“Een kilo aardappelen, een bloemkool en ook nog een huwelijkspartner alstublieft”
Je herkent hen aan hun paraplu’s. Op zondagochtend overspoelen ze het bekendste park van Shanghai. Net zoals elke week is het weer huwelijksmarkt op People’s Square. Een honderdtal mannen en vrouwen gaan op zoek naar een huwelijkspartner voor ongehuwde meisjes en jongens. De maatschappij vindt dat de tijd dringt dus beslist men er iets aan te doen, daar op zondagmorgen in Shanghai.
Ongehuwde vrouwen van 27 jaar of ouder zijn geen uitzonderlijk fenomeen, niet bij ons en niet in China. Toch maakt men er vaak een probleem van en voelen mensen de drang om er een opmerking over te maken: “En, nog steeds geen lief?”. In China gaat men nog een stapje verder. Hoogopgeleide, ongehuwde vrouwen van om en bij de leeftijd van 27 jaar krijgen het label ‘shengnü 剩女’ of ‘leftover women’ opgespeld. Deze term werd verspreid door All-China Women’s Federation, de officiële vrouwenorganisatie van de overheid die als doel heeft de rechten en belangen van de Chinese vrouw te representeren en de gendergelijkheid te stimuleren. De term ‘leftover woman’ heeft desondanks eerder een negatieve bijklank in China. De vrouw in kwestie wordt afgeschilderd als te hoogopgeleid, te carrièregericht, te oud en te kieskeurig in de zoektocht naar een partner. Artikels zoals “Eight simple moves to escape the leftover women trap” zouden ervoor zorgen dat de vrouwen zich bewust werden van het probleem en dat het tijd werd om actief op zoek te gaan naar een huwelijkspartner.
Women hold up half the sky
“Women hold up half the sky” zei Mao Zedong, de jarenlange leider van de Chinese Communistische Partij. Hij streefde onder zijn bewind naar de gendergelijkheid. Na zijn dood werden de verschillen tussen man en vrouw opnieuw benadrukt. Samen met de economische hervormingen in China en de opendeurpolitiek (waarbij China zich openstelde naar het Westen), betekende dit dat de ‘correcte’ rol van de vrouw steeds meer aan bod kwam in de staatsgeleide media. De veranderende economische toestand van China motiveerde dus onrechtstreeks het ontstaan van het fenomeen ‘leftover women’.
De tegenstrijdige rol van de All-China Women’s Federation
Een bedenking die vaak bij bovenstaande problematiek naar boven komt, is het feit dat er in China meer jongens ten opzichte van meisjes geboren worden. Ook op huwbare leeftijd zijn er dus meer mannen dan vrouwen beschikbaar op de huwelijksmarkt. De echte leftovers in de Chinese maatschappij zijn dus de ‘leftover men’. Toch worden de zogenaamde ‘leftover men’ genegeerd door de overheid en wordt de aandacht op de ‘leftover women’ gevestigd. De All-China Women’s Federation speelt hierin een grote rol. De overheidsorganisatie heeft namelijk twee gezichten: enerzijds is zij de beschermer en verdediger van de rechten van de vrouw, anderzijds dient de All-China Women’s Federation als spreekbuis voor de Chinese Communistische Partij. Het is deze laatste functie die de tegenstrijdige rol van de federatie in dit verhaal blootlegt: de Partij komt op de eerste plaats en niet de Chinese vrouw. De organisatie die zou moeten meewerken aan een beleid dat gendergelijkheid stimuleert, verspreidde in plaats daarvan de neerbuigende term ‘leftover woman’ en duwde zo de ongehuwde vrouwen in een stereotiep hokje. De Chinese vrouwen werden aangeraden om snel te trouwen voor het te laat is en om geen al te hoge verwachtingen te hebben van een man. Als tegenreactie ontstonden er enkele nieuwe vrouwenorganisaties die niet verbonden waren aan de overheid.
“Are you the one?”
Eén van de opvallendste gevolgen van het ‘leftover’ fenomeen naast de huwelijksmarkten in de Chinese parken, is het populaire datingprogramma “If you are the one” (IYATO). In het programma staan 24 vrouwen tegenover één man. Na enkele spelrondes, beslissen de vrouwen of de man in het programma blijft en uiteindelijk met één van hen op date mag. De structuur van het programma maakt duidelijk dat de mannen zich als het ware in een voordeelpositie bevinden en de keuze hebben uit een groot aantal vrijgezelle vrouwen. Langs de andere kant zijn het wel de vrouwen die de keuze moeten maken of de man in het programma blijft of niet. Aan de hand van onderzoek wordt duidelijk dat het programma meer is dan ‘weer een nieuwe datingshow’. Het programma draait dan wel om het vinden van de perfecte match, toch wordt daarnaast ook aandacht geschonken aan – de door de Chinese Communistische Partij beschouwde – sociaaleconomische problemen zoals het fenomeen van de ‘leftover women’. Een programma zoals IYATO kon namelijk een oplossing bieden om deze vrouwen aan een partner te helpen. De show wordt dan ook gezien als een ‘dienst’ naar het volk toe.
Bij het schrijven van mijn thesis leek het alsof het fenomeen ‘leftover women’ stilletjes aan aan het uitsterven was. Bij mijn terugkeer naar Shanghai ontdekte ik dat niets minder waar is. Vrouwen voelen een enorme maatschappelijke druk om te trouwen en de bezorgde parapluhouders met de huwelijksaanbiedingen staan nog steeds elke zondag paraat. “Kan u naast Chinees ook Shanghainees?” vroeg één van de koppelaars. Ik antwoordde dat ik enkel algemeen Chinees spreek. “Oei, dan komt u niet in aanmerking voor mijn zoon.” En dan worden de vrouwen als veeleisend bestempeld, wel bedankt.
