De jihadische rekrutering in Europa.

De jihadistische rekrutering in Europa – De Reu Rutger

Uiteengereten treinen in Madrid, een neergestoken cineast in Amsterdam en tot schroot herleide metrostellen in Londen… naast een grote resem vermoedelijke en verijdelde aanslagen zijn dit de meest gruwelijke gevolgen van het radicaal islamistische gedachtegoed dat, blijkens de feiten, bijzonder actief is in Europa. Uit onderzoek in het kader van deze terreurdaden blijkt bovendien dat Europa niet enkel doelwit is voor de islamstische terroristen, maar dat ook steeds meer jongeren uit onze samenleving worden aangetrokken door hun radicale boodschap en in een aantal gevallen worden gerekruteerd voor de uitvoering van terreurplannen. Europa is een kweekvijver van jihadistische strijders die de samenleving waarin ze leven willen vernietigen.

De oorzaak van dit nieuwe fenomeen is niet éénduidig te bepalen, en het zal nog zeer veel analyse vergen voordat men ze nauwkeurig kan verklaren, als dit al zou mogelijk zijn. Toch zijn nu reeds een aantal factoren te onderscheiden die de jihadistische rekrutering gedeeltelijk kunnen verklaren.

Ten eerste leeft er bij een aantal moslims in Europa een interpretatie van de islam die openstaat voor de gewelddadige ideeën van jihadisten. Binnen deze interpretatie wordt veelvuldig verwezen naar radicale elementen uit de leer van verscheidene islamitische figuren als ibn Taymiyya, Sayyid Qutb en Ayman al Zawahiri, die door een aantal onderzoekers worden bestempeld als de ideologische voorvaderen van al-Qaeda.

Vervolgens zijn er in Europa ook een aantal processen en omstandigheden te detecteren die mogelijke voedingsbodems voor de radicalisering van een aantal jonge moslims kunnen zijn. Globaal gezien kunnen deze voedingsbodems worden onderverdeeld naargelang de groepen waarin ze voorkomen.

Bij de eerste groep, de jongeren met een moslimse achtergrond, zijn er een tweetal fenomenen die de radicalisering kunnen verklaren.

Enerzijds gaat het hierbij om allochtone jongeren in Europa die een aantal integratieproblemen ondervinden op vlak van onderwijs, werkgelegenheid en huisvesting  Deze integratieproblemen kunnen aanleiding geven tot een radicalisering bij een aantal jongeren. Het gevoel niet te kunnen integreren in de samenleving waarin je dagelijks vertoeft, kan de aanzet zijn om zich af te zetten tegen deze samenleving en alles te kaderen in een gesimplificeerde discours van ‘wij tegen zij’. Het is precies dit discours dat de islamistische extremisten in Europa uitbuiten in hun poging de jongeren te rekruteren voor de islamistische strijd. Ze bieden immers de jongeren een antiwesterse ideologie aan die de Europese waarden verwerpt.

Een tweede voedingsbodem bij jongeren van allochtone moslimse afkomst bleek het proces van identiteitsvorming. Een aantal jongeren van de tweede of derde generatie ontwikkelen hun identiteit in Europa in een samenleving waar ze zich niet thuis in voelen. Bovendien zijn ze ook niet meer vertrouwd met het land van herkomst van hun ouders of grootouders. Een aantal van deze jongeren zullen hun identiteit dan ook opbouwen rond hun eigen religieuze achtergrond. Ze zullen zich identificeren met hun godsdienst en met de gemeenschap van gelovigen. Dit proces van herislamisering is op zich niet nefast, maar kan de aanleiding zijn voor islamistische radicalisering. Herislamisering gaat immers dikwijls gepaard met een individuele zoektocht naar een interpretatie van de islam die de eigen leefomgeving zin geeft. Hierbij wordt de interpretatie van ouders of grootouders, die vaak nog een sterke band hebben met het land van herkomst, dikwijls afgewezen en opteren de jongeren voor een nieuwe interpretatie die betekenis geeft aan de Europese context waarin ze leven. De interpretaties die aldus worden ontwikkeld kunnen zowel sterk humanistisch en liberaal zijn als zeer fundamentalistisch en antiwesters. Vooral binnen de aanhangers van deze laatste interpretatie schuilt het gevaar voor radicalisering en een mogelijke rekrutering voor de radicaal islamistische strijd. Radicaal islamisten zullen immers het proces van identiteitsvorming bij de betrokken jongeren begeleiden en kaderen binnen de islamistische ideologie, en hen een alternatief bieden voor het verderfelijke Westen. Op deze wijze zal de vorming van identiteit bij een aantal jongeren leiden tot een radicalisering.

Behalve de allochtonen met een moslimachtergrond zijn er ook bij een tweede groep, de bekeerlingen, voedingsbodems aanwezig die aanleiding kunnen geven tot gewelddadige radicalisering.

De reden van hun bekering moet vaak worden teruggebracht tot een zoektocht naar geborgenheid en solidariteit in een westerse leefomgeving waar de bekeerling deze zaken niet meer terugvindt. De islam kan hen deze geborgenheid en solidariteit bieden, maar dit bekeringsproces kan echter gepaard gaan met een afkeer van de westerse waarden omdat men de oorzaak van het gebrek aan solidariteit of geborgenheid dat men had voordat men met de islam in contact kwam, gaat leggen bij de kille Europese samenleving. Wanneer dit plaatsgrijpt is er een gevaar voor radicalisering tot het islamisme.

Behalve de aanwezigheid van radicale interpretaties van de islam en de voedingsbodems voor radicalisering is er nog een derde factor van uiterst belang om te kunnen spreken van jihadistische rekrutering. Op één of andere wijze moet de kandidaat-rekruut in contact komen met zijn  of haar islamistische rekruteur, wat in een aantal gevallen kan leiden tot effectieve rekrutering. In Europa kunnen we drie plaatsen aanduiden waar het merendeel van de jihadistische rekruteurs actief zijn: moskeeën, gevangenissen en het internet.

Besluitend kan dus worden gesteld dat de radicale interpretaties van de islam, aanwezig in Europa, de mogelijke voedingsbodems en het contact met rekruteurs, in Europa, bepalend zijn voor het al dan niet rekruteren voor de jihadistische strijd. Of radicalisering voorkomt is dus ontegensprekelijk afhankelijk van deze factoren, hoewel ik niet kan ontkennen dat er wellicht nog andere factoren spelen. Om het jihadistisch terrorisme in Europa een halt toe te roepen zal het dus uiterst noodzakelijk zijn om deze andere factoren ook te onderzoeken, want, om het met de woorden van Walter Laqueur, expert inzake terrorisme, te zeggen: “To understand terrorism one ought to investigate its roots rather than deal with its outward manifestations”.