Kunst als hefboom voor herinneringseducatie

EEN DOEKJE VOL… CONFLICT, WOI EN VREDE IN DE KLAS

Dit jaar is er heel wat te doen rond de herdenking van WOI. Het is dan ook honderd jaar geleden dat deze gruwel plaatsvond. Het is belangrijk dat er reeds op jonge leeftijd aandacht wordt besteed aan deze gebeurtenis, want deze mag nooit vergeten worden. De kleuterklas mag hierbij niet over het hoofd gezien worden.

WOI is een gebeurtenis die heel wat losmaakt bij mensen, zowel jong als oud. Bij oudere kinderen en leerlingen kan je belangrijke data weergeven, het verloop van de Groote Oorlog  schetsen, hen een film tonen of WOI zelf laten ervaren aan de hand van een rollenspel. Bij kleuters is dit allemaal niet zo evident. Jaartallen zijn voor kleuters maar abstracte gegevens, een rollenspel wordt al snel als leuk ervaren. Maar hoe pak je dit als leerkracht dan wel aan bij kleuters?

Achtergrondinfo en de grote vraag
Onder het motto ‘Jong geleerd is oud gedaan’ gingen wij, Bieke Naessens, Melissa Vandenberghe en Sara Vermarcke drie derdejaarsstudenten kleuteronderwijs uit de hogeschool Vives Tielt, dan ook aan de slag. Om eerst zelf voldoende achtergrondkennis te hebben rond het thema van onze bachelorproef ‘Kunst als hefboom voor herinneringseducatie’ deden wij een literatuurstudie. We bekeken onderwerpen als herinneringseducatie, kunst(educatie), conflict en vrede en WOI. Alle info bundelden wij in onze scriptie.

Wij probeerden ook een antwoord te vinden op hoe we nu concreet met kunst aan de slag kunnen gaan om WOI in de klas te brengen. Maar daar liepen we vast. We vonden weinig tot geen bronnen die dit aspect behandelen. Daarom kwamen wij tot de volgende onderzoeksvraag: ‘hoe kunnen we een houding van actief respect stimuleren bij oudste kleuters door zich via kunst in te leven in situaties van conflict en vrede?’. Door verschillende kunstvormen, zoals muziek, fotografie en schilderkunst  in de klas te brengen probeerden wij om het actief respect van de kleuters te stimuleren.

Een doekje vol…
Maar hoe kan je nu concreet WOI via kunst in de klas brengen? Hiervoor zetten wij het project ‘Een doekje vol… Conflict, WOI en vrede in de klas.’ op poten. Het project bestaat uit een doek met daarin allerlei materialen en een handleiding met activiteiten waarmee een leerkracht aan de slag kan gaan rond de thema’s kunst, conflict, WOI en vrede. Het doel is om het actief respect bij de oudste kleuters te stimuleren.

Het actief respect wordt op verschillende manieren gestimuleerd. Zo werken we rond verschillende invalshoeken. Elke dag leidden we een nieuwe invalshoek in. Dit doen  we door gebruik te maken van verschillende foto’s met daaraan telkens een verhaal gekoppeld. De kleuters doen zo kennis en inzicht op over de thema’s en kunnen zich op die manier inleven in de personages en het leven tijdens de oorlog. Ook gaan wij in op de negatieve gevolgen van oorlog en de gevoelens die gepaard gaan met oorlog. Enerzijds maken de kleuters kennis met deze gevoelens via kunst en anderzijds kunnen de kleuters die gevoelens ook verwerken aan de hand van het creëren van kunst. Als laatste focussen wij ook even op de positieve verhalen achter de oorlog. Zo gaan wij onder andere in op de kerstbestanden en de vriendschap onder de soldaten. We gaan ook in op wat vrede voor de kleuters betekent. We proberen hierbij telkens te benadrukken dat vrede en vriendschap beter is dan oorlog en conflict. Op deze manier worden de kleuters zich ervan bewust dat het beter is om geen ruzie te maken en zich in te zetten voor vrede.

Kunst vormt een rode draad door onze activiteiten. Zo maken we gebruik van foto’s, schilderijen van frontschilders, het soldatenlied LiliMarlene. Zowel het beschouwen als het zelf creëren van kunst komt aan bod. De kleuters maken bijvoorbeeld een stop-motionfilmpje rond de negatieve gevolgen van de oorlog of ontwerpen een herdenkingsmonument.

Juf, jij vindt oorlog toch niet leuk?
Gedurende de week gingen wij extra letten op de uitspraken die de kleuters deden. In het begin van de week hoorden wij dingen zoals: ‘Oorlog is cool.’, ‘Ik maak graag ruzie.’, ‘ Als je ruzie maakt dan kan je nijpen, schoppen en slaan.’ Deze uitspraken veranderden gedurende de week in: ‘Ik wil niet in de loopgraven slapen, maar in mijn eigen bed.’, ‘Ik wil geen oorlog, want dan moet ik mijn vriend doodschieten.’ En ‘Juf, jij vindt oorlog toch niet leuk.’ Deze verandering symboliseert voor ons dat we zeker en vast het actief respect hebben gestimuleerd bij de oudste kleuters via ons project.

Via ons project worden kleuters op een creatieve en innovatieve wijze ondergedompeld in WOI. Door de indrukken, kennis en vaardigheden die de kleuters opdoen bij onze activiteiten worden ze aangezet om deze belangrijke gebeurtenis te herdenken en de herinnering door te geven aan de volgende generaties. Zoals eerder gezegd:  ‘Jong geleerd is oud gedaan!’