Is er een sleutel op het radicaliseringsvraagstuk?

22 maart 2016.

What we feared, has happened

(The Guardian, 22/03/2016)

Oorlog, vechten voor vrede, terrorisme, samen-sterk, aanslagen, elkaar steunen, verslaging, afkeer, verdriet, …

Er heerst een bar klimaat in onze huidige westerse samenleving. Door verschillende aanslagen tegen onze democratische waarden en normen is ons samen-sterk-idee steeds meer geëvolueerd naar een wie-is-de-schuldige-principe. Een nieuw fenomeen dat ervoor zorgt dat ook binnen onze vrije samenleving de grenzen van vrijheid en gelijkheid in vraag worden gesteld. Door elkaar met de vinger te wijzen, vergeten de democratische landen misschien wel de kernvraag. Zo blijft de discussie vaak hangen bij wie verantwoordelijk is voor welke gebeurtenissen. Terwijl het gesprek eigenlijk zou moeten gaan over wat er moet veranderen in de ziel van onze samenleving, zodat geen enkel persoon nog vatbaar is voor dergelijk extreem gedachtengoed. Het lijkt dat we inderdaad de kernvraag naast ons neerleggen. Te vaak focussen we op het negatieve en vergeten we het positieve dat kan ontstaan. Zo kan dit een wake-up-call zijn dat er inderdaad iets mis is in de verschillende lagen van onze samenleving.

Met dit in het achterhoofd kunnen deze donkere tijden een ervaring zijn op weg naar een betere toekomst. Het is belangrijk dat we als samenleving alle uithoeken van het begrip radicalisering verkennen en niet louter focussen op de repressieve aard. Het is een complex concept dat vele invullingen kent. Het is dan ook noodzakelijk dit vraagstuk met de nodige zorg te benaderen.

Daarnaast moeten er meer maatregelen geïnspireerd zijn op de voedingsbodem van radicalisering. Zo zijn er ontelbaar veel omgevings- en individueel-psychologische kenmerken, die een rol kunnen spelen in dit complex fenomeen. Bovendien staan al deze factoren in wisselwerking met elkaar, wat elk radicaliseringsproces uniek maakt. Om meer duidelijkheid te scheppen omtrent het graduele proces van radicalisering, wordt er in de scriptie uitgebreid ingegaan op het dynamisch model van radicalisering (Noppe et al., 2010). Zo wordt dit proces voorgesteld aan de hand van een piramide, waarbij drie stadia elkaar opvolgen. In eerste instantie gaat het over radicalisme, gevolgd door extremisme en in zeldzame gevallen is de uitkomst terrorisme. Het is niet zo dat elke persoon alle stadia doorloopt. Bovendien zal slechts een kleine minderheid overgaan tot het effectief plegen van terroristische aanslagen. Een tijdige tussenkomst is hierbij dus noodzakelijk. Dit kan voornamelijk in de eerste en beperkt in de tweede fase. Het is daarom belangrijk om in te zetten op een combinatie van zowel preventieve als repressieve maatregelen.

De eerder gestelde vraag: ‘Wat moet er veranderen in de ziel van onze samenleving zodat we radicalisering in de toekomst kunnen vermijden?’ vertrekt vanuit het principe; beter voorkomen dan genezen. In dit opzicht zal het dus belangrijk zijn om de komende jaren in te zetten op preventie. In deze scriptie wordt er specifiek aandacht besteed aan Preventative Counter-Radicalisation. Dit is een strategie dat ervoor wil zorgen dat niet-geradicaliseerde (jong)volwassenen niet bezwijken aan de lokroep van radicalisering. In dat opzicht willen zij voornamelijk de banden tussen het individu en de samenleving versterken (United Nations Counter-Terrorism Implementation Task Force, 2008). Daarnaast benadrukken zij dat de strafrechtelijke definitie eindig is en dat een repressieve aanpak van radicalisering in sommige gevallen contraproductief is. Het is belangrijk jongeren en volwassenen te socialiseren via de klassieke structuren in onze samenleving.

Concluderend kan gesteld worden dat er in de preventie van radicalisering aandacht moet zijn voor een open en constructieve dialoog tussen verschillende partners. Bovendien moeten er voorzieningen zijn, die inzetten op sociale inclusie. Jeugdwelzijnsorganisaties spelen in dat opzicht een cruciale rol, maar zullen het radicaliseringsvraagstuk op zich niet oplossen. Wel zijn zij een deel van de oplossing, in combinatie met andere klassieke structuren. Met dit in het achterhoofd lijkt het samen-sterk-idee  een basisprincipe op weg naar een betere toekomst.