Het effect van sonification en multisensorial integration op balbeheersing in het voetbal

Geef zintuigen meer kansen in het voetbal

Een nieuwe kijk op motorisch leren en didactiek

Zorgt luisteren naar de bal voor betere voetballers? Kan het gebruik van kegels het verschil maken in prestatieverbetering? Zie jij het verschil tussen trainen op blote voeten of met voetbalschoenen? Hoe kunnen trainers het rendement van hun spelers verhogen door enkele eenvoudige technieken? Dit onderzoek probeert een antwoord te geven op deze vragen.

De drang naar vernieuwing

Dit eindwerk heeft verschillende doeleinden voor heel wat mensen in de voetbalwereld. Het is een aanzet voor trainers, maar ook voor leerkrachten, om na te denken over de huidige manier van training geven in het voetbal en lesgeven in het onderwijs. Uit literatuur blijkt dat veel trainers en leerkrachten te weinig kennis hebben van hoe het brein (van kinderen) functioneert. Vandaar de nadruk in het eindwerk op breincentraal leren, waarbij we vertrekken vanuit de hersenen om zo ontdekken hoe kinderen (en ook volwassenen) leren. Tot slot wil het eindwerk ook laten zien hoe het mogelijk is om een open vaardigheid kwantitatief te benaderen in een experiment.Het brein in een centrale rol Het vertrekpunt in onze visie zijn de hersenen. Het zijn de hersenen die het hele gamma van handelingen en bewegingen sturen en verdelen naar de verschillende ledematen of organen. Door de anatomie van de hersenen en het zenuwstelsel te doorgronden en beter te leren kennen, is het mogelijk om de didactiek naar jeugdspelers (maar ook voor kinderen in de scholen) toe te verbeteren.  Het onderzoek zelf is gebaseerd op de literatuurstudie, waarin sonificatie (= gebruik maken van geluid dat geen spraak is) en multisensoriële integratie (= gebruik maken van alle zintuigen) een voortrekkersrol spelen. Dit zijn relatief jonge begrippen in het wetenschappelijk onderzoek en er zijn nog niet veel studies rond uitgevoerd. We namen enkele onderzoeken op in het eindwerk, waarvan een studie, gebaseerd op een auditief model van Schöllhorn het meest belangrijke was. Schöllhorn onderzoek de aanloop van de vrije trap in het voetbal. Ze namen de aanloop van de spelers om audio-band op. Vervolgens verdeelden ze de spelers in een experimentele en controlegroep. De experimentele groep kreeg het audio-fragment te horen alvorens een nieuwe reeks vrije trappen te nemen. De onderzoekers kwamen tot een significant verschil tussen beide groepen. De nauwkeurigheid van de trap nam toe, de variabiliteit van de vrije trap was kleiner alsook de variabiliteit van de zweeftijd van de bal (de bal werd strakker getrapt).  

Een kluwen van componenten

Elke leerkracht of coach streeft ernaar om vooruitgang te boeken met de spelers of kinderen, m.a.w. ze willen dat de kinderen motorische of cognitieve vaardigheden leren. Het leren van vaardigheden kunnen we op zijn beurt opnieuw linken met onze hersenen. Het zijn de hersenen die vaardigheden gaan verwerken en opslaan (vaak door herhaling). Men moet zich er van bewust zijn dat de componenten emotie, concentratie, aandacht en motivatie een primaire rol spelen in het leren van vaardigheden.Leren heeft steeds een emotionele component d.w.z. de leerder zal steeds bepaalde gevoelens hebben. Deze gevoelens kunnen een invloed hebben op het leren, maar zij gaan ook de aandacht richten. Zo zal de voetballer die sterke gevoelens heeft voor een technische vaardigheid zich focussen en concentratie oproepen. Door de concentratie en aandacht zal hij succes kennen en zichzelf nog meer motiveren om verder te oefenen. Doch moet de nodige aandacht gaan naar de invloed van de omgeving. Een speler die kan leren in een positieve en leerrijke omgeving met voldoende prikkels, zal waarschijnlijk veel beter presteren dan de speler, die geen steun krijgt van ouders of coach en ook onvoldoende prikkels krijgt om te leren. Het gebeurt te vaak dat er van jongsaf aan teveel druk wordt gelegd op de jongeren. Onderzoek heeft aangetoond dat er bij teveel stress cortisol wordt aangemaakt in de hersenen. Deze neurotransmitter heeft een negatieve invloed op leren. Tot slot moet er rekening gehouden worden met het principe van synaptogenese. Deze term staat voor de opbouw van synapsen in het brein. In de literatuur vinden we vaak als synoniem ‘de maakbaarheid van de hersenen”. Niet alleen de synapsen van een kind groeien steeds bij, ook de synapsen van volwassenen blijven aangroeien, zodat ook zij kunnen blijven leren. 

 Het veld op

Concreet kozen we voor een experimentvorm, waarbij drie testen werden uitgevoerd. Na de eerste test kregen de proefpersonen, die verdeeld werden in drie niveaus (topsport, provinciaal en regionaal) enerzijds vernieuwende oefenstof met sonificatie en multisensoriële integratie (testgroep) en anderzijds de basisoefeningen met een minimum aan zintuiglijke prikkeling (controlegroep). Na zes weken oefenstof vond de tweede test (nagaan of er leereffect is op korte termijn) plaats, waarna de proefpersonen zes weken niet getest werden en geen oefenstof aangeboden kregen. Na deze zes weken stond de laatste test op het programma, waar het de bedoeling was om na te gaan of er een leereffect was op lange termijn. De oefenstof die we uitbouwden voor de testgroep bevatte alle input die we uit de literatuur konden halen. 

Statistieken liegen niet

Na het verwerken van al de informatie uit de verschillende testen, werden de resultaten verwerkt en geanalyseerd. Hier is geprobeerd om een antwoord te vinden op de onderzoeksvragen, waarin enerzijds gezocht is naar een significant verschil tussen test- en controlegroep voor verschillende (passing-balaanname-doelen-tijd) variabelen en anderzijds naar een verband tussen het aantal minuten slaap en de verschilscore in post- en pretest. Om een correlatie tussen slaap en prestatie te vinden hadden we helaas te weinig respons, zodat we hier geen uitspraak over konden doen.Wel is de passing op korte termijn significant verbeterd (p=0,0371<0,05). Op lange termijn was er echter geen significante verbetering te merken. Op de andere variabelen balaanname, doelen en tijd was er eveneens geen significante verbetering te vinden. 

Nu gaat de bal echt aan het rollen

We beseffen dat dit eindwerk geen groot draagvlak kan hebben om trainers te sensibiliseren, maar we willen met deze bundel mensen trachten wakker te schudden en tot nadenken aanzetten om de didactiek en werkvormen te bekijken en eventueel aan te passen. Dit werk kan een basis zijn voor meer onderzoek naar zowel sonification als naar multisensorial integration. Vanuit de wetenschap komen steeds meer geluiden dat onze hersenen een cruciale rol spelen in het leren. Laten we dan ook luisteren naar wat onze hersenen ons te vertellen hebben!