Eigen medicatiebeheer tijdens een ziekenhuisopname Als ik het kan, mag het dan?

Ik kan mijn medicatie best zelf beheren!

Stel: je wordt opgenomen in het ziekenhuis. Meteen moet je jouw medicatie, die je al jaren thuis zelfstandig inneemt, aan de verpleegkundigen afgeven. Kan je dit plots niet meer zelf als je in het ziekenhuis belandt?

Negatieve en postieve kanten
Tegenwoordig wordt er onvoldoende nagedacht over de gevolgen van het uit de handen nemen van de medicatie van een patiënt tijdens een ziekenhuisopname. Bij het ontslag wordt jouw vertrouwde medicatie vaak zonder uitleg gestopt en krijg je nieuwe medicatie in je handen geduwd, zonder enige uitleg hierover.

Drie studenten verpleegkunde voerden in 2014 een onderzoek uit in een Vlaams ziekenhuis. Hieruit bleek dat verpleegkundigen tegenstanders zijn van medicatie in eigen beheer. Ze ervaren het als een verlies van controle en vrezen dat patiënten hierdoor te onafhankelijk worden. Daarnaast denken ze dat patiënten sneller geneigd zijn medicatiefouten te maken.

Gelukkig zien verpleegkundige ook voordelen in het gebruik van medicatie in eigen beheer. Zo is er bijvoorbeeld een sterkere communicatie tussen de patiënt en de verpleegkundige. Daarnaast wordt de verwachte toename in therapietrouw van de patiënt als positief beschouwd.

Elisa-model
Gedurende het onderzoek werden 81 patiënten ondervraagd. Slechts 32% van hen neemt medicatie in eigen beheer. De hoofdverpleegkundigen die tijdens het onderzoek ondervraagd werden, gaven toe dat 57% van de patiënten in staat is om medicatie in eigen beheer te nemen. Enkele redenen waarom patiënten geweigerd werden waren verminderde zelfstandigheid, hoge leeftijd en verminderd cognitief vermogen.

Van bovenstaande 32%, nam slechts 7% al zijn medicatie in eigen beheer. Van alle medicijnen die op moment van bevraging in eigen beheer waren, werd 55% oraal toegediend en 37% geïnhaleerd. Er werd geen enkel geneesmiddel aan de patiënt toevertrouwd onder de vorm van een inspuiting.

Uit de resultaten van het onderzoek kwam het Elisa-model tot stand. Het bestaat uit vijf simpele stappen om medicatie in eigen beheer veilig te doen verlopen. In stap 1 kijken we of de patiënt geschikt is zijn medicatie zelf te beheren. Hierna kijkt een arts de medicatie na en wordt er samen met een verpleegkundige een medicatieschema opgesteld. De patiënt kan daar de dosis van de medicatie, de indicatie, de bijwerkingen en het tijdstip van de toediening terugvinden.

Vijfstappenplan
Bij stap 3 licht de verpleegkundige de patiënt in over zijn ziektebeeld en zijn medicatieschema. Tijdens dit gesprek kunnen eventueel handelingen, zoals het inspuiten van insuline of het gebruik van oogdruppels, aangeleerd worden. Het gebrek aan een wettelijk kader is momenteel het grootste struikelblok van de hele procedure. Voorlopig kan het verholpen worden door de patiënt een document te laten ondertekenen. Daarin staat dat hij alle verantwoordelijkheid bij eventuele medicatiefouten op zich neemt.

Als er toch een medicatiefout plaatsvindt, wordt de bekwaamheid van de patiënt geherevalueerd. Indien nodig kan er bijkomende informatie gegeven worden. Een pill organizer kan eveneens een handig hulpmiddel voor de patiënt zijn. Het is een doosje waarin de medicatie bewaard kan worden. Het is onderverdeeld op basis van de dag en het tijdstip van de inname.

Daarnaast moet het ziekenhuis enkele structurele aanpassingen doorvoeren voor een veilig verloop van medicatie in eigen beheer. Elke patiënt moet beschikken over een afsluitbaar medicijnenkastje, waar hij zijn medicatie kan bewaren.

Van kinderschoenen tot groot succes
In stap 5 wordt er getest of de patiënt alle informatie heeft begrepen. De verpleegkundigen controleren dagelijks of de patiënt zijn geneesmiddelen correct heeft ingenomen en of er moeilijkheden werden ondervonden. Wekelijks wordt nagegaan of de patiënt de naam, de indicatie en het tijdstip van inname kent.

Hoewel medicatie in eigen beheer nog in zijn kinderschoenen staat, zijn er vele mogelijkheden tot groei. De inspanningen die geleverd worden om dit project te realiseren zullen de moeite waard zijn. Zo zal onder meer de patiënttevredenheid toenemen, doordat er inspraak wordt verkregen in het zorgproces. Tot slot zouden er minder medicatiefouten gebeuren en wordt de therapietrouw gestimuleerd.