Media gezien door de ogen van vluchtelingen

Vluchtelingen en migratie is een onderwerp dat de laatste jaren niet meer uit de media weg te denken is. De berichtgevingen hieromtrent zijn echter bijzonder vaak negatief en zeer stereotiep. Ondanks dat mensen zich over deze vluchtelingen op basis van die berichtgevingen een beeld vormen weten we weinig over de manier waarop vluchtelingen daarmee omgaan.

De kracht van beelden

Vluchtelingen die in België gesetteld zijn, beschrijven mediaberichtgevingen als een vorm van generalisatie waarbij ze als homogene groep voorgesteld worden en waarbij de focus, met behulp van negatieve woordkeuze, uitsluitend op negatieve gebeurtenissen ligt: “Ook wij stonden na de aanslagen op en zeiden dat we niet akkoord gingen met wat er gebeurde, maar dat werd niet in beeld gebracht.” (Hasim; Syrië). Omwille van de complexiteit en de kwetsbaarheid van de deelnemers werd er beslist om de interviews te combineren met het gebruik van foto‘s en beeldmateriaal. Dit maakte het mogelijk om informatie te verkrijgen die traditioneel moeilijk of nauwelijks te bespreken valt. Met dit visueel project werd het standpunt van de vluchtelingen over hoe zij de rol van media in hun integratieproces ervaren centraal gesteld.

De dubbele rol van media

Volgens de deelnemers vervullen de media hun taak niet in het weerspiegelen van de realiteit en spelen de media een belangrijke rol in het tot stand brengen van negatieve associaties. Enerzijds ondervinden vluchtelingen een negatieve mediarepresentatie die als hindernis ervaren wordt in een succesvolle integratie en een impact heeft op het dalend inlevingsvermogen van de bevolking, maar anderzijds ervaren vluchtelingen ook een positieve mediarepresentatie. Positieve berichtgevingen zouden het integratieproces niet alleen bevorderen, maar de bevolking ook aansporen tot een wederzijdse bijdrage.

Als we inzoomen op de opvallende positieve ervaring van vluchtelingen valt het op dat er in de media geen ruimte voor racisme zou zijn en media-instellingen berichtgevingen over vluchtelingenkwesties vanuit een positieve invalshoek verspreiden. Echter roept de fundering achter deze positieve ervaring  vragen op. Deze zou niet alleen gebaseerd zijn op reportages, positieve berichtgevingen en bijdrage van de VRT en EEN, maar ook De Morgen wordt gezien als media-instelling die een positieve bijdrage levert en positieve verhalen verspreidt: “Ik bedoel, ik weet niet of de VRT afhangt van de overheid, maar zij geven echt een goed voorbeeld (…) Ik vertelde jou dat ik veel kennissen van me op de VRT zag. Volgens mij, zijn zij echt de mensen die het voortouw nemen om het integratieproces te bevorderen”. (Alawi; Irak)

Uitdaging voor de media

De positieve representatie die de doelgroep ervaart hangt deels ook samen met het vermijdingsgedrag dat vluchtelingen vertonen. Door bepaalde media te vermijden, zou de doelgroep zich willen afschermen van negatief nieuws: “Telkens ik de televisie inschakel hoor ik dat er weer problemen zijn met of door vluchtelingen. Ik wil dat niet constant horen, dus kijk ik simpelweg geen televisie meer.” (Farid; Palestina) Ook de verwarring die er in hoofden van de vluchtelingen bestaat tussen associaties met media instellingen en maatschappelijke dienstverlening speelt hier een rol. Zo zouden initiatieven van Vluchtelingenwerk Vlaanderen en Amnesty International vanuit het perspectief van de deelnemers onder de algemene noemer “media” geplaatst worden en worden vrijwilligersinitiatieven aangehaald als positieve bijdrage van media.

Media als kritische succesfactor

Zoals gebleken is uit onderzoek vindt het contact van de bevolking met vluchtelingen hoofdzakelijk via media plaats. Opvallend is het neutraal karakter dat door vluchtelingen aan media wordt toegekend. De productie van Belgische media past volgens hen in het kader “voor elk wat wils” waarbij media een middenpositie innemen en voor evenwichtige berichtgevingen trachten te zorgen. Doorgaans zijn de deelnemers positief over de democratische houding van en de diversiteit aan media, al zien ze wel nog een aantal uitdagingen. Hierbij beweren vluchtelingen dat de verantwoordelijkheid van media als een succesfactor van het integratieproces niet te ontkennen valt. Als mediagebruikers verwachten vluchtelingen dat media een concrete bijdrage leveren, niet alleen over, maar ook mét hen in interactie gaan en zowel op positieve als negatieve gebeurtenissen focussen zolang het maar nieuwsfeiten zijn.

INFO VOOR DE PERS

Dit onderzoek werd uitgevoerd met het oog op het behalen van de Master of Science in de Communicatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel. De combinatie van participatieve visuele methodes en diepte-interviews leverde waardevolle informatie die met interviews moeilijk of nauwelijks te bespreken valt. Het onderzoek werd uitgevoerd onder promotorschap van Prof. Kevin Smets.

Julie Brieau, master Communicatiewetenschappen VUB