het verhaal verder te vertellen vanuit zijn eigen denkkaders. De ontwikkelde story stem-scenario’s zijn gebaseerd op herkenbare situaties uit hun straatrealiteit waardoor hun eigen ervaringen een invloed kunnen hebben op het verhaal.

Het boeiendste, maar ook meest tijdrovende onderdeel van het onderzoek was het testen van het instrument. Het werd een huzarenstukje waar wij in twee culturele contexten (Bolivia en de Filipijnen) het instrument bij 45 kinderen hebben getest.

De eerste analyse van de narratieven toonde aan dat er enkel talrijke indicatoren waren van self-agency in de verhalen van de kinderen waar mentaliserende capaciteiten significant aanwezig waren. Dit is in overeenstemming met het vooropgestelde model van een opbouwend proces van zelfontwikkeling. Bovendien toonde de mobiele school zich als een positieve en veilige haven waar de kinderen zich goed voelden.

Het instrument heeft zich als zeer bruikbaar en gebruiksvriendelijk bewezen en heeft erg interessante inzichten in de innerlijke wereld van straatkinderen opgeleverd. Er zijn voldoende aanwijzingen dat het, mits verder onderzoek, wel degelijk gebruikt zal kunnen worden om de impact van Mobile School op eigenwaarde te meten.