DE YPJ IN HET NIEUWS: DE CREATIE VAN WESTERSE HELDINNEN.

 ‘What really scares ISIS? GIRLS!’(…),  ‘De beuk erin: deze powergirls gaan de strijd tegen IS aan’.

U bent ongetwijfeld al eens op een gelijkaardige krantenkop gebotst tijdens het lezen van uw krant. De Koerdische vrouwen van de YPJ worden in deze artikels uitvoerig beschreven inzake hun strijd tegen de terreurbeweging IS. Net als ik bent u hoogstwaarschijnlijk betoverd door de heldhaftigheid van de vrouwen en laat u zich geboeid meeslepen door de woorden van de auteur. Maar hoe komt dit? Waar komt onze fascinatie voor de YPJ vandaan?

Wanneer ik artikels over de YPJ lees, overvalt mij een grenzeloze trots dat ik een vrouw ben. Dit gevoel wordt gedragen door een uitgebreid arsenaal aan foto’s waarin de zwaarbewapende vrouwen hun gevechtspositie tegen dé ultieme vijand van het Westen aannemen. Op het eerste zicht lijken de artikels niet problematisch, integendeel, ze lijken een overwinning van het feminisme te portretteren. Echter, na een kritische discoursanalyse komen de eerste gebreken van het taalgebruik van de auteurs en de visuele representatie van de vrouwen in de berichten bovendrijven.

Eerst wat droge kost.

SUBJECT

DISCOURS

REALITEIT

IDEOLOGIE

Mensen zijn niet in staat de realiteit volledig in zijn geheel te verwerken. Om onze complexe omgeving te vatten gebruiken we dus onbewust systemen die de realiteit structureren. Deze systemen, of discoursen, zijn bijgevolg beperkend maar ook noodzakelijk omdat ze de realiteit voor ons begrijpelijk maken.

Het gevaar hierin is dat het beperken van de realiteit ook kan leiden tot stereotyperingen. Discoursen kunnen een stereotiep beeld over de mens of de wereld vormgeven of in stand houden. Maar waarom; hoe ontstaan zo’n wereld- en mensbeelden?

Het antwoord ligt bij het concept van ideologie, een idee over onze maatschappij en de mensen die erin leven. De stereotyperingen vervat in discoursen zijn een veruitwendiging van ideologieën binnen een maatschappij. Discoursen zijn gestoeld op een beeld, geworteld in een bepaalde ideologie, die een maatschappij heeft van de wereld en van de mens. Het problematische aan ideologieën is dat we er ons vaak niet bewust van zijn. Dit komt omdat mensen zichzelf in hun ontwikkeling, door middel van ideologie, een identiteit en plaats binnen de maatschappij aanmeten.

Ook mediateksten zijn een bepaalde vorm van discours, waarin ideologieën uit het Westen worden weerspiegeld die onbewust onze beeldvorming bepalen. In de berichtgeving over de oorlog in Syrië en de rol van de vrouwen van de YPJ liggen dus discoursen vervat. Het probleem met de constructie van de vrouwen van de YPJ in Westerse mediaberichten is dat deze ook kan leiden tot het in stand houden van bepaalde sociale ongelijkheden of stereotyperingen.

De gefascineerde Westerse man.

Het is belangrijk te achterhalen over wie het juist gaat wanneer gesproken wordt over ‘Westerse fascinatie’. We weten dat Westerse fascinatie voortkomt uit vragen over de eigen, Westerse, mannelijke identiteit, vervat in de dialectiek van het Zelf en de Ander. We weten ook dat de constructie van kennis over de wereld een sociale activiteit is, geworteld in onze cultuur. Kennis is afkomstig van menselijke ervaringen en gedeelde semantiek, een paradigma waar wij niet buiten kunnen denken. De Westerse cultuur is een patriarchale cultuur, wat impliceert dat dit paradigma gecreëerd werd door het Westerse mannelijke denken. Omdat fascinatie voortkomt uit vragen over de eigen identiteit, vervat in de dialectiek van het Zelf en de Ander, en het Zelf in onze Westerse cultuur de man is, kan besloten worden dat de gefascineerde de Westerse man is.

Eigen aan de vorming van de mannelijke identiteit is de associatie van de positie van vrouwen met de private, vrouwelijke sfeer en de mannelijke Zelf met de publieke internationale ruimte. Vrouwen worden vanouds in de Westerse cultuur binnen de context van internationale politiek gezien als de representatie van de natie. Denk maar aan het befaamde schilderij van de Godin van de vrijheid, de personificatie van de Franse natie, door Delacroix.

Deze romantische associatie van vrouwen met de natie impliceert dat vrouwen, en zo de natie, steeds nood hebben aan mannelijke bescherming.

Wanneer de realiteit, waarin vrouwelijke strijders ook de wapens opnemen, niet meer overeenkomt met de associaties die mannen maken van de positie van vrouwen met de private, vrouwelijke sfeer, ontstaat fascinatie. Deze fascinatie komt voort uit vragen over de eigen, mannelijke identiteit, die ontstaat omdat de vrouwen van de YPJ de traditionele associaties van vrouwen met de private, vrouwelijke sfeer uitdagen. Vrouwen treden zo de publieke, internationale en mannelijke ruimte binnen.

Daarnaast is de gefascineerde ook Westers, wat impliceert dat de Ander niet-Westers is. Eigen aan de vorming van de Westerse identiteit volgens het Oriëntalisme is de associatie van de niet-Westerling met het inferieure. Het Westerse mensbeeld van vrouwen uit de ‘Oriënt’ is voornamelijk dit van de onderdrukte vrouw. Wanneer zij echter zelf geweld gebruiken, past dit niet binnen dit wereldbeeld, waardoor eveneens fascinatie ontstaat.

De constructie van Westerse heldinnen.

Hoewel de representatie van de vrouwen van de YPJ als heldinnen beschouwd kan worden als een positieve representatie van de groep, valt het op dat de waarden waarvoor de heldinnen strijden pro-Westers zijn. De vrouwen vechten voor de gelijkheid tussen man en vrouw, voor vrijheid en het Koerdische volk, wat doet denken aan de Franse leuze ‘liberté, égalité, fraternité’. De agency van de vrouwen wordt dus beperkt tot het nastreven van de pro-Westerse waarden van de ideologieën van het Liberalisme, Nationalisme en Socialisme. Dat het democratisch confederalisme waar de YPJ naar streeft in juxtapositie staat met de Westerse ideologieën die een sterke staat tot doel hebben, wordt door deze Westersgezinde representaties bovendien volledig over het hoofd gezien.

De representaties van de YPJ nemen daarnaast geen afstand van het Oriëntalistisch discours. Het heldin discours kan zelfs als onderdeel beschouwd worden van dit Oriëntalisme. De essentie van het beschouwen van de vrouwen als heldinnen door hun strijd voor waarden uit Westerse ideologieën, berust immers op een Westerse superioriteitsgedachte. De vrouwen krijgen zo enkel agency toegekend indien dit kadert binnen Westerse waarden, een poging van het Westen om hun positie en strategieën in de strijd tegen het Islamitisch terrorisme te bestendigen.