Mobiliteit tussen Gent en Lochristi: met de tram?

Indien het huidig veelvuldig autogebruik niet wordt afgeremd, vreest men voor het dichtslibben van de wegen. Een duurzame mobiliteitsontwikkeling staat daarom vooraan op de agenda, zelfs op gemeentelijk vlak. Dit is tevens het geval in Lochristi, gelegen tussen Gent en Lokeren. De aanleg van een tramlijn die Lochristi met Gent verbindt is er een heet hangijzer. Het gemeentebestuur van Lochristi verwerpt dit alternatief wegens de ruimtelijke impact van dergelijke infrastructuurwerken op het hernieuwde dorpscentrum. Hun voorstel is een verdere optimalisatie van de reeds bestaande infrastructuur: snellere busverbindingen aangevuld met de heropening van een lokaal treinstation. Daartegenover staat de visie van De Lijn en de stad Gent. Deze zijn voorstander van een tramlijn in het kader van duurzame mobiliteit, waarbij comfort en stiptheid van het openbaar vervoer belangrijke aandachtspunten zijn.

De aanleg van een efficiënte tramverbinding mag echter niet zomaar verworpen worden. Een zorgvuldige overweging is aan te raden. Indien een sterke gerichtheid van Lochristi op Gent kan aangetoond worden, dan is het aangewezen de infrastructuur tussen beide optimaal in te richten.  

Een duidelijke definitie helpt om een probleem te doorgronden: wat is mobiliteit ? Verkeerskundigen hanteren veelal een drieledige definitie: mobiliteit als verplaatsingsmiddelen, verplaatsingsgedrag en verplaatsingsbehoefte.

Een analyse van kaarten, aangevuld met eigen onderzoek, tracht de mobiliteitsbetekenis te verhelderen voor Lochristi. Een confrontatie van de drie mobiliteitsbetekenissen brengt enkele tegengestelde, maar ook elkaar versterkende elementen naar voren.

Het wegennet was reeds in de vroegere eeuwen gericht op Gent, waarbij bepaalde ontginngingsassen tot de Gentse abdijen behoorden. Uit een visuele kruispunttelling blijkt dat vandaag langsheen de N70, één van deze vroegere ontginningsassen, de grootste verkeersdrukte heerst. Pas tussen 1950 en 1980 begon de verfijning van het wegennet. Deze verfijning, met de aanleg van verscheidene wijken en verkavelingen, zal nog enige tijd verder door gaan daar de bevolking van Lochristi nog steeds toeneemt. De auto wordt hoofdzakelijk gebruikt om woon-werkverplaatsingen te maken vanuit Lochristi naar Gent. Lochristi is immers een woongemeente in plaats van een belangrijke plaats van tewerkstelling. De omgekeerde verplaatsing, inwoners van Gent die naar Lochristi komen, gebeurt voornamelijk in het weekend omwille van het motief winkelen en vrijetijd. De grootschalige handel langs het westelijk deel van de N70 te Lochristi heeft een grote aantrekkingskracht op zowel de eigen gemeente, als de buurgemeenten.  

Het openbaar vervoer is in Lochristi enkel rond het busvervoer georganiseerd. De tram van weleer is uit het straatbeeld verdwenen en de lokale treinstations zijn sinds 1983 gesloten. De buslijnen zijn gericht op Gent en worden voornamelijk door scholieren gebruikt. Gent is immers een belangrijke plaats van onderwijs. Het intragemeentelijk openbaar vervoer is daarentegen niet optimaal georganiseerd tussen de deelgemeenten van Lochristi. Hierdoor hebben sommige inwoners onvoldoende toegang tot de gemeentelijke diensten, die zich voornamelijk in de deelgemeente Lochristi situeren. Op zich mag een bundeling van activiteiten geen bezwaar zijn. Hierdoor zwermt het verkeer niet uit over gans de gemeente. De bereikbaarheid van deze activiteiten moet echter vanuit alle deelgemeenten en met alle verplaatsingsmodi gewaarborgd worden, wat tot op vandaag niet het geval is.

Als algemeen besluit kan gesteld worden dat enerzijds het intragemeentelijk vervoer gericht is op de deelgemeente Lochristi (cluster van gemeentelijke diensten) en anderzijds het intergemeentelijk vervoer op Gent (plaats van onderwijs en tewerkstelling). De N70 fungeert hierbij als voornaamste verkeersas en het autogebruik primeert. Langs het westelijk gedeelte van de N70 te Lochristi bevinden zich verscheidene baanwinkels. In deze omgeving heerst een grote verkeersdrukte waardoor problemen kunnen ontstaan op het vlak van verkeersafwikkeling en doorstroming. Door een steeds toenemende bevolking van jonge gezinnen met kinderen en de opkomst van grootschalige commerciële handel zullen deze knelpunten alsmaar duidelijker worden en de leefkwaliteit binnen Lochristi aantasten.    

Mobiliteitsproblemen dienen in samenspraak met de omliggende gemeenten aangepakt te worden, daar verplaatsingen van de inwoners niet beperkt blijven tot de eigen gemeente. De sterke interactie tussen Gent en Lochristi pleit ervoor om Lochristi op te nemen in het grootstedelijk gebied Gent. Echter, het eventuele verlies van het ‘landelijke karakter’ wordt door de gemeente als argument gebruikt om deze opname te verhinderen. Het ‘landelijke karakter’ van Lochristi dient echter gerelativeerd te worden. In het Algemeen Plan van Aanleg werd immers een landelijk woongebied langs de N70 uit het gewestplan vervangen door een multifunctionele woonzone. Hierdoor werd de opkomst van baanwinkels, en bijgevolg de stedelijke uitgroei van Gent, toegelaten door Lochristi zélf ! Op vlak van mobiliteit is het daarom toch aangewezen tenminste het deel van Lochristi langs dit deel van de N70 op te nemen in het grootstedelijk gebied Gent.

De N70 is een structuurbepalende component voor haar omgeving. De provincie Oost-Vlaanderen wil dit belang nog versterken door het gedeelte tussen Gent-Dampoort en Lochristi-centrum te vertrammen en hierop de toekomstige activiteiten te enten. Dit zal bijkomende verplaatsingen genereren, die opgevangen kunnen worden door dit specifieke openbaar vervoer. Daarnaast heeft deze tram een groot potentieel reizigers. Lochristi is immers een snel groeiende gemeente. De jonge bevolking zal gebruik maken van de tramlijn: de scholieren maken reeds veelvuldig gebruik van het openbaar busvervoer, maar ook werknemers moeten hiertoe aangespoord worden. Het gemeentebestuur van Lochristi ziet echter het nut niet in van dergelijke tramlijn en vraagt een verdere optimalisering van de bestaande buslijnen. Hierbij vergeet men dat een bus niet eenzelfde comfort, stiptheid en capaciteit biedt als een tram. Met een toenemende jonge bevolking die zeer actief is en verscheidene verplaatsingen maakt, dient opgemerkt te worden dat een bus vastloopt in het drukker wordende verkeer. Het alternatief om een lokaal treinstation te heropenen lijkt geen capaciteit te hebben omdat het de meeste verplaatsingen op middellange afstand gebeuren (naar Gent en in mindere mate naar Lokeren). Dergelijke afstanden worden beter afgelegd met de bus of tram in plaats van de trein. De aanleg van een tramlijn mag niet resoluut afgewezen worden, maar moet zeker in overweging genomen worden wil men ook in Lochristi een duurzame en kwalitatieve mobiliteitsontwikkeling bekomen.

Daly, A. & Van Knippenberg, C.W.F., 1989. Mobiliteit in de sociale verkeerskunde, in: Michon, J.A., Rothengatter, J.A. & Van Knippenberg, C.W.F. Handboek sociale verkeerskunde.  Van Gorcum, Assen, pp.11-22.

Het artikel is gebaseerd op de cartografische analyse van:

Topografische kaart, 1999. Evergem-Lochristi 14/5-6, Nationaal Geografisch Instituut, Brussel, 1/20.000.

Topografische kaart, 1999. Wachtebeke-Lokeren 14/7-8, Nationaal Geografisch Instituut, Brussel, 1/20.000.

Topografische kaart, 1999. Gent-Destelbergen 22/1-2, Nationaal Geografisch Instituut, Brussel, 1/20.000.

Topografische kaart, 1999. Wetteren-Zele 22/3-4, Nationaal Geografisch Instituut, Brussel, 1/20.000.

Vandermaelen, P., 1849-1854. Zelzate 2/16, Loochristy 7/4. Etablissement Géographique de Bruxelles, Brussel, 1/20.000.

Het artikel is gebaseerd op de statistische analyse van:

Gemeente Lochristi, bevolkingsstatistieken 2002.

http://aps.vlaanderen.be/Frameset_database.htm, 09-05-2003.

Vlaamse Vervoersmaatschappij De Lijn, reizigersstatistieken 2002.

Zwerts, E. & Nuyts, E., 2001. Onderzoek Verplaatsingsgedrag Stadsgewest Gent (januari 2000 – januari 2001). Deel 3A analyse personenvragenlijst, Provinciale Hogeschool Limburg, Departement Architectuur, Onderzoekscel Architectuur, Mobiliteit en Omgeving, Diepenbeek, 216 blz.

Zwerts, E. & Nuyts, E., 2003. Onderzoek Verplaatsingsgedrag Stadsgewest Vlaanderen (januari 2000 – januari 2001). 2de herwerkte versie. Deel 3A analyse personenvragenlijst, Provinciale Hogeschool Limburg, Departement Architectuur, Onderzoekscel Architectuur, Mobiliteit en Omgeving, Diepenbeek, 202 blz.

Provincie Oost-Vlaanderen, 2002. Provinciaal Structuurplan Oost-Vlaanderen – Voorontwerp. Provincie Oost-Vlaanderen, Gent, 422 blz. + bijlage.