De vleesindustrie als één van de grootste oorzaken van klimaatverandering
De huidige veranderingen in het klimaat doen ons nadenken over de mogelijke oorzaken ervan. Een oorzaak die vaak (on)bewust over het hoofd wordt gezien is de milieu-impact van de vleesindustrie.
De aarde is ongeveer 4,6 miljard jaar oud en tijdens deze periode hebben er ontelbare natuurlijke klimaatveranderingen plaatsgevonden. Het is dus veilig om te stellen dat het klimaat nooit echt stabiel is geweest. Het grote verschil met de dag van vandaag is dat het klimaat niet meer enkel verandert als gevolg van natuurlijke oorzaken, maar ook meer en meer door verscheidene menselijke activiteiten. Hoewel ons ecosysteem immens complex is en we nog onwetend zijn over tal van dingen, zijn er toch al veel zaken die we wel begrijpen. We zijn ons steeds meer bewust van de planetaire risico’s waarmee de mensheid geconfronteerd wordt.
Er is steeds meer bewijsmateriaal waaruit blijkt dat verscheidene menselijke activiteiten veranderende mechanismen in de atmosfeer veroorzaken, dit fenomeen staat beter bekend als antropogene klimaatverandering. Het idee dat mensen het klimaat van onze planeet kunnen beïnvloeden en dit reeds gedaan hebben, is in de loop der jaren geleidelijk ontwikkeld. Ondertussen heeft het initieel excentrieke concept van menselijk veroorzaakte opwarming van de aarde vrijwel elke sceptische klimatoloog die objectief het bewijs bekijkt overtuigd.
Het begin van de Industriële Revolutie (rond 1750) veroorzaakte een dramatische stijging in de uitstoot van broeikasgassen. Sindsdien zijn ook de gemiddelde levensverwachting en het welvaartsniveau van een groot deel van de wereldbevolking toegenomen. Maar dit heeft ook een keerzijde, deze groei in combinatie met een enorme bevolkingsgroei hebben onduurzame productie- en consumptiepatronen gegenereerd wat de veerkracht van ons ecosysteem danig uitdaagt. De toename in potentie van de industriële mens heeft een verhoogde kwetsbaarheid voor onze planeet met zich meegebracht. Zoals uit onderstaande afbeeldingen afgeleid kan worden.
Dat wij nu al een aantal planetaire grenzen hebben overschreden behoort tot de wetenschappelijke consensus. Het staat buiten kijf dat de huidige snelheid in toename aan de hoeveelheid broeikasgassen (voornamelijk CO2) in de atmosfeer, alsook de toename van de gemiddelde temperatuur het gevolg zijn van een verhoogde uitstoot van CO2 door menselijke activiteiten wat tot gevolg heeft dat de natuurlijke opslag van CO2 (in oceanen en biomassa) en de natuurlijke evenwichten in de koolstofcyclus worden verstoord wat globale klimaatverandering tot gevolg heeft.
Veel activiteiten met een grote uitstoot aan broeikasgassen zijn vandaag de dag essentieel voor de wereldeconomie en een fundamenteel onderdeel van onze maatschappij. Eén van deze activiteiten is het fokken, onderhouden en het slachten van dieren, beter bekend als de vleesindustrie. Het is een onderdeel van de moderne landbouw die in veel culturen is beoefend sinds de overgang van de jager-verzamelaar levensstijl en het is een steeds groeiende trend. Vandaag de dag maakt deze sector steeds meer gebruik van natuurlijke hulpbronnen wat een aanzienlijke milieukost oplevert. Afbeelding 4 illustreert de milieu-impact van verschillende voedselcategorieën.
De vleesindustrie heeft een enorme impact op vrijwel alle aspecten van het milieu, waaronder lucht, klimaat, land, bodem, water en biodiversiteit. De impact kan direct zijn, bijvoorbeeld door begrazing, of indirect, zoals de uitbreiding van de sojaboonproductie voor veevoer die in Zuid-Amerika het Amazonewoud bedreigen. Het primaire doel van de vleesindustrie, landbouw, bosbouw en visserij is voedsel, vezels en brandstof te produceren die het leven van de mens ondersteunen en verbeteren. Als productie activiteiten hebben ze, en blijven ze, zowel de natuurlijke omgeving als de werking van natuurlijke ecosystemen veranderen en de eigenschappen van natuurlijke hulpbronnen (van bodem en water tot lucht en biodiversiteit) beïnvloeden.
De technologische ontwikkelingen van de laatste twee eeuwen, en in het bijzonder die van de laatste vijftig jaar met als doel te reageren op de groeiende vraag, hebben de milieueffecten van de agrarische sector enorm verhoogd. Productiviteitswinst is niet zonder milieukosten geweest – neem bijvoorbeeld de overexploitatie van eindige (of zeer langzame hernieuwbare) bronnen. Met deze steeds toenemende welvaart gestuurd door technologische ontwikkelingen consumeren mensen jaarlijks meer vlees en zuivelproducten. De wereldwijde vleesproductie wordt geschat meer dan te verdubbelen van 229 miljoen ton in 1999/2001 tot 465 miljoen ton in 2050, terwijl de melkproductie van 580 tot 1 043 miljoen ton zal stijgen
Collectief worden elk jaar meer dan 65 miljard dieren gefokt, gevoed, geslacht en geconsumeerd. Dit is ongeveer 10 keer meer dan het aantal mensen die er op aarde leven. Dit hele proces is afhankelijk van hernieuwbare en niet-hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen, waaronder land, water, lucht, voedsel en fossiele brandstoffen. Tijdens de loop der geschiedenis is een complex systeem ontwikkeld dat de verwerkende productie van steeds meer dieren mogelijk maakt, maar die tegelijkertijd meer en meer van de hulpbronnen van de planeet gebruikt en ook een enorme hoeveelheid afval, vervuiling en andere ongunstige klimaatveranderende effecten in zijn kielzog achterlaat. Het gebruik van dieren voor voedsel en andere producten en diensten is slechts één van vele menselijke activiteiten die afhankelijk zijn van natuurlijke hulpbronnen. Mensen gebruiken de natuurlijke hulpbronnen van de wereld tegen tarieven die hun natuurlijk hernieuwbaar vermogen steeds meer overschrijden. Mensen introduceren toenemende hoeveelheden verontreinigende stoffen in de lucht, water en bodem tegen een hogere snelheid dan de capaciteit van het milieu om deze verontreinigende stoffen weg te werken.
Zowel ethische overtuigingen (waaronder dierenrechten) als gezondheidszorgen en milieuovertuigingen hebben een sociale beweging gecreëerd die een vegetarische of veganistische levensstijl promoten. Het vegetarisme en veganisme is een van de meest controversiële en gedebatteerde onderwerpen sinds zijn opkomst en men is er nog steeds niet in geslaagd om tot een “juiste” conclusie omtrent deze controversie te komen. Mensen die leefden tijdens de jager-verzamelaar periode hadden geen andere keuze, zij moesten jagen om te overleven. Tegenwoordig is de situatie erg verschillend, de ongeziene toename van de bevolking en de alarmerende uitputting van natuurlijke hulpbronnen, alsook een toename in de vraag naar voedsel heeft het getransformeerd tot een probleem dat dringend moet worden aangepakt. Vandaag de dag staat het ter discussie dat de industrialisatie van de dierlijke landbouw zich heeft ontwikkeld tot een bedreiging voor de duurzaamheid van onze planeet en zelfs de overleving van het menselijk ras.
De situatie waarin we ons op dit moment bevinden is een gekenmerkt door gewijzigde klimaatomstandigheden en deze kan de mensheid naar een ernstige crisissituatie leiden. We kunnen de mogelijkheid niet langer uitsluiten dat als gevolg van ons collectief handelen cruciale kantelmomenten met onomkeerbare gevolgen voor de mens en ons ecosysteem overschreden worden. De verwachte effecten van klimaatverandering, waaronder hogere temperaturen, meer frequente en extreme weersomstandigheden, watertekorten, stijgende zeespiegel, landafbraak, verstoring van ecosystemen en verlies van biodiversiteit, zullen grote gevolgen hebben voor onze toekomstige generaties. Er zijn reeds verschillende onderzoeken naar de oorzaken van deze klimaatveranderingen gestart. Het is echter frappant dat de vleesindustrie, meer bepaald de productie van vlees en andere dierlijke producten, vrijwel nooit mee in dit lijstje van oorzaken wordt gezet. Nochtans hebben verschillende studies reeds aangetoond dat de productie van vlees en andere dierlijke producten wel degelijk een aanzienlijke impact hebben op het milieu. Het is zelfs zo dat de vleesindustrie aanzien wordt als één van de belangrijkste bijdragers aan klimaatverandering door de uitstoot van broeikasgassen, maar ook door ontbossing, bodemdegradatie, watertekorten en algemene milieuvervuiling.
Door de impact op land, water- en biodiversiteitsbronnen draagt de vleesindustrie aanzienlijk bij aan klimaatverandering. Aangezien klimaatverandering een steeds groeiende bedreiging vormt voor de wereldwijde voedselzekerheid, is het belangrijk dat mensen over de hele wereld op de hoogte zijn van de effecten van hun consumptiepatronen op het milieu. Toch is het duidelijk geworden dat de effecten van de vleesindustrie vaak weinig tot niet geadresseerd worden. Ondanks de omvang van het probleem en het reeds bestaande bewijs van de milieu-impact van de productie van vlees en andere dierlijke producten, bestaan er relatief weinig wereldwijde en nationale beleidsmaatregelen die de milieueffecten van de vleesindustrie reguleren, en diegene die wel bestaan blijken in praktijk onvoldoende. Maar om de effecten van klimaatverandering echt te beperken, zijn onze voedselconsumptiepatronen ook een factor die goed zou moeten worden bekeken. Het systematische exploitatie proces van dieren wordt jaar na jaar herhaald en neemt alarmerend toe in volume en intensiteit. Dit systeem is ook ingewikkelder geworden doordat het nu sterk verweven is met onze cultuur, politiek en economie. Er is dringend actie nodig om de productie van gewassen, vleesproducten en de visserij aan te passen met het oog op een verminderde uitstoot van broeikasgassen die verantwoordelijk zijn voor de opwarming van de aarde. Om dat te realiseren moeten we bewuste beslissingen nemen en rekening houden met onze impact op het milieu. Het is van essentieel belang bewust te zijn van alle gebieden van duurzaamheid die door het productieproces van de vleesindustrie worden getroffen. Ook de onderdrukking en het wanbeheer van informatie over de milieueffecten van de vleesindustrie door verschillende beslissingsorganisaties moet dringend worden aangepakt om zo juiste globale strategieën te ontwikkelen die gericht zijn op de vermindering van de huidige klimaatveranderingen. Om effectief de weg naar een duurzame toekomst te banen moeten de problemen gerelateerd aan de productie van vlees en andere dierlijke producten dringend in acht genomen worden. Beter beleid in de vlees- en zuivelsector is niet alleen een milieubehoefte maar ook een sociale en gezondheidsnoodzaak.
