Gender-gerelateerd geweld op school in Cambodja

Karen Van Horen trok negen maanden naar Cambodja. In opdracht van VVOB werkte ze er aan haar masterthesis over gender-gerelateerd geweld tegen schoolkinderen.

Over tijgers?

Karen Van Horen studeerde recent af als master Educational Studies aan de KULeuven. Omwille van haar passie voor onderwijs en sterke interesse in ontwikkelingssamenwerking koos ze ervoor om haar thesisonderzoek uit te voeren in samenwerking met VVOB, een vzw die onderwijs in ontwikkelingslanden ondersteunt. VVOB leidt in Cambodja het TIGER project. Tijgers hebben er niets mee te maken, TIGER staat voor “Teaching for Improved Gender Equality and Responsiveness”. VVOB wil dus meer gendergelijkheid in scholen creëren, Karen haar thesis maakt deel uit van dit project.

Het onderzoek

Voor haar thesisonderzoek woonde Karen negen maanden in de drukke Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh. Maar het onderzoek speelde zich af in Battambang, een landelijke provincie aan de grens met Thailand. Samen met een vertaler verzamelde Karen data tijdens 66 interviews met leerlingen, leerkrachten en schooldirecteurs, maar ook medewerkers van ministeries en NGO’s zoals UNICEF. Verder nam ze enquêtes af van 223 leerkrachten en 579 schoolkinderen.

Gender-gerelateerd geweld

Op basis van alle verzamelde data kon Karen het gender-gerelateerd geweld tegen kinderen op twintig Cambodjaanse scholen in kaart brengen. Gender-gerelateerd geweld omvat alle vormen van mentaal en fysiek geweld die iemand meemaakt omwille van zijn/haar gender. Naast een biologisch geslacht heeft iedereen ook een gender, het verwijst naar hoe mensen zich voelen en gedragen en waar ze zich positioneren op het man-vrouw spectrum. VVOB Cambodja wil zorgen dat kinderen minden gender-gerelateerd geweld op school en op weg naar school meemaken en focust daarbij vooral op drie vormen: gender-gerelateerd pesten, fysieke straffen en seksueel geweld.

Pesten

De resultaten van het thesisonderzoek tonen dat meisjes vaker gepest worden dan jongens in Cambodja. Allereerst worden meisjes vaker gepest door jongens dan omgekeerd, jongens lachen meisjes regelmatig uit en zeggen dan bijv. dat ze zwak zijn. Bovendien worden meisjes die zich jongensachtig gedragen sneller gepest dan jongens die meisjesachtig gedrag stellen. Een meisje dat graag wil voetballen tijdens de speeltijd wordt harder uitgesloten dan een jongen die wil touwtje springen. Verder toont het onderzoek dat arme kinderen meer gender-gerelateerd pesten ervaren dan rijkere en jongere kinderen meer gepest worden dan oudere.

Gender-gerelateerd pesten wordt sterk beïnvloed door gender-stereotypes die aanwezig zijn in de Cambodjaanse maatschappij. Van vrouwen wordt verwacht dat ze zachtaardig en volgzaam zijn en voor het huishouden zorgen terwijl mannen sterke leiders met goede jobs moeten zijn. Kinderen krijgen dit soort genderpatronen van jongs af aan mee, thuis maar ook op school. In de schoolboeken worden dokters en ingenieurs steeds afgebeeld als mannen terwijl huishoudelijke taken door vrouwen worden uitgevoerd op de prentjes. Genderpatronen doorbreken is niet makkelijk, kinderen die het toch proberen worden er vaak om gepest. Daarom is het belangrijk om leerkrachten op te leiden zodat ze gender-gerelateerd pesten kunnen tegengaan en gendergelijkheid op school gerealiseerd kan worden.  

Fysieke straffen

Het onderzoek toont dat leerlingen soms fysiek gestraft worden op school. Kinderen slaan met een bamboestok is een traditionele vorm van discipline in Cambodja. Tegenwoordig is dit verboden en veel leerkrachten kregen al bijscholing over moderne methodes van straffen en belonen. De meerderheid van die leraren hanteert nu positieve discipline en slaat geen kinderen meer. Sommige leerkrachten hebben de training echter niet goed begrepen en slaan de kinderen nu met een krant of laten kinderen zichzelf slaan, in de illusie dat dat beter is. Een derde groep leraren houdt halsstarrig vast aan de straf met de bamboestok.

Hoewel alle Cambodjaanse kinderen het risico lopen fysiek gestraft te worden, ervaren jongens vaker fysieke straffen dan meisjes. Veel leerkrachten vinden dat jongens zich vaker misdragen dan meisjes, dat komt omdat meisjes moeten voldoen aan het gender rollenpatroon en dus meestal rustiger zijn. De resultaten tonen ook dat als een meisje en een jongen toch hetzelfde storend gedrag vertonen op school, de jongen daar meestal heviger voor gestraft wordt dan het meisje. Dat is waarschijnlijk zo omdat leerkrachten van jongens verwachten dat ze sterk zijn en beter tegen fysieke straffen kunnen dan meisjes. Aangezien jongens vaker en harder gestraft worden dan meisjes in Cambodja, beschouwt het onderzoek fysieke straffen als een belangrijke vorm van gender-gerelateerd geweld op school. De resultaten tonen ook aan dat mannelijke leerkrachten meer fysieke straffen hanteren dan vrouwelijke leerkrachten, mogelijk omdat van mannen verwacht wordt dat ze sterke leiders zijn. Er zijn ook indicaties dat oudere leerkrachten het moeilijker vinden om van de traditionele discipline af te stappen en dus nog vaker de stok hanteren dan jonge leerkrachten.

Seksueel geweld

De derde vorm van gender-gerelateerd geweld waar het TIGER project op focust is seksueel geweld. Ernstig seksueel geweld komt op school niet echt voor, maar ouders zijn wel bang voor verkrachting op weg naar school. Scholen komen aan die angst tegemoet door de lessen voor 17u te laten eindigen, zodat kinderen voor zonsondergang thuis zijn. Lichtere vormen van seksueel geweld komen wel voor op school. Uit de interviews en enquêtes bleek dat sommige kinderen door klasgenootjes gedwongen worden om naar pornografische foto’s te kijken. Zelfs in het vierde leerjaar al vertelde een meisje dat de jongens uit haar klas zulke foto’s in haar schoolboeken verstoppen zodat ze hiermee geconfronteerd werd tijdens het studeren. Meisjes ervaren vaker verbaal seksueel geweld dan jongens, terwijl jongens meer fysiek geweld ervaren. Het gebeurt bijv. vaak dat jongens al plagend aan elkanders penis trekken, zonder te beseffen dat dit een vorm van seksueel geweld is.

Wat nu?

Karen haar resultaten beschrijven de huidige situatie op het gebied van gender-gerelateerd geweld op school. De komende drie jaar zal VVOB de leerkrachten en directeurs van de onderzochte scholen coachen in gender-gelijk onderwijzen. Aan het einde van het TIGER project wordt het onderzoek herhaald om de impact van het project na te gaan. De Cambodjaanse overheid heeft beloofd om het project in alle scholen van het land te implementeren als VVOB positieve effecten kan aantonen. Op die manier draagt Karen haar onderzoek bij aan gelijke onderwijskansen voor elk kind.