Le Petit Phare

 Le Petit Phare zorgt voor licht in brousse

‘Matthias, ontwikkel een zo lowtech mogelijk systeem dat de mensen in de Afrikaanse brousse kan voorzien van licht.’ Deze quasi onmogelijke opdracht kreeg de 21-jarige Zedelgemnaar Matthias Tommelein van Bart Castelein, de stichter van vzw De Boot én sedert jaar en dag notoir Afrika-reiziger. Met Barts opdracht in het achterhoofd knutselde Matthias onversaagd aan zijn uitvinding. ‘Het is gemakkelijker om iets op papier te ontwerpen, dan om het in de praktijk te realiseren’, weet Matthias nu.

Afrika

Misschien doet de naam van de wereldreiziger Bart Castelein bij sommigen een belletje rinkelen. Bart trok gedurende anderhalf jaar door het (toenmalige) Zaïrese binnenland. Hij klopte aan bij honderden missieposten en ontmoette Vlaamse religieuzen van diverse pluimage. Met zijn fiets voorzien van flexibel zonnepaneel laveerde hij tussen de gaten in het wegdek en zocht de resterende plakken asfalt. Tijdens zijn Tour du Zaïre legde hij achtduizend kilometer af. Hij werd 184 keer gecontroleerd, dertien keer opgepakt en hij bracht meer dan twee weken in gevangenschap door. De staatsveiligheid verdacht hem ervan voor Kabila te werken. Uiteindelijk werd hij op beschuldiging van spionage door de Mobutu-getrouwen uit het land gezet.

Bart Castelein (1966) werkte tijdens zijn Ronde van Zaïre op diverse fronten. Hij verrichtte voor vzw de Zonne-arc uit Proven onderzoek naar de haalbaarheid van duurzame energie in Afrika, leverde bijdragen aan het Radio 1-programma Voor de Dag, bracht de laatste generatie missionarissen in kaart, verzamelde informatie voor het kabinet van Ontwikkelingssamenwerking en de Universiteit van Gent, en maakte de film Congo/Zaïre.

Castelein, die als gepokte en gemazelde wereldreiziger meer dan zeventig landen bezocht, kent als geen ander de problematiek van licht in de brousse. Of het is er niet, of het is (te) duur en onregelmatig omdat elektriciteit vaker niet dan wel voorhanden is. Het was dus helemaal geen toeval dat het net Bart was die Matthias de opdracht gaf om een onafhankelijke lowtech lichtbron te ontwikkelen.

Bachelorproef

Wat als een gewone brainstorm over een alternatieve stageplaats begon, groeide uit tot een heuse bachelorproef met een wel heel bijzonder én duurzaam karakter. Het klikte tussen Matthias en Bart, en Matthias leerde op de BOOT Barts verhaal kennen. Beiden hebben een boon voor duurzame energie.

‘Wanneer je er in slaagt om ei zo na zonder technologie licht op te wekken met onderdelen die nauwelijks kapot kunnen gaan, die weinig of geen onderhoud vragen en die ter plaatse te vinden zijn, dan pas is het project geslaagd’, zei Bart.

Mission impossible

Matthias besloot om met passie verder te schrijven aan het uitdagende verhaal van Bart. Zo werd Le Petit Phare geboren wat zo veel betekent als ‘de kleine schijnwerper’.

Het concept is eenvoudig: een driepikkel al dan niet gebouwd met bamboestokken, of lange takken die zo in de brousse voor het rapen liggen met bovenaan de constructie een katrol zoals er miljoenen in de wereld bestaan. Met een touw, ketting of liaan trek je een gewicht naar boven. Dat gewicht kan om het even wat zijn: een zak, een rieten mand, een emmer met stenen, water, aarde…, zolang het maar genoeg weegt. Zodra dat gewicht op zijn hoogste punt staat, laat je het los. Vergelijk het een beetje met de gewichten van een staande klok.

Wanneer de gewichten zakken wordt de beweging omgezet in elektriciteit door middel van een dynamo. Het werkt zoals bij een fiets. Dit eenvoudige principe zorgt ervoor dat er onmiddellijk licht is.

Bij een hoge constructie duurt het uiteraard langer vooraleer de gewichten beneden zijn, dus heb je langer licht. Met een zwaarder gewicht  kan je meer lichtpunten bedienen. En eens de gewichten aan de grond, dooft het licht automatisch. Maar geen nood, want eens je dat gewicht opnieuw naar boven brengt, heb je onmiddellijk weer licht in de duisternis. Gratis. Niks in de handen, niks in de mouwen. Voilà dat is het principe.

En als we de energieverslindende gloeilampen zouden vervangen door zuinige ledverlichting bezorgen we eensklaps de Afrikaan veel langer licht.

Interesse van de buitenwereld

Ofschoon Le Petit Phare haast een soloproject lijkt, klopt dit beeld niet. Er kwam eveneens steun van de heer Calu van KATHO departement VHTI, van de mentor mevrouw Cecile Verhelst, van het Koninklijk Technisch Atheneum Brugge en het VTI te Torhout. Zelfs diverse bedrijven uit binnen- en buitenland lopen warm voor dit project.

Tijdens het productieproces vlotte het lang niet altijd maar Matthias zette koppig door omdat hij de externe bedrijven en scholen niet wou teleurstellen.

Het spreekt voor zich dat Le Petit Phare niet alleen in de brousse kan worden ingezet, maar overal in de wereld. De toepassingen zijn legio: jeugdverenigingen die  op kamp gaan, donkere bushaltes, of gewoon aan de deurbel. Le Petit Phare kent vele vrienden.

Pedagogisch

Le Petit Phare heeft enorme potenties. Om die reden besloot Matthias om een pedagogisch gedeelte in het project te integreren. Als student leerkracht techniek-informatica aan de KATHO RENO Torhout, sloeg hij daarmee twee vliegen in een klap.

Leerlingen van de eerste graad werden aan de hand van vijf techniekprojecten ondergedompeld in de coole ledtechnologie. Ook leerkrachten mochten bij wijze van navorming het een en het ander uitproberen. Het was een schot in de roos, mede omdat de diverse techniekprojecten in leerlingenbundels waren gegoten conform het nieuwe leerplan techniek. Zo zette Matthias het vak ‘techniek’ op een speelse manier meteen in een positief daglicht.

Toekomst

En ofschoon Matthias met vallen en opstaan, met wroeten en zuchten, maar vooral met veel doorzettingsvermogen zijn bachelorproef op tijd binnen bracht, was de succesvolle Le Petit Phare toch geen einddoel in zijn leven.

De jonge knaap had/heeft nog altijd een voorname ambitie: “Ik merk dat ik dolgraag voor de klas sta. Ik wil de leerlingen inspireren met techniek. Ik wil ze dingen aanreiken die hen verbazen. Met de ontwikkeling van  Le Petit Phare heb ik een hefboom kunnen creëren. Ik heb contact mogen hebben met professionelen en industriëlen, met jury’s en met mensen van de pers. Vele deuren zijn dankzij die lerarenopleiding opengegaan.  Hier staat een gelukkig man.”