Van plaag tot zonneoven

Scriptie
Eindresultaat solar box cooker van Jeroen Willems (uiterst rechts op de foto)

Een schadelijke waterplantsoort aanwenden om een milieuvriendelijke zonneoven te bouwen. Die knappe uitvinding komt op naam van Jeroen Willems, student industrieel ingenieur “hernieuwbare energie” aan de Erasmushogeschool Brussel (EhB).

Op talrijke zoetwatermeren ter wereld is de snelgroeiende waterhyacint een schadelijke exoot die op enkele weken tijd gigantische wateroppervlakten met een dik groen bladertapijt bedekt. Leven in de schaduw van deze woekerende plantensoort is quasi onmogelijk. Scheepvaartroutes worden onbevaarbaar doordat de stugge waterplanten de scheepsschroeven doen vastlopen. Ook de gemeenschappen die van visvangst leven worden hard getroffen door deze waterplant. Massale pogingen om deze plaag in te dijken door de planten uit het water te plukken, konden de groei van waterhyacint niet volledig bedwingen. Deze aanpak zorgt bovendien voor bergen biologisch afval.

Willems ging in Keniaanse stad Kisumu, gelegen aan het Victoriameer, aan de slag met dit afval. De ingenieursstudent ontdekte dat je door gedroogde waterhyacintvezels te vlechten een goedkoop constructiemateriaal kan verkrijgen. Samen met een team Keniaanse medewerkers ontwierp hij een perfect functionerende zonneoven, hoofdzakelijk gebouwd uit gedroogde waterhyacint. De oven haalt in een zonnig klimaat temperaturen van 130°C, enkel dankzij zonne-energie. Door te koken met zonnewarmte kan een gemiddeld gezin in Kenia jaarlijks tot 10.000 kg aan brandhout besparen.

De Brusselse student steunde voor zijn onderzoek op het snelgroeiende internationale Fab Lab netwerk. Een Fab Lab, voluit fabrication laboratory, is een klein atelier waar bezoekers voorwerpen kunnen bedenken, ontwerpen en fabriceren met behulp van computergestuurde machines zoals een 3D printer, lasersnijder of freesmachine. Kenmerkend voor de Fab Lab-gemeenschap, waarvan er inmiddels wereldwijd zo’n 100 bestaan, is het engagement om alle opgedane kennis gratis met elkaar te delen. Zo ontstaat er een uitgebreid netwerk van Fab Lab’s waarbij gebruikers kunnen voortbouwen op de kennis van andere ontwerpers uit de hele wereld.

Willems ontwierp zijn zonneoven tijdens een vooronderzoek in het FabLabXl aan de EhB en presenteerde deze bouwinformatie begin 2012 aan de Fab Lab-gemeenschap. Zo legde hij de nodige contacten om zijn ontwerp enkele maanden later in Kenia met de hulp van Aro Fab Lab Kenya West te finaliseren tot een gebruiksklare zonneoven.

Tijdens het onderzoek werden meerdere zonneovens gebouwd, lokale zonneoventechnici opgeleid en werd koken op zonne-energie gepromoot. De oven biedt, door z’n relatief lage productiekost, immers onmiskenbare kansen voor de lokale bevolking. Zo startte één van de opgeleide technici een minionderneming die reeds tientallen zonneovens produceerde. Hij is momenteel actief in Kenia en in buurland Oeganda waar hij als ambassadeur voor koken op zonne-energie workshops geeft over het bouwen en gebruiken van zonneovens. Naar schatting werd door dit kleine initiatief tot op heden al meer dan 100 ton CO2 uitstoot vermeden.

Dit artikel verscheen ook op Knack.be en op Engineeringnet.be. Metro publiceerde een ingekorte versie.