The Black Legend and Romantic Orientalism in Moke’s Le Gueux de Mer and Thomas Grattan's The Heiress of Bruges: a comparison

Spaanse en Oosterse stereotypen in de 19e eeuw
Stereotypering is iets van alle tijden. Ook in de 19e eeuw, toen naties tot stand kwamen, was dit een gekend fenomeen. De thesis van masterstudente Taal- en Letterkunde Kirsten Van Praet onderzocht de stereotypering van de Spaanse en Moorse personages in twee negentiende-eeuwse romans: Henri Guillaume Mokes Le Gueux de Mer (1827) en Thomas Colley Grattans The Heiress of Bruges (1830). Beide romans spelen zich af in de Verenigde Nederlanden tegen de achtergrond van de Tachtigjarige Oorlog. 

Wrede Spanjaarden
Moke leefde in de Zuidelijke Nederlanden en was een aanhanger van het Huis van Oranje. Zijn Franstalige roman verheerlijkt daarom de samenwerking tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden en schildert Spanje en de Spaanse personages erg negatief af. Moke benadrukt de Spaanse uitbuiting van de inheemse bevolking van Amerika. Hij beschrijft hoe de Inquisitie in zijn streek onschuldige burgers veroordeelt, meisjes verkracht en zelfs senioren en religieuzen foltert. Hij beeldt het Spaanse Katholicisme af als de godsdienst van de Duivel en de Spaanse personages zijn wreed, gierig, onbetrouwbaar, fanatiek, bijgelovig, laf, corrupt, decadent, lui en arrogant. Deze uiterst negatieve stereotypering van de Spanjaarden is niet verassend. Sinds de 16e eeuw werden Spanjaarden namelijk vaak negatief afgebeeld in de literatuur. Dit kwam door hun machtige positie, de terreur van de Inquisitie, afgunst voor hun overzeese kolonies en andere oorzaken die uitgebreid aan bod komen in de thesis. De tendens om Spanjaarden overdreven negatief af te spiegelen werd door Julián Juderías la leyenda negra of de Zwarte Legende genoemd. Mokes roman draagt duidelijk bij tot de Zwarte Legende.

Verassend dappere Moren
Sinds de 18e eeuw, tijdens de tendens die Romantisch Oriëntalisme heet, werden ook Moren in de literatuur negatief afgebeeld. Het Westen kwam onder andere via kolonies in contact met het Oosten en de stereotypen over Moren, Turken en Aziaten volgden. De mannen werden gezien als absolutistisch en gewelddadig, terwijl de vrouwen onderdanig en sensueel werden afgebeeld. In Mokes roman valt hier echter niet veel van te merken. Een vergelijking tussen de Spaanse personages en de Oosterse personages in Le Gueux de Mer speelt in het nadeel van de Spanjaarden. Het Oosters personage don Alonzo is een heldhaftige, knappe jongeman die zich schaamt voor zijn wrede vader, de hertog van Alba, en die zich aansluit bij de patriotten. Hij geeft zijn leven voor het welzijn van twee Vlaamse vrouwen. Mokes roman gaat hierbij in tegen de algemeen geldende negatieve representatie van Oosterse personages in zijn tijd. 

Ierse Whigs waren genuanceerder tegenover de Spanjaarden
Grattan was een Ierse Whig die toen hij The Heiress of Bruges schreef waardering had voor het Huis van Oranje. Hij wilde echter succes hebben bij zijn Engelstalig publiek dat zich minder aangesproken voelde door de politieke situatie in de Lage Landen en dit verklaart waarom de invloed van de Zwarte Legende op zijn roman gering was. Grattan heeft geen gebruik gemaakt van de Spaanse kolonisatiegeschiedenis om de Spanjaarden slecht af te beelden. De Inquisitie komt nauwelijks aan bod in de roman en Grattan idealiseert het Protestantisme niet. Hij pleit via één van zijn personages openlijk voor religieuze verdraagzaamheid. De Spaanse personages hebben niet allemaal slechte intenties. Er zijn wrede, arrogante Spanjaarden, maar ook Spanjaarden die met de patriotten meevechten tegen de Spaanse overheersing in de Verenigde Nederlanden.

Geen Oosterse tiran bij Grattan
Grattan schetst een nog positiever beeld van de Oosterse personages. Het zijn loyale, dappere Moslims die een goede band hebben met de patriottische held, De Bassenveldt. Het vrouwelijke personage, Beatrice, is geen zwakke, onderdanige, sensuele vrouw die in een harem thuishoort en haar broer is geen tiran. Grattan ontkracht dus de stereotypen van het Romantisch Oriëntalisme en zet een geheel nieuw beeld neer van de Oosterse bevolking.
In de 19e eeuw leefden er dus tal van stereotiepe oordelen over meerdere rassen. Zowel de Zwarte Legende als het Romantische Oriëntalisme beïnvloedden de literatuur van deze periode. Desondanks waren er ook schrijvers die hun werk niet of niet geheel door deze geijkte karakteriseringen lieten aantasten. De Zwarte Legende was slechts met mate aanwezig in Grattans roman en de negatieve stereotypering van de Oosterse personages ontbrak in beide romans.