Authentiek leiderschap, authenticiteit en burnout bij ziekenhuisverpleegkundigen: een kwantitatief onderzoek

Authentiek leiderschap: De sleutel tot minder burnout?

Heeft u al eens gehoord over een probleem met de naam burnout? U weet wel, dat moment waarop een persoon zich helemaal opgebrand voelt en het werk niet meer ziet zitten. Waarschijnlijk al meer dan eens en waarschijnlijk zal ook deze keer niet de laatste zijn. De hype over burnout is immers nog lang niet uitgestorven. Niet verwonderlijk natuurlijk, aangezien zo velen er mee te maken krijgen. Ook verpleegkundigen zijn daar geen uitzondering op. Zo lopen maar liefst één op vier Belgische verpleegkundigen risico op burnout.

Natuurlijk lijkt één op vier nog niet zo slecht. Dat zijn uiteindelijk wel drie op vier die er geen last van hebben. Maar beeld u eens in: 25% van alle verpleegkundigen die mogelijk kunnen uitvallen door langdurige afwezigheid. Dat zijn heel wat verpleegkundigen minder die u en uw naasten kunnen verzorgen. Bovendien blijkt uit onderzoek dat een lager aantal verpleegkundigen in verband staat met een slechtere patiëntveiligheid, minder zorgkwaliteit en zelfs een hoger sterftecijfer. Voldoet om te zeggen dat burnout, en de bijhorende afwezigheid op het werk, dus niet meteen ‘the way to go’ is voor de zorgsector en alle betrokkenen.

Maar wat kan hier dan aan gedaan worden? Burnout is een complex syndroom met meerdere dimensies, oorzaken en beïnvloedende factoren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er voor een complex probleem geen simpele oplossing bestaat. Vooral wanneer het probleem zelf nog steeds niet volledig uitgeklaard en doorgrond is. En dat is nu net waar wetenschappelijk onderzoek een cruciale rol kan spelen door niet alleen de gevolgen, maar ook mogelijke oorzakelijke en beïnvloedende factoren te bestuderen. De thesis ‘Authentiek leiderschap, authenticiteit en burnout bij ziekenhuisverpleegkundigen: een kwantitatief onderzoek’ poogde dat te doen door de invloed van omgevings- en persoonlijke factoren, respectievelijk authentiek leiderschap en authenticiteit van de persoon, op burnout te onderzoeken.

 

Authentiek leiderschap? Nog nooit van gehoord.

De naam zegt het eigenlijk zelf al. Authentiek leiderschap is een specifieke vorm van leiding geven. Deze wordt gekenmerkt door een gebalanceerde verwerking, relationele transparantie, geïnternaliseerd moreel perspectief en verhoogd zelfbewustzijn. Anders gezegd, een authentieke leider is zich bewust van zijn eigen capaciteiten, probeert objectieve beslissingen te nemen, maar laat zich ook leiden door eigen waarden en is daar bovenal open en transparant over naar zijn werknemers toe.

In eerdere studies werd deze leiderschapsstijl al in verband gebracht met minder burnout. Daarom lijkt authentiek leiderschap een mogelijke piste om burnout te proberen voorkomen. De vraag stelt zich dan echter waarom en hoe authentiek leiderschap zo’n invloed zou kunnen hebben op burnout. Het doel van de thesis was dan ook om één mogelijk verklarend mechanisme, namelijk authenticiteit, na te gaan.





Is authenticiteit dan niet hetzelfde?

Authenticiteit is het aanwenden van de ‘echte ik’ in dagelijkse bezigheden. Het houdt in dat een persoon trouw blijft aan de eigen waarden en normen en dat hij of zij hier ook naar handelt. Het gaat hierbij om de persoon zelf en niet om de leider.

Wanneer iemand trouw kan blijven aan zichzelf, doordat men overeenkomst ervaart met de werkomgeving, zorgt dit ervoor dat de persoon zich niet anders moet voordoen. De energie die hiervoor nodig zou zijn, wordt dan gespaard, wat buffert tegen het optreden van burnout. Dit is een mogelijke verklaring waarom studies een verband vinden tussen authenticiteit en minder burnout.

 

Hoe staat dit allemaal met elkaar in verband?

Authentiek leiderschap zou vermoedelijk aanleiding kunnen geven tot authenticiteit bij de verpleegkundigen doordat de waarden van de leider o.a. door observatie en spiegeling worden overgenomen door de verpleegkundigen. Op zijn beurt zou deze authenticiteit samengaan met minder burnout, zoals hierboven al werd aangehaald.

Het onderzoek

Hypotheses

Concreet werd in deze studie dan ook verwacht dat (1) er een negatieve relatie tussen authentiek leiderschap en burnout bij verpleegkundigen zou zijn en (2) dat de relatie tussen authentiek leiderschap en burnout gemedieerd werd door de mate van authenticiteit van de verpleegkundigen (zie figuur 1 in bijlage).



Methode

Deze studie gebruikte een vragenlijst, die ingevuld werd door 578 verpleegkundigen in twee Belgische ziekenhuizen. Er werden drie regressieanalyses uitgevoerd volgens de stappen van Baron en Kenny (1986). Concreet wordt er in deze analyses gekeken of de ene factor (authentiek leiderschap) de andere factor (burnout) voorspelt.

Resultaten

De resultaten gaven weer dat er een negatieve relatie was tussen authentiek leiderschap en burnout en dat deze relatie gedeeltelijk verklaard werd door authenticiteit van de persoon. Het lijkt er dus op dat wanneer er meer authentiek leiderschap waargenomen wordt bij de leidinggevenden, de verpleegkundigen minder burnout rapporteerden en dat dit effect zich deels voordoet via authenticiteit.

Beperkingen

Tijdens het onderzoek werden de data cross-sectioneel verzameld. Dit betekent dat er als het ware een momentopname gemaakt werd van de persoon en de gegevens die werden ingevuld. Het grote nadeel hiervan is dat er geen causaliteit kan worden besloten. Men kan dus niet met zekerheid stellen dat het wel degelijk authentiek leiderschap is die voor minder burnout zorgt, en bijvoorbeeld niet omgekeerd. Verder onderzoek is dan ook nodig om dit uit te klaren.

Wat betekent dit nu voor de praktijk?

Deze resultaten geven weer dat authentieke leiders door hun kenmerken wellicht een grote invloed kunnen hebben op het welzijn van verpleegkundigen door het ondersteunen van authenticiteit bij de verpleegkundigen zelf. Leiders kunnen en moeten dan ook een belangrijke rol spelen in het voorkomen van burnout. Daarvoor is het nodig dat authentiek leiderschap bij de hoofdverpleegkundigen ondersteund en aangemoedigd wordt. Veelbelovend hiervoor is dat Eigel en Kuhnert (2005) stellen dat authentiek leiderschap wel degelijk ontwikkeld en verbeterd kan worden.

Conclusie

Ondanks de beperkingen van het onderzoek, heeft de thesis een indicatie gegeven dat authentiek leiderschap aanleiding zou kunnen geven tot minder burnout via authenticiteit. Authentiek leiderschap lijkt daarom een veelbelovende piste te zijn voor het voorkomen van burnout en het verbeteren van het welzijn van verpleegkundigen. En wie weet, misschien kan binnenkort ook wel echt gesteld worden: ‘Authentiek leiderschap, de sleutel tot minder burnout’.