Cooperatives, an alternative for a more sustainable economy? Lessons from the Mondragón case.

Private ondernemingen zijn wereldwijd de meest voorkomende bedrijfsvorm. De dominante focus in deze bedrijven ligt op het creëren van waarde voor de aandeelhouders, namelijk zo hoog mogelijke winsten. Vandaag de dag zien we dat deze ondernemingen door economische crisissen moeilijkheden kunnen ondervinden. Vooral grote multinationale bedrijven geraken in problemen en zien het ontslaan van personeel vaak als de enige oplossing. Een zeer actueel voorbeeld van deze issue is die van autobouwer Ford. Het bedrijf kondigde vorig jaar aan in 2014 haar werkzaamheden in Genk te sluiten en te delokaliseren naar het Spaanse Valencia (“Ford Genk sluit in 2014”, 2012).        

Een geheel andere ondernemingsvorm is de coöperatie vennootschap. Het voornaamste doel van de coöperatie is niet economisch van aard (i.e. winstmaximalisatie). Centraal staat echter het bevredigen van gemeenschappelijke behoeften of doelmaximalisatie. In België zijn er circa 26.000 coöperatieve vennootschappen, waarvan slechts 500 coöperaties erkend zijn door de Nationale Raad voor de Coöperatie (Van Opstal, 2012). Een opmerkelijk voorbeeld van het succes van coöperaties is Mondragón. Mondragón is een groep van coöperaties die gesitueerd is in de gelijknamige stad in de Autonome Gemeenschap Baskenland.  Terwijl Ford Genk ten tijde van economische crisis banen schrapt, worden er in Mondragón juist banen gecreëerd. Indien één van de coöperaties in de groep moeilijkheden heeft, worden werknemers verplaatst naar coöperaties in de groep die het wel goed doen. De groep bestaat momenteel uit 256 bedrijven, waarvan 120 coöperaties, werkzaam in vier sectoren: industrie, financiën, distributie en kennis. Het grootste deel van de coöperaties zijn industriële werknemerscoöperaties (89 coöperaties), met hoogtechnologische producten gaande van huishoudelijke apparaten tot zonnepanelen. Innovatie, dat een grote rol speelt in de groep, behoort tot één van Mondragóns waarden. In het Internationale jaar van de Coöperatie in 2012 ontving de groep een prijs voor haar innovatiestrategie (“Mondragón wins the ‘Cambio Financiero’ award for the most innovative company”, 2012). Naast coöperatieve bedrijven beschikt de groep ook over een bank (Caja Laboral), een verzekeringsmaatschappij (Lafun-Aro), een universiteit (Mondragón Unibersitatea), diverse onderzoeks- of technologiecentra, en een business and innovation centre (CEO-Saiolan) om de coöperaties te ondersteunen. Mondragón telde 80.321 werknemers in het jaar 2012 waarvan een groot deel lid en dus eigenaar is van de coöperatie.

Hoe komt het dat Mondragón zo succesvol is geworden?  Dit is een vraag die vele onderzoekers, politici en bedrijfsleiders zich stellen. In het hoofdkwartier van de Mondragón groep is het dan ook een komen en gaan van geïnteresseerden. Men reist speciaal naar Mondragón om het succes met eigen ogen te kunnen aanschouwen. Gegeven het succesverhaal van de Mondragón groep, verdienen coöperaties aandacht. Onderzoek naar deze ondernemingsvorm kan een antwoord bieden op de vraag waarom coöperaties ten tijde van economische crisissen sterker staan. Deze informatie is niet alleen interessant voor coöperaties, maar voor iedere andere ondernemingsvorm.