Leven en werk van Jeff Buckley

Voortijdig einde van mogelijk glorieuze carrière

Singer-songwriter Jeff Buckley verdwijnt spoorloos op donderdag 29 mei 1997 na een avondlijke zwempartij in de Mississippi-rivier. Samen met zijn bandleden zou hij de volgende dag starten met de preproductie van de opvolger van zijn debuutplaat Grace. Zes dagen later wordt zijn zielloze lichaam gevonden aan de voet van Beale Street in Memphis. Enkel een cd, wat live-opnamen en gastrollen moeten voor altijd getuigen van het talent van de dertigjarige zanger.

Cultuurredacteur Peter Vantyghem schrijft de volgende morgen een eerbetoon in het dagblad De Standaard. “De Amerikaanse muziek verliest een van haar jonge, beloftevolle zangers. Vanuit het standpunt van de kunst is zijn dood een verlies. Er gaan wel meer mensen tegen trends en commercie in, maar Buckley leverde duidelijk een gevecht buiten de media. Zijn enkele songs schreef hij in een vrije vorm, met jazz, folk en rock in een schijnbaar chaotisch gevecht dat soms nefast, maar soms ook schitterend afliep.”

Ook zijn korte levensloop is er één van vallen en opstaan. Een constant gevecht. Aan de erkenning die hij kreeg voor zijn officiële debuutplaat Grace gaat een turbulent leven vooraf. Nog voor zijn geboorte op 17 november 1966 besluiten Buckleys ouders - cult-folkzanger Tim Buckley en Mary Guibert, een klassieke pianiste en celliste - na een kortstondig huwelijk uit elkaar te gaan. In de paasvakantie van 1975 brengt Buckley enkele dagen met zijn vader door, zonder dat het veel toenadering oplevert. Slechts twee maanden later, op 25 juni 1975, overlijdt Buckley Sr. op achtentwintigjarige leeftijd aan een fatale overdosis. Een accidental death. De kleine Jeff wordt opgevoed door zijn alleenstaande moeder. Als tiener kent hij een vrij turbulente en armoedige jeugd. Hij woont in trailers en verhuist voortdurend.

Niemand had zo een onuitwisbare invloed op het korte leven van de betreurde zanger als zijn eigen ouders. Biologische vader en zwervende troubadour Tim Buckley was er nooit, maar Buckley Jr. erfde overduidelijk zijn fysieke en artistieke genen. Moeder Mary Guibert was alom tegenwoordig en dat is ze nog steeds als Maître d’oeuvre van Buckleys muzikale nalatenschap.

De genetische erfenis van zijn overleden vader woog zwaar op Buckley en belemmerde hem in zijn persoonlijke en muzikale zoektocht. Hij werd constant met zijn vader vergeleken. De fysieke en artistieke overeenkomsten waren immers overduidelijk. Buckley ontkende dit en ging – zowel in zijn artiestenbestaan als zijn persoonlijke leven – constant het gevecht aan met zijn overleden vader. De mens en muzikant leefden in een chaotische geest samen en vochten een eindeloze strijd uit. In zijn muziek ging hij ongecontroleerd op zoek naar de hoogste vorm van controle, een controle die in zijn persoonlijke leven ontbrak. Tim Buckley vormde de te verslagen concurrent, wat tot een ongezonde competitie met zijn vader leidde.

Een competitie die voor een belangrijk deel in het leven geroepen was door Mary Guibert. Door toedoen van zijn moeder kwam Buckley al vroeg in contact met muziek. Zij leidde haar zoon onder lichte dwang op tot de mythische muzikant die hij uiteindelijk geworden is. Ook na Buckleys dood doet ze er alles aan om de mythe in stand te houden. Onder meer door tegen een hels tempo onuitgegeven materiaal van haar zoon uit te brengen.

Toch is Buckley steeds de jongen van de muziek geweest. Muziek was zijn belangrijkste uitlaatklep en een logische plek. Buckley nam zijn muziek dan ook heel serieus en schreef muziek een mythische kracht toe. Maar bovenal was muziek een manier om te overleven. Buckley leefde zijn muziek.

De sprong die Buckley nam in het muziekuniversum kende een lange aanloop en een korte maar krachtige vlucht. Buckley schaafde jarenlang aan zijn muzikale identiteit vooraleer hij de wereld in 1994 liet kennis maken met zijn veelbelovende debuut: Grace. De enige plaat die hij kon en mocht afmaken. Een indrukwekkend visitekaartje dat unaniem goed ontvangen werd in de pers. Buckley tastte muzikale grenzen af en speelde een waaier van stijlen: van zoetgevooisde ballads tot stevige rockers. Hij was een man van vele muziekjes, een muziekkenner die ongelooflijk veel muziek consumeerde met als belangrijkste muzikale invloed de Britse indie-band The Smiths.

Toch kreeg Grace geen volwaardig vervolg. Het postuum verschenen Sketches For My Sweetheart The Drunk getuigt van het muzikale talent dat in rauwe vorm floreert. De postume live-platen die totnogtoe verschenen, schetsen een duidelijk beeld van hoe de singer-songwriter met zijn muziek tijdens optredens communiceerde. De ruwe schets lijkt dan ook volledig ingekleurd.

"Door zijn vroegtijdige dood dreigt zijn leven en muzikale nalatenschap echter mythische vormen aan te nemen."

Buckley groeide vooral na zijn dood uit tot een muzikaal referentiepunt. De laatste jaren dook zijn naam steeds meer op in cd-recensies en interviews. Grace is zonder twijfel een belangrijke plaat, maar Buckleys vroegtijdige en tragische dood heeft daar ongetwijfeld toe bijgedragen (zie ook Nick Drake, Jim Morrisson, Kurt Cobain). Negatieve lectuur is zeldzaam. Vele journalisten, fans en betrokkenen durven Buckleys werk wel eens overschatten. Hij was een opmerkelijk muzikant, maar zijn muziek moet in een juist perspectief geplaatst worden. Buckley had heel groot kunnen worden, maar het bewijs bleef uit. Zijn talent zal voor altijd beloftevol blijven.

Net als zijn muziek is de mens Jeff Buckley niet onder één noemer samen te vatten. Heel weinig mensen hebben hem tijdens zijn korte leven ook echt gekend. Beschrijvingen variëren van ziekelijke romanticus, sensuele en seksueel dubbelzinnige performer, genetische en muzikale zoon van zijn vader tot avontuurlijke en soms roekeloze kickszoeker.

De Nederlandse regisseuse Jasmina Fékovic vernam tijdens het draaien van haar documentaire over het leven van Buckley (Goodbye and Hello), dat deze singer-songwriter iemand met een gesloten persoonlijkheid was, die heel snel kon omslaan in verschillende gemoedstoestanden. In zijn persoonlijke leven tastte hij koortsachtig de grenzen af. Hij balanceerde graag op die gevaarlijke grens tussen leven en dood, mysterie en werkelijkheid. Als artiest kon Buckley omgaan met succes en was hij een zelfzeker iemand, die zich nergens beter thuis voelde dan op een podium. Buckley hield tijdens zijn muzikale carrière zijn eigen mythe probleemloos in stand. Naast het podium ging er een heel andere mens schuil achter de opmerkelijke artiest. Daar was Buckley een hulpeloos en verlegen jongetje dat niet goed voor zichzelf kon zorgen en net als alle andere mensen zijn eigen problemen had.

Buckley was ongetwijfeld een beloftevol muzikant, voor wie de taal van de muziek de enige verlossing was uit een persoonlijk gevecht dat hij leverde met zichzelf, het biologische erfgoed van zijn vader en de immer aanwezige dwang van zijn moeder. Een gevecht dat bij momenten tijdloze muziek opleverde maar uiteindelijk ook tot zijn dood leidde.