A Picture is Worth a Thousand Words: Storytelling with Instagram

Achter de mist

Even geleden, toen er nog werd gewerkt aan mijn scriptie, vroeg een vriend aan mij: Vertel me nu eens waarom Instagram zo populair is? Waarom is iedereen zo wild van die filters? Deze vraag bevatte de essentie, het meest wezenlijke onderdeel van instagram – de filters. De mogelijkheid om met één klik een foto door een filter te halen, maakte Instagram een nieuw, interessant en aantrekkelijk instrument.

Maar draait het alleen om de filters? Neen, dit is enkel de top van de ijsberg, en er valt veel meer te verkennen, voldoende om een thesis te vullen. Het was een geweldige ervaring om Instagram te analyseren, dieper te gaan dan allen het overduidelijke gadget. De kern van Instagram, de oorsprong van dit nieuwe fenomeen werd bestudeerd én openbaard.

En heb ik het antwoord op de vraag van mijn vriend gekregen? Laat me beginnen met één van de oorzaken van het succes voor te stellen, globalisering. We leven niet in een uniform eentalige wereld, waar communicatie een noodzaak is, maar ook voor de nodige moeilijkheden zorgt. Een voorbeeld maakt dit duidelijk. Ik ben afkomstig uit Letland, maar de laatste drie jaar woon en werk ik in België. Wekelijks, zelfs bijna dagelijks, gebruik ik 4 talen, en het gebruik van sociale netwerken versterkt dit nog. Mijn levensloop, maar ook dat van vele andere (reizigers, expats, internationale werkcontacten, …) zorgde ervoor dat de mensen uit mijn kennissenkring niet allemaal dezelfde taal spreken. Welke taal kan ik dan best gebruiken in de sociale media? Mijn eigen moedertaal, het Lets, is onbegrijpelijk voor de mensen uit België, maar het is wel de taal die ik 100% beheers. Nederlands, en zelfs Engels geeft moeilijkheden aan het thuisfront, maar ook voor mezelf lukt het me niet om alle nuances perfect te verwoorden.

Om een boodschap duidelijk over te brengen is een universele taal, een lingua franca, noodzakelijk. Beelden zijn deze universele taal. Hoeveel woorden heb je nodig om de smaak en de geur van vers gebakken brood te omschrijven, of de atmosfeer die dit in een keuken brengt? Een foto nemen, bewerken en plaatsen op Instagram. Dit maakt alles duidelijk zonder woorden. Een beeld is een boodschap, vertaald naar de universele taal, met haar eigen codes en betekenissen.

Sinds haar uitvinding vertegenwoordigt fotografie de realiteit. Het beschermt de waarheid tegen het verloren gaan. André Bazin noemt dit het mummie complex, het behoedt “het vlees en de beenderen van de dood”. Het nemen van een foto maakt iets onvergankelijk. Sterfelijk wordt onsterfelijk. De foto levert het bewijs dat een gebeurtenis plaatsvond, dat een plaats bestond. Wij nemen foto’s, bekijken ze, doorbladeren albums om onszelf eraan te herinneren dat gebeurtenissen reëel zijn. Als je ze niet bekijkt of aan anderen toont, dan vergeten we ze, alsof bepaalde evenementen nooit plaatsvonden. Hiermee bied ik een tweede verklaring voor de populariteit van Instagram. Beelden houden ervan om bekeken te worden. Toen de digitale fotografie de wereld veroverde, leek deze gewoonte te verdwijnen. Steeds meer foto’s werden genomen, en steeds minder afgedrukt. Toen het filmrolletje nog bestond, drukte iedereen de foto’s af omdat iedereen nieuwsgierig was naar het resultaat, omdat dit de enige manier was om de beelden te bekijken. Bij de digitale fotografie krijg je onmiddellijke voldoening op het scherm van de camera. De foto’s verdwenen op een Cd-rom, om later te bekijken wanneer je maar wou. Alleen vroeg dit een grote moeite, die je vaak niet maakte, terwijl de torens met Cd-roms zich verder opstapelden. Het punt is, dat het bekijken van foto’s, ze aanbieden aan gasten de normale gang van zaken is. De sociale media (en in het bijzonder Instagram) bracht deze gewoonte weer tot leven, met groot succes.

Filters zijn slechts het topje van de ijsberg… . De vraag is waarom we ze willen gebruiken? Welke berichten geven we (on)bewust aan onze foto’s? Waarom delen we ze met de hele wereld?