"Where Ye From?" Reclaiming Newfoundland's Identity in Kenneth J. Harvey's The Town that Forgot How to Breathe

Nationaliteit, Identiteit en Trauma in Newfoundland                 

Schotland. Catalonië. Vlaanderen. Het lijkt wel alsof zich overal deelstaten of bevolkingsgroepen bevinden die zich willen bevrijden van het juk van de natie waar zij zich geen deel van voelen. Separatisme floreert overal en is brandend actueel. Ook in Newfoundland klinkt de roep naar onafhankelijkheid alsmaar luider. De scriptie “‘Where Ye From?’ Reclaiming Newfoundland’s Identity in Kenneth J. Harvey’s The Town that Forgot How to Breathe” legt d.m.v. tekstuele analyse van een Newfoundland-roman uit wat de oorzaak van het groeiende separatisme daar is.

Newfoundland was de oudste kolonie van het Britse Rijk. In dit “nieuw-gevonden land” settelden zich vooral Ieren, en tot op heden wordt het eiland vaak “de meest Ierse plaats buiten Ierland” genoemd. Het eiland verwierf zelfs een Ierse naam: Talamh an Eisc – “Land der Vissen”.

In 1907 werd Newfoundland een volwaardige partner van de Britse Gemenebest, net als bijvoorbeeld Canada, Australië, Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika enz. Newfoundland bezat rijke visgronden en was trots op zijn plaats in de wereld. Dat alles veranderde in 1949, toen Newfoundland door omstandigheden gedwongen werd zich bij Canada aan te sluiten en zo één van diens kleinste provincies werd. De Confederatie bracht vele veranderingen met zich mee voor de Newfoundlanders, die vaak nog leefden zoals hun Ierse voorouders. Hun eiland werd “Canadeser” op alle mogelijke manieren. Hun kleine, hechte gemeenschappen werden bedreigd door de onpersoonlijkheid en individualiteit die de verstedelijking met zich meebracht, hun Ierse tongval werd bespot, hun visgronden gereguleerd door de overheid van een land dat zij niet kenden, en hun prachtige natuur ontsierd door de exponentieel toenemende industrialisering. Deze Confederatie kende een duidelijke verliezer: Newfoundland.

Zelfs vandaag worden Newfoundlanders bespot om hun opmerkelijk accent en bestempeld als minderwaardig. Hun glorieuze plaats in de geschiedenis van het Britse Rijk en in de nationale geschiedenis van Canada wordt zelden erkend. Als reactie hiertegen ontstond in de jaren ’60 de “Newfoundland cultural revival” – een herwaardering en heropleving van Newfoundlands tradities – waar ook Kenneth Harvey deel van uitmaakt.

Harvey, geboren en getogen in Newfoundland, betreurt het verdwijnen van het unieke karakter van zijn eiland-provincie. In zijn roman The Town that Forgot How to Breathe toont hij aan wat de gevaren zijn van het achterwege laten van traditionele eigenheid en unieke cultuur om die in te ruilen voor een meer Canadese mainstream manier van leven. De Newfoundlanders hebben hun eigenheid, net als het collectieve trauma van de Confederatie, verdrukt. Het is echter eigen aan trauma’s om terug boven te komen. In zijn roman beeldt Harvey dit uit d.m.v. zeemonsters en lijken van voorouders, die uit het diepste van de zwarte oceaan komen om het leven van de gemeenschap te verstoren. Zij dwingen de inwoners om de confrontatie met het traumatische verleden van Newfoundland aan te gaan.

Over de Canadese identiteit wordt vaak geschreven en gediscussieerd. Men spreekt dan over de dualiteit van Canada en diens positie t.o.v. de VS en Groot-Brittannië. De geschiedenis van Canada als Britse kolonie op het Noord-Amerikaanse continent; de verdeling tussen Franstaligen en Engelstaligen; het feit dat de Engelstalige Canadezen de Britse spelling volgen maar eerder Amerikaans klinken; dit alles leidt tot een identiteitscrisis. Canada is nooit het één of het ander, maar bevindt zich altijd tussen twee uitersten. Deze tussen-identiteit geldt dubbel voor Newfoundlanders. Zij zijn immers voornamelijk van Ierse afkomst, maar wonen op Noord-Amerikaanse bodem, leefden tot voor kort onder de Britse vlag, en werden gedegradeerd van één van de rijkste kolonies van het Britse wereldrijk tot één van de kleinste en armste provincies van Canada, een land wiens inwoners meer Amerikaans dan Iers of Brits waren; een land wiens inwoners de Newfoundlanders niet aanvaardden omwille van hun accent en hun andere gewoonten; een land dat met zichzelf in de knoop ligt.

Om hun plaats te vinden in dit land, dat bijna honderd maal zo groot was, moesten de Newfoundlanders zich aanpassen, en Harvey’s roman toont dat dit gepaard gaat met een bepaald verlies van identiteit. In zijn roman krijgen de Newfoundlanders die niet meer vertrouwd zijn met de tradities van het eiland last van ademhalingsproblemen, of beter gezegd: ze vergeten hoe ze moeten ademen. Dit verwijst naar het vergeten van de eigen geschiedenis, van de voorouders en van de “nationale” geschiedenis van Newfoundland. Daarnaast verliezen deze inwoners het vermogen om kleur te zien. Zij zien enkel nog het grijs van verstedelijking en industrialisering.

Harvey maakt gebruik van Ierse mythologische en folkloristische elementen om het unieke Keltische karakter van Newfoundland aan te tonen. Een voorbeeld hiervan is het mythologische verhaal van Finn en de Zalm der Kennis, wat verwijst naar het feit dat enkel kennis van het verleden de Newfoundlanders kan redden. Hierbij hoort onder meer het historische belang voor het eiland van de visvangst. Het motief van de vis is dan ook bijzonder sterk aanwezig in Harvey’s roman. Deze staat symbool voor het traditionele Newfoundland. Traditie, kennis, identiteit en gezondheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

The Town that Forgot How to Breathe geeft Newfoundlanders een kans het trauma van de Confederatie te verwerken en hun authentieke identiteit te herwinnen. Harvey’s roman zou kunnen geïnterpreteerd worden als een oproep tot onafhankelijkheid, maar dient gelezen te worden als een waarschuwing om traditie, culturele eigenheid en identiteit niet te verloochenen in het voordeel van de overkoepelende nationale mainstreamcultuur. Onderdrukking en bespotting van de historische verliezer leiden tot gevoelens van minderwaardigheid en anders-zijn, tot vijandigheid en separatisme. Deze scriptie toont – d.m.v. een tekstuele analyse van een literair werk van een auteur uit de marges van de nationale cultuur – dat het ontkennen van historische eigenheid van een deelstaat traumatische gevolgen heeft; dat onderdrukking van de deelstaat ten voordele van homogenisering van de natie niet kan, en dat culturele eigenheid van deelstaten gewaarborgd moet blijven, wil men balkanisering vermijden. Deze scriptie probeert een antwoord te bieden op de vele separatistische groeperingen die vandaag de dag zoveel aanhang vinden. Historische overwinnaars moeten de unieke kenmerken van hun provincies of deelstaten omarmen i.p.v. vrezen. Harvey’s roman en deze scriptie roepen op tot erkenning van diversiteit en het her-claimen van culturele identiteit.