"Thuisgevoel is meer dan een leuke plek om te wonen"

Annelien Coppieters kaapte in 2018 de Vlaamse Scriptieprijs weg met haar bachelorproef over thuisgevoel in de jeugdhulp. Ze gaf de jongeren zo zelf een stem, een belangrijk gegeven voor haar. Annelien kwam namelijk op haar 14e in de jeugdhulp terecht. “Een oververdiende overwinning”, vertelde Radio 1-presentatrice en juryvoorzitster Annemie Peeters bij de uitreiking. Wij brachten Annemie en Annelien drie jaar na de feiten opnieuw samen voor een terugblik.

Annemie: “Na je overwinning besliste je om een treinreis van Rusland over Mongolië naar China te ondernemen. Hoe was dat? Mijn zoon vond het de reis van zijn leven.”
Annelien: “Dat was het voor mijn partner en mij ook. Ik wou het prijzengeld nochtans sparen, maar mijn omgeving vond dat ik mezelf die reis mocht gunnen. Eens aangekomen in Mongolië stond ik versteld van al het moois. De mensen leven er volgens onze normen primitief, maar heel rijk in hun samenzijn. En de natuur, prachtig!

Annemie: “Je werkt bij SOS Kinderdorpen, wat doen zij precies? En wat houdt jouw job in?

Annelien: “De ngo is lid van een internationale organisatie die focust op de rechten van kinderen en jongeren wereldwijd. Wanneer de ouderlijke zorg in het gedrang komt, proberen we families te versterken of als die zorg ontbreekt nemen we die -soms tijdelijk- over. In Wallonië is er een voorziening voor kinderen die niet op een veilige thuissituatie kunnen rekenen, en in Vlaanderen voor jonge vluchtelingen. En je hebt de Simbahuizen, dat is een hulpverleningsvorm tussen residentiële jeugdhulp en pleegzorg, en speciaal gericht op 0- tot 3-jarigen.”

“Ik maak nu deel uit van het pedagogische team dat onze jeugdhulpprojecten ondersteunt en internationale samenwerking aangaat. Daarvoor werkte ik in het advocacyteam. Mijn laatste wapenfeit daar is een nieuwe Belgische wet die zegt dat broers en zussen het recht hebben om niet zomaar gescheiden te worden bij een echtscheiding of uithuisplaatsing.”

Annemie: “Dus je bent niet bezig met waar je scriptie echt over ging?”

“Officieel niet, maar vorige week nog zat ik samen met een jeugdhulpverlener die input vroeg. Participatie van jongeren met een jeugdhulpervaring blijft de rode draad doorheen alles wat ik doe. De voorbije jaren kreeg ik trouwens de zotste vragen, van architecten tot studenten geschiedenis. De scriptie wordt nog heel levendig gehouden.”

Annemie: “Als een architect je belt, wat vraagt die dan?”

“Architecten vroegen of ik wou kijken naar het voorontwerp van een nieuwe voorziening. Het is een misverstand dat heerst rond mijn scriptie: dat thuisgevoel enkel gaat om een leuke mooie plek om in te wonen.”

“Ik had nooit verwacht hoeveel vragen en opportuniteiten mijn pad zouden kruisen, en tot op de dag van vandaag blijft er interesse in het onderwerp. Enkele mooie kansen, zoals het schrijven van een boek, heb ik laten liggen. Op dat moment lukte me dat niet omwille van tijdsgebrek en daar heb ik wel spijt van.”

Annemie: “Je kan dat nog altijd doen, uiteindelijk bouw je alsmaar meer expertise op. Is de coronasituatie niet rampzalig voor de jeugdhulp?”

“Ja, maar het heeft ook iets moois. We bevroegen jongeren en ondanks dat het geen gemakkelijke omstandigheden waren, keerde de normaliteit in vele groepen terug. Ze waren samen thuis, er was ruimte om verbinding te maken en spelletjes te spelen. We hadden gehoopt dat er meer uit geleerd zou worden. Helaas bleek dat niet zo toen de sneltrein terug op gang kwam. Wat wel hoop geeft is hoe jeugdhulpverleners niet opgeven. Want die kleine dingen, zoals de allerjongsten een Sinterklaasgeschenk bezorgen, doen ertoe.”

Annemie: “Er hangt veel af van de mensen op het veld?”

“Een groot deel van de impact van jeugdhulpverlening hangt af van de relatie tussen hulpverlener en de jongere. Voor die relatie is er geen universele handleiding. Elke jongere en hulpverlener is anders: in die eigenheid zit net kracht. Geef ze de kans om een idee te realiseren. Na de Scriptieprijs nodigden organisaties me bij hen uit. Deels vanuit protest, om te laten zien hoe het wél kan. En ik ben op fijne plekken geweest.”

Annemie: “Dus je scriptie is deels met open armen ontvangen, en deels als bedreigend ervaren?”

“Klopt. De Vlaamse Scriptieprijs zorgde er mee voor dat het thema aan bod kwam in de sector. Het is een mooi compliment dat een scriptie rond thuisgevoel in de jeugdsector zo’n aha-moment oplevert, zeker voor de jongeren die me hielpen, maar hoe gek is dat in 2021? Dat er weerstand bestaat over het idee dat jongeren in de jeugdhulp zich thuis moeten kunnen voelen? Ik heb geen magische ontdekking gedaan. Voor mij gaat dat om een basisbehoefte.”

“Soms vraag ik me af waar ik mee bezig ben omdat we vaak op dezelfde nagel moet blijven kloppen. De verhalen die ik vandaag hoor van jongeren vallen dikwijls samen met mijn ervaringen: heel confronterend. Zullen een aantal essentiële problemen ooit wel veranderen?”

Annemie: “Heb je tips voor de sector?”

“Ga voorbij het idee dat thuisgevoel draait om eigen lakens kiezen en infrastructuurkwesties. Het draait om luisteren naar de jongeren en afstemmen op hun behoeften. Vraag hen wat belangrijk is. En laat je inspireren door je privéleven. Vorige week hoorde ik van een leefgroepbegeleider dat zij haar jongeren moet belonen met jetons waarmee ze speeltijd op de PlayStation kunnen verzamelen. Thuis mag haar zoontje zelf kiezen wanneer hij speelt, en praten ze erover als hij te veel voor de PlayStation zit. Dat wringt voor haar.”

Annemie: “Je studeerde orthopedagogie, zodat je mee in het veld kon staan. Waarom doe je dat niet?”

“Het voelt nog te dichtbij voor mij. Ik zou te veel hartzeer hebben. Als maandcommissaris van het Kinderrechtencommissariaat bezocht ik vrijwillig elke maand onaangekondigd een gesloten voorziening. Er werd mij gevraagd om met een sleutelbos door het gebouw te gaan. Ik blokkeerde op het feit dat ik degene moest zijn die de deur sloot. Dat wrong zo hard. Ik ben er nog niet, maar hou de mogelijkheid open. Al denk ik dat mijn stem nu duidelijker kan laten klinken.”

Annemie: “Je hebt nu zelf een zoontje en een (t)huis, iets wat je altijd hebt gemist. Ben je er obsessief mee bezig om hem goed te laten voelen?”

“Het is best gek om plots een gezin te hebben. Meteen na de bevalling overmeesterde me zo’n angst. Gaat hij wel gelukkig worden? Maar je hebt dat niet in de hand, je kan enkel je best doen. Ik denk trouwens dat er geen baby is die zoveel foto’s van zichzelf heeft als Theo. Van mezelf heb ik er geen enkele dus op dat vlak compenseer ik wel.”

“Het is dankzij de jeugdhulp dat ik erin geloofde om mijn moederrol op te nemen. Aan drie van de honderden hulpverleners die mij begeleidden stuurde ik een geboortekaartje. Dat zijn er niet veel, maar zij maakten echt het verschil. Zulke personen geloven in jongeren en geven hen echt de nodige kansen om te groeien tot een veerkrachtige volwassene.”

Annemie: “Hoe voelde het voor jou om te winnen?”

“De Vlaamse Scriptieprijs winnen is een van de mooiere momenten van mijn leven. Ik was met verstomming geslagen toen ik hoorde dat ik de winnaar was. Ik dacht dat ik geen kans maakte omdat ik een bachelorproef, en dus geen masterproef, had geschreven. In mijn leven zullen twee bijzondere knuffels me altijd bijblijven: een van mijn begeleider en die van jou, Annemie.”

Annemie: “Ik was ook ontroerd. Jij moest die prijs krijgen. Dat voelde heel juist aan. Welke graad, diploma of job je hebt maakt niet uit. Iedereen heeft iets waardevols te zeggen.”

“Sommige jongeren vroegen daarna om studieadvies. Niet dat ze per se moeten verder studeren, maar het is goed dat jongeren het als optie zien. En nu begint het toch terug te kriebelen om met mijn scriptiethema aan de slag te gaan (lacht).”