ArtOfNi: interactieve museumeducatie in M Museum Leuven

Artofni

Interactieve museumeducatie in M Museum Leuven

ArtOfNi: ‘Vind ik dit kunst? Nee, ik kan dit ook!...’
Je loopt doorheen een hedendaagse tentoonstelling, proberend om de gedachtenkronkel van de kunstenaar te begrijpen, proberen je diepste fantasie te prikkelen. En dan weergalmt; ‘Ik kan dit ook’. Het is een welbekend vooroordeel dat bij hedendaagse kunst niet vreemd is.
Deze vooroordelen ontstaan door het moeilijke karakter van de hedendaagse kunststroming. Het ontrafelen van kunstwerken vergt fantasie, tijd, inzicht en ervaring. Een kunstwerk bestaat uit symbolen. Bij de oude kunst zijn deze symbolen gekoppeld aan regels. Elk symbool heeft één bepaalde betekenis. Bij de oude meesters waren deze symbolen door iedereen gekend; bijvoorbeeld: een doodskop betekent de dood. Op die manier kunnen toeschouwers, mits het kennen van de regels, een kunstwerk analyseren en begrijpen. Bij hedendaagse kunst moet de toeschouwer vaak zelf op zoek gaan naar de betekenis van de symbolen.

Wat is volgens jou de betekenis van het kunstwerk? Wat zie jij in dit kunstwerk? Wat roept het kunstwerk bij je op? Dit zijn vragen waar de eindverhandeling Artofni zich in interesseert. ‘Hoe kunnen vooroordelen omtrent hedendaagse kunst weggewerkt worden? Het antwoord ligt bij kunsteducatie. Kunsteducatie...?! Kunsteducatie is het begeleiden van mensen om kunst beter te begrijpen.

Deze kunsteducatieve gedachtengang werd getoetst in de praktijk, aan de hand van een educatief middel voor individuele volwassen museumbezoekers.

Artofni vindt haar routs in het doctoraatsonderzoek van Eva Van Moer. Het onderzoek concentreerde zich op de manier waarop toeschouwers kunstobjecten interpreteren. Er werd nagegaan welke processen de toeschouwer gebruikt tijdens de interpretatie. Hoe komt de toeschouwer tot een betekenis? Er worden vier interpretatieprocessen onderscheiden. Als eerste de zintuiglijke processen. De meeste zintuiglijke ervaringen hebben betrekking op het zicht. Dit is niet verwonderlijk aangezien kunst een sterk visueel karakter heeft.
De cognitieve processen verwijzen naar alle geestelijke verrichtingen betrokken bij het ontvangen van, het opslaan van en de verwerking van informatie. Bijvoorbeeld: toeschouwers maken gebruik van hun kennis uit eerdere ervaringen of wat ze al wisten met betrekking tot kunst. Als derde bestaan de affectieve processen. Emoties spelen een belangrijke rol in de esthetische ervaring. Toeschouwers kijken naar kunst op basis van een breed gamma van gevoelens: zowel positieve als negatieve emoties. Als laatste werd de (inter)actieve dimensie ontdekt tijdens het onderzoek. Hierin worden de acties om tot interpretatie te komen geplaatst. Bijvoorbeeld het gebruik van educatief materiaal als hulpmiddel bij het interpretatieproces (wandelteksten, audioguides,..).
Welke middelen heb jij nodig om het kunstwerk te begrijpen?
Wanneer we kijken naar educatieve hulpmiddelen voor individuele volwassenen museumbezoekers vinden we meestal dezelfde middelen terugkeren: de cognitieve. Individuele volwassen museumbezoekers kunnen beroep doen op audioguides (tegen betaling), wandelteksten en brochures die vooral cognitieve informatie bevatten. Maar aan teksten hebben vele bezoekers vaak niet genoeg. Het cognitieve karakter van een educatief middel moet gecombineerd worden met andere interpretatieprocessen. Deze combinatie is belangrijk, vooral wanneer we het thema hedendaagse kunst bespreken. Een biografie van de kunstenaar is niet voldoende om het moeilijke karakter van de kunststroming te vatten. Het aanbieden van een educatief middel dat verband houdt met verschillende interpretatieprocessen (zintuiglijk, cognitief, affectief, interactief) beperkt de vooroordelen en brengt een betekenisgeving op gang.

Om vooroordelen omtrent hedendaagse kunst weg te werken dienen enkele antwoorden gegeven te worden. Deze antwoorden werden gevonden tijdens een vooronderzoek in M Museum Leuven. Dit vooronderzoek had als doelstelling een antwoord te formuleren op de vragen; waarom kan er geen betekenis gegeven worden aan hedendaagse kunstwerken, waarom zo’n afschuw tegenover hedendaagse kunst en wat zijn de noden van een individuele museumbezoeker? De antwoorden op deze vragen lagen aan de basis van het ontwerpen van een online blog als educatief middel.

Het online blog zal vooroordelen van de bezoekers beïnvloeden en hen vertrouwd maken met het specifieke karakter van hedendaagse kunst, zoals leren kijken naar hedendaagse kunst en het betekenisproces leren opbouwen. Zo is de bezoeker niet steeds afhankelijk van de betekenis die de kunstenaar geeft aan het kunstobject of de kunstcriticus of de museumgids.

De vier interpretatieprocessen zijn de bouwstenen van het online blog. Deelnemers van het blog plaatsen reacties en bekijken reacties van voorgangers. Het plaatsen van reacties wordt gedaan op een stelling, dat een interpretatieproces vertegenwordigt. Zo begeleidt het blog individuen bij het geven van een betekenis aan een kunstobject.

Het onderwerp boeide me door de nood aan het educatieve middel, maar ook omdat het een vernieuwend gegeven is in de kunst-culturele wereld. Door deze scriptie kunnen andere organisaties geprikkeld worden om meer aandacht te besteden aan kunsteducatie, en meer specifiek bij de doelgroep individuele volwassen bezoekers.

We bevinden we ons in een maatschappij van individualisering en technologische ontwikkeling. Een aanbod op maat is geen vreemd gegeven meer in de kunst-culturele sector en we houden hoe langer hoe meer van technologie.

Met dank aan:

M Museum Leuven, Promotor Dr. Eva Van Moer, SRW KHL