Onderzoek naar de incidentie van ongeplande zwangerschap in Vlaanderen
Wat is de incidentie van ongeplande zwangerschap in Vlaanderen?
Een ongeplande zwangerschap kan op elk moment in het leven van een vrouw voorkomen en het treft alle lagen van de bevolking. Heel vaak heerst een taboesfeer rond degelijk thema. Uit onderzoek blijkt dat in de Verenigde Staten bijna de helft van alle zwangerschappen ongepland is. Maar wat is nu de huidige incidentie van ongeplande zwangerschap hier in Vlaanderen?
De laatste decennia is er wereldwijd een groeiende aandacht voor preconceptionele zorg. Preconceptiezorg richt zich tot vrouwen in de vruchtbare levensfase en heeft als doel de gezondheid te optimaliseren om de zwangerschap zo optimaal mogelijk te laten verlopen en negatieve zwangerschapsuitkomsten te vermijden. Uit recente literatuur blijkt dat, in vergelijking met een geplande zwangerschap, een ongeplande zwangerschap in minder optimale omstandigheden ontstaat. Een niet geplande zwangerschap kan hierdoor een negatieve impact hebben op het welzijn van moeder en kind.
Om de incidentie van ongeplande zwangerschap na te gaan werd een vragenlijst verspreid aan zwangere vrouwen tijdens een eerste prenatale raadpleging (de eerste consultatie tijdens een zwangerschap). Er werd op een onrechtstreekse manier gevraagd naar de zwangerschapsintentie. Op die manier werd vermeden dat vrouwen sociaal wenselijk zouden antwoorden. Hiernaast werd ook een checklist verspreid in alle Vlaamse abortuscentra. Door ook deze centra in het onderzoek te betrekken was het mogelijk om het aandeel ongeplande en geplande zwangerschappen die eindigen in een abortus in kaart te brengen.
Het onderzoek van naar de incidentie van ongeplande zwangerschap leidde tot enkele interessante bevindingen. Uit de resultaten van de vragenlijst blijkt dat 32,7% van de zwangerschappen als ongepland gedefinieerd kan worden. Het is echter belangrijk op te merken dat 26,5% van de vrouwen ambivalente gevoelens ervaart ten aanzien van de huidige zwangerschap. In Vlaamse abortuscentra blijkt 95,8% van de zwangerschappen ongepland. Hiervan heeft 33,2% geen toekomstige kinderwens meer waardoor deze zwangerschappen als ongewenst gedefinieerd kunnen worden.
Uit de studie kwam naar voor dat vrouwen met een ongeplande zwangerschap minder voorbereidende maatregelen nemen ten aanzien van hun zwangerschap. Vooral vrouwen met een ongeplande zwangerschap zoeken geen informatie op vóór de zwangerschap en nemen geen foliumzuur en vitaminen in ter voorbereiding van hun zwangerschap. Een ongeplande zwangerschap gaat tevens gepaard met ongezond gedrag. Vooral vrouwen die ongepland zwanger zijn, drinken alcohol tijdens hun zwangerschap.
Naar aanleiding van deze resultaten kunnen een aantal aanbevelingen geformuleerd worden voor gezondheidswerkers die instaan voor het optimaliseren van de gezondheid voor moeder en kind. Eén van de belangrijkste aanbevelingen van dit onderzoek is het verder uitbreiden en verbeteren van de toegang tot preconceptiezorg. Het is een uitdaging om preconceptiezorg niet enkel te voorzien voor vrouwen die zelf medische zorg opzoeken of diegene die een zwangerschap plannen in de nabije toekomst. Maar het moet een doel zijn om preconceptiezorg te richten aan alle vrouwen van vruchtbare leeftijd, ongeacht de intentie om al dan niet zwanger te worden. Zodoende zou preconceptiezorg reeds op vroege leeftijd moeten gegeven worden, bijvoorbeeld in middelbare scholen (weliswaar op aangepast niveau).
Hiernaast zou elke vrouw over een Reproductive Life Plan moeten beschikken. Een Reproductive Life Plan weerspiegelt de intenties van een persoon ten aanzien van de timing, spreiding en frequentie van toekomstige zwangerschappen binnen de context van zijn/haar persoonlijke waarden en levensdoelen. Dergelijk plan kan de vorm van een boekje aannemen en omvat vragen als ‘plan je om (nog) kinderen te krijgen?’, ‘hoeveel kinderen hoop je te krijgen?’, ‘hoe lang plan je om te wachten vooraleer je zwanger wordt?’, ‘wat plan je te doen om een zwangerschap te voorkomen tot je er klaar voor bent om zwanger te worden?’, … Gezondheidswerkers zouden hierin hun steentje kunnen bijdragen want elk contact met een hulpverlener zou een mogelijkheid kunnen zijn om dergelijke reproductieve plannen op te stellen en/of te bespreken. Deze voorgenoemde maatregelen kunnen het aandeel ongeplande zwangerschappen terugdringen en er ook voor zorgen dat latere zwangerschappen in een gezondere situatie ontstaan.
Sylvie De Baere
Master of Science in de Verpleegkunde en Vroedkunde
