Jongeren en islam: een kwalitatief onderzoek naar de geloofsbeleving van praktiserende Marokkaans Belgische jongeren

Een kijkje in de wereld van praktiserende moslimjongeren

Om na te gaan hoe Marokkaans Belgische moslimjongeren de islam beleven, werd een onderzoek verricht naar de leefwereld van praktiserende jongeren in drie Oost-Vlaamse steden. Met dit onderzoek werd op zoek gegaan naar verhalen, persoonlijke ervaringen en ideeën bij hun religieuze beleving. Om de wereld van deze jongeren te begrijpen, is het belangrijk om stil te staan bij de wijze waarop zij naar religie, cultuur en identiteit kijken.

Welke rol de islam speelt in het leven van deze jongeren, lijkt gaandeweg niet kleiner te worden. Voor praktiserende jongvolwassen Marokkanen blijkt de islam alsmaar meer een grotere rol te spelen en zeker in vergelijking met de oudere generatie(s). Niet alleen komen ze op voor hun moslim-zijn, maar blijken ze ook bewuster om te gaan met de islam.

Religiositeit bij jongeren

Jongeren hebben tegenwoordig de neiging om zich sterk te uiten waar ze voor staan en dit geldt ook voor jonge Belgen van Marokkaanse afkomst. Zo blijkt uit het onderzoek dat jongeren het geloof beleven op hun eigen manier en enkel datgene volgen waarin zij zich goed voelen. Dit betekent ook vaak dat de religieuze autoriteit bij het individu zelf komt te liggen. Deze jongeren beleven de islam niet als een erfenis maar als een bewuste keuze. Niet alleen vinden ze de innerlijke religieuze beleving belangrijk, welke binnen het privéleven blijft, maar ook het uiterlijk religieus voorkomen. Hier ontstaat de tendens bij de meerderheid van de jongeren om zich religieus en vroom te kleden door bijvoorbeeld een hoofddoek te dragen. Zij vermijden ook praktijken die volgens hen indruisen tegen hun overtuigingen zoals de hand schudden van iemand van het andere geslacht. Er kan gesteld worden dat er sprake is van een verhoogde orthodoxie van de geloofsregels.

De geloofsbeleving van de jongeren kan onderverdeeld worden in drie types. Het eerste type focust zich op de innerlijke spirituele verdieping waarbij het accent gelegd wordt op het geloven in het hart. Het tweede type neemt een orthodoxere levensstijl aan en legt de nadruk op de geloofspraktijk. Zij streven ernaar om de zuivere islam te beleven. Dit is een islam die gezuiverd is van culturele en traditionele elementen. Deze groep focust zich op de naleving van de geloofsvoorschriften die te allen tijde in acht moeten genomen worden. Deze orthodoxe moslimjongeren wensen zich dan ook niet te begeven in een omgeving waar geen strikt fysieke scheiding bestaat tussen mannen en vrouwen. Alsook weigeren zij feesten bij te wonen waar muziek wordt afgespeeld. Het derde type, de meerderheid, is een mengvorm van type één en type twee. Zij vindt niet enkel de innerlijke religieuze verdieping belangrijk maar ook de geloofspraktijk.

Marokkaanse cultuur: halal of haram?

De jongeren in het onderzoek bekritiseren de oudere generatie van niet de ‘echte’ islam te beleven, maar een mengelmoes van religie en cultuur. Zo vinden zij dat de oudere generatie een gebrekkige religieuze kennis heeft en te weinig kritisch reflecteert over het geloof. Dit zijn enkele redenen waarom jongeren op zelfstandige basis zich verdiepen in het geloof en op zoek gaan naar de zuivere islam. Maar toch is er een minderheid die van mening is dat de oudere generatie toen een hard leven leidde waardoor het geloof gereduceerd werd tot het gebed, het vasten en de bedevaart. Merkwaardig bij deze jongeren is dat de grote meerderheid afstand neemt van de culturele tradities en praktijken die zij religieus niet correct vinden zoals het uithuwelijken en de gemengde feesten. Dit proces wordt deculturalisering genoemd. Zij bekritiseren ook het bijgeloof dat aanwezig is in de Marokkaanse cultuur. Als voorbeeld het geloven in magie en het bezoeken van waarzeggers. De kleine orthodoxe minderheid pleit enkel voor een islambeleving en geen cultuurbeleving.

Wie ben ik?

De grote meerderheid van de jongeren heeft des te meer de neiging om zich te identificeren met het geloof. Jongeren vinden het dus belangrijk om herkend te worden a.d.h.v. religie. Zo ziet de meerderheid van de jongeren zich op de eerste plaats als moslim. Deze jongeren voelen zich niet volledig onderdeel van België noch van Marokko. Dit staat bekend als delokalisering. De islam wordt hun referentiepunt dat hen verbindt met alle moslims in de wereld. Maar toch vinden sommige jongeren, binnen de meerderheid, dat de nationaliteit en afkomst niet mogen ontkend worden. Zo zien zij zichzelf als moslim op de eerste plaats, maar zien zij ook zichzelf als Belg en Marokkaan op de tweede plaats. In tegenstelling tot de meerderheid waarbij de islam een identitymarker is, maakt de minderheid een onderscheid tussen religie en identiteit. Zo identificeren zij zichzelf als Belg met Marokkaanse roots en speelt religie geen rol in de identiteitsconstructie.

Wrijvingen

Aangezien jongeren stilaan meer opkomen voor hun meningen, ideeën en dit ook werkelijk uiten, brengt dit ook spanningen en botsingen met zich mee. Zo ontstaan er twee soorten wrijvingen. Ten eerste ondervinden jongeren conflicten en spanningen met de oudere generatie en de vriendengroep. De wijze waarop enkele jongeren omgaan met de islam stuit vele ouderen tegen de borst. Zo belemmeren ouders de jongeren wanneer zij conformistisch proberen te zijn door het dragen van lange gewaden of het laten groeien van de baard. De oudere generatie vindt dat er rekening moet gehouden worden met de samenleving in dit ‘gastland’, terwijl deze jongeren zich juist willen ontdoen van de migrantenstatus. Zij vinden dat zij het recht hebben, zoals andere Belgen, om te leven hoe zij willen. Ten tweede deelt de overgrote meerderheid dezelfde kritiek op sommige orthodoxe moslims. Ze bekritiseren de eenduidige en kortzichtige visie die zij hebben op de islam en de grote nadruk die zij leggen op het religieus voorkomen waarbij de religiositeit wordt gemeten aan de kledij. Het feit dat jongeren hun religie op hun eigen manier beleven - wat ook religieuze individualisering wordt genoemd - zorgt er ook voor dat er conflicten en spanningen ontstaan.

Kortom, waar ook ter wereld, in welke tijd dan ook zal er altijd een groep zijn die terugkeert naar de fundamenten van de religie en die op zoek gaat naar de ware aard ervan.